U 4-letniego dziecka brakuje dokumentacji o szczepieniu przeciwko odrze lub o jej przechorowaniu. Rodzice nie pamiętają, czy dziecko było szczepione. Wykonano badanie serologiczne, stężenie przeciwciał przeciwko odrze w klasie IgM wyniosło 0,87 (norma <1), a IgG <150 (norma <150). Jak interpretować wyniki badań w tym przypadku? Czy świadczą one o braku szczepienia? Czy na podstawie oznaczenia stężenia swoistych przeciwciał można wnioskować, czy są one wynikiem szczepienia czy zakażenia?
Podstawową kwestią jest zrozumienie wyników liczbowych. Dla nas ważne jest, czy wynik jest dodatni, czy ujemny, natomiast różne badania (np. odczyt absorbancji lub fluorescencji) dają wyniki ciągłe, liczbowe. Na podstawie wzorcowych pacjentów z ujemnym i dodatnim wynikiem badania ustala się punkty odcięcia, czyli wartości liczbowe, powyżej których wynik uznajemy za dodatni, a poniżej których – za ujemny. Między nimi pojawia się „szara strefa”, w której mieszczą się zarówno wyniki dodatnie, jak i ujemne. Wyniki omawianego dziecka są ujemne, co oznacza, że jest ono podatne na zachorowanie na odrę i powinno być jak najszybciej zaszczepione.
Wynik nie pozwala natomiast jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, czy dziecko zostało zaszczepione. Wskaźnik serokonwersji po podaniu pojedynczej dawki szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR) wynosi 96% (zakres 84–100%), co oznacza, że u około 4% szczepionych dzieci wyniki będą ujemne (p. tab.).
Tabela. Immunogenność, skuteczność rzeczywista i trwałość seroprotekcji po szczepieniu MMRa | |||||
---|---|---|---|---|---|
Choroba | Serokonwersja po 1 dawce | Skuteczność rzeczywista (efektywność) | Czas utrzymywania się seroprotekcjib | ||
1 dawka | 2 dawki | 1 dawka | 2 dawki | ||
odra | 96% (84–100%) | 93% (39–100%) | 97% (67–100%) | ≥11 lat | ≥15 lat |
a dane uzyskano z badań oceniających szczepionkę MMR II b seroprotekcja – stężenie swoistych przeciwciał w surowicy powyżej wartości uznanych za ochronne |
Dodatni wynik badania serologicznego (IgG >150 w przypadku zastosowanego testu) świadczyłby o odporności. Trudno jest odróżnić odporność naturalną od poszczepiennej, gdyż wirus szczepionkowy jest po prostu atenuowanym wirusem odry, a odporność nabyta w sposób kontrolowany dzięki szczepieniu bardzo przypomina naturalną odporność nabytą po przechorowaniu odry. Po kontakcie z wirusem lub po szczepieniu pojawiają się swoiste przeciwciała w klasie IgM, które zwykle zanikają w ciągu 1–2 miesięcy. Natomiast przeciwciała w klasie IgG pozostają na lata. Za uodpornione uważamy osoby, u których za pomocą jakiegokolwiek testu serologicznego wykryto swoiste dla odry przeciwciała w klasie IgG w stężeniu kwalifikującym wynik jako dodatni. Stanowi to laboratoryjny dowód odporności na odrę.
Podsumowując, na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić z 96% pewnością, że dziecko nie było szczepione. Jest ono obecnie wrażliwe na zakażenie i powinno być jak najszybciej zaszczepione MMR, szczególnie w aktualnej sytuacji epidemiologicznej.
Piśmiennictwo:
1. Prevention of measles, rubella, congenital rubella syndrome, and mumps, 2013: Summary Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR Recomm. Rep., 2013; 62: 1–34. www.mp.pl/szczepienia/artykuly/wytyczne/2. ELISA Tutorial 6: How to analyze ELISA data with GraphPad Prism. www.youtube.com/watch?v=5IqqpKSnXfI
3. www.abcam.com/protocols/calculating-and-evaluating-elisa-data