Jak szczepić przeciwko meningokokom grupy B osoby >10. roku życia?

Od niedawna w Polsce dostępna jest szczepionka Trumenba przeciwko meningokokom grupy B zarejestrowana do podawania dorosłym i dzieciom po ukończeniu 10. roku życia. Jakie są różnice w działaniu, działaniach niepożądanych i skuteczności pomiędzy preparatami Bexsero i Trumenba? Który z preparatów wybrać u osób >10. roku życia?

Zacznę od podstawowej informacji, że jak dotąd nie przeprowadzono badań z randomizacją (head to head) porównujących szczepionkę Bexsero i Trumenba, dlatego wnioski dotyczące ich skuteczności i bezpieczeństwa można wyciągać jedynie w sposób pośredni, na podstawie dostępnych danych, przede wszystkim ChPL obu preparatów, w których uwzględniono większość wyników dostępnych badań. Ponadto ze względu na rzadkie występowanie choroby meningokokowej brakuje bezpośredniej oceny skuteczności obu szczepionek w badaniach z randomizacją – w celu rejestracji oceniono jedynie ich immunogenność i dopuszczono do stosowania ze względu na zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi związane z chorobą meningokokową, potwierdzone bezpieczeństwo stosowania szczepionek oraz uprawdopodobnione, spodziewane duże korzyści zdrowotne. Zgodnie z ChPL oba preparaty nie różnią się pod względem immunogenności i bezpieczeństwa. Na przykład w Stanach Zjednoczonych, gdzie szczepienie jest opcjonalnie zalecane wszystkim nastolatkom, nie preferuje się żadnej szczepionki. Dopiero doświadczenie zdobyte po kilku latach stosowania obu preparatów pozwoli ocenić, czy występują między nimi istotne różnice kliniczne. U osób >10. roku życia można zatem zastosować dowolną szczepionkę. Poniżej przedstawiłem skrótowo bardziej szczegółowe informacje na temat obu preparatów.

• Trumenba

Ochrona przed inwazyjną chorobą meningokokową zależy od miana przeciwciał bakteriobójczych w surowicy oddziałujących na bakteryjne antygeny powierzchniowe. Przeciwciała o właściwościach bakteriobójczych zabijają meningokoki, współdziałając z dopełniaczem. Proces ten oznacza się w warunkach in vitro za pomocą testu bakteriobójczej aktywności surowicy z zastosowaniem surowicy ludzkiej jako źródła dopełniacza (hSBA) dla serogrupy B. Immunogenność szczepionki Trumenba po podaniu 2 lub 3 dawek oceniono w przeprowadzonym w Europie badaniu klinicznym obejmującym osoby w wieku 11–18 lat oraz po podaniu 3 dawek w globalnych badaniach klinicznych obejmujących osoby w wieku 10–25 lat. W badaniach tych osiągnięto duży odsetek serokonwersji oraz istotne zwiększenie miana swoistych przeciwciał sięgające 70–98%.

• Bexsero

Uodpornienie za pomocą szczepionki Bexsero polega na wytworzeniu przeciwciał bakteriobójczych rozpoznających szczepionkowe antygeny NHBA, NadA, fHbp i PorA P1.4. Ponieważ ekspresja tych antygenów jest różna w poszczególnych szczepach, meningokoki, w których ekspresja wspomnianych antygenów jest na wystarczającym poziomie, są podatne na bakteriobójcze działanie przeciwciał wywołane po podaniu szczepionki. Metoda meningococcal antigen typing system (MATS – system typowania antygenów meningokokowych) pozwala określić profil antygenowy różnych szczepów meningokoków grupy B podatnych na działanie bakteriobójcze w teście aktywności bakteriobójczej surowicy z użyciem ludzkiego dopełniacza (hSBA). Na podstawie analizy około 1000 różnych inwazyjnych izolatów meningokokowych z grupy B zebranych w latach 2007–2008 w 5 krajach europejskich wykazano, że w zależności od kraju pochodzenia 73–87% izolowanych szczepów meningokoków grupy B posiadało profil antygenowy wskazujący na działanie szczepionki (wg MATS). Stwierdzono, że ogółem 78% (95% CI: 63–90%) z około 1000 szczepów było potencjalnie podatnych na przeciwciała, które powstały po podaniu szczepionki. Podobnie jak w przypadku preparatu Trumenba, jak dotąd określono jedynie immunogenność szczepionki Bexsero. W badaniu obejmującym młodzież odpowiedź bakteriobójczą po podaniu 2 dawek Bexsero również pogrupowano na podstawie wyjściowego wyniku miana hSBA (<1:4 lub ≥1:4). Odsetek serokonwersji oraz pacjentów z co najmniej 4-krotnym zwiększeniem miana odpowiednich przeciwciał w teście hSBA po podaniu szczepionki Bexsero, w porównaniu z wartościami wyjściowymi, był duży i wynosił 70–100%.

• Bezpieczeństwo i tolerancja

W badaniach klinicznych u młodzieży i dorosłych po podaniu szczepionki Bexsero najczęściej obserwowano: ból w miejscu wstrzyknięcia, złe samopoczucie i ból głowy. Po podaniu kolejnych dawek w ramach cyklu szczepień częstość występowania i nasilenie reakcji niepożądanych nie zmieniały się. Z nieznaną częstością (zgłoszenia z monitorowania działań niepożądanych) pacjenci zgłaszali również omdlenia, reakcje wazowagalne, gorączkę i reakcje w miejscu wstrzyknięcia (w tym silny obrzęk kończyny, w którą podano szczepionkę, pęcherzyki w miejscu wstrzyknięcia lub wokół niego oraz guzek w miejscu wstrzyknięcia, który utrzymywał się przez ponad miesiąc).
Podobne działania niepożądane obserwowano u młodzieży i dorosłych zaszczepionych preparatem Trumenba. Najczęściej zgłaszano ból głowy, biegunkę, nudności, ból mięśni i stawów, dreszcze, zmęczenie, rumień, obrzęk i ból w miejscu wstrzyknięcia, a w dalszej kolejności wymioty i gorączkę >38°C. Z nieznaną częstością (zgłoszenia z monitorowania działań niepożądanych) występowały także reakcje alergiczne.
Podsumowując, obie szczepionki przeciwko meningokokom grupy B są nowatorskie. Dopuszczono je do stosowania na podstawie wyników badań dotyczących immunogenności. Obecnie dostępne dane nie wskazują ma różnice w skuteczności, bezpieczeństwie i tolerancji opisywanych preparatów, dlatego wybierając szczepionkę przeciwko meningokokom dla pacjenta >10. roku życia, trzeba się kierować innymi czynnikami, takimi jak koszty, dostępność na rynku, przewidywana ciągłość dostaw (produktów nie należy stosować zamiennie), możliwość jednoczesnego podawania z innymi szczepionkami, zaufanie do wytwórcy oraz osobiste doświadczenie lekarza.