11-letni chłopiec otrzymał w 1. roku życia pełny cykl szczepień przeciwko WZW typu B oraz 3 dawki szczepionki 5-składnikowej (Infanrix-IPV+Hib), ostatnią dawkę 10 lat temu. Od tamtej pory nie był szczepiony. Zgłosił się przed wyjazdem na kolonię w celu uzupełnienia szczepień (mamie zależało na szczepieniu przeciwko tężcowi). Podano dTpa (Boostrix) i MMR. Czy wystarczy teraz podać drugą dawkę MMR, uzupełnić 1 dawkę IPV, a kolejną dawkę dTpa podać w 14. roku życia?
Jeśli dziecko zgłasza się w celu uzupełnienia zaległych szczepień, należy:
- wyrazić aprobatę dla decyzji rodzica
- sprawdzić, ilu dawek i jakich szczepień brakuje w realizacji pełnego PSO oraz ustalić minimalny czas między podaniem kolejnych dawek, tak aby jak najszybciej nadrobić zaległości
- wybrać preparaty zarejestrowane dla wieku dziecka, które optymalnie pozwolą nam uzupełnić braki.
Rozważmy zasadność zastosowania w tej sytuacji poszczególnych szczepień obowiązkowych.
Szczepienie przeciwko gruźlicy
Należy sprawdzić w książeczce zdrowia lub
karcie szczepień, czy chłopiec otrzymał w 1. dobie
życia szczepienie przeciwko gruźlicy. Jeśli nie,
do 15. roku życia obowiązuje szczepienie 1 dawką
BCG.
Szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi
Z treści pytania wynika, że nie podano szczepienia
uzupełniającego, przewidzianego w 16.–18. miesiącu życia oraz szczepienia przypominającego
należnego w 6. roku życia. Dziecko w wieku
11 lat, które było szczepione planowo, powinno
otrzymać do tej pory łącznie 5 dawek szczepienia,
jednak jeśli z jakiegoś względu czwartą dawkę podano z opóźnieniem, po ukończeniu 4. roku życia,
nie ma potrzeby podawania piątej dawki. Zatem w opisanym przypadku brakowało 1 dawki szczepienia podstawowego przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi, którą uzupełniono szczepionką dTpa
(p. poniżej).
Szczepienie przeciwko Haemophilus influenzae
typu b (Hib)
Szczepienie przeciwko Hib jest obowiązkowe
dla dzieci do ukończenia 6. roku życia, bowiem u starszych dzieci ryzyko inwazyjnej choroby o etiologii Hib jest małe. W opisanym przypadku
nie ma potrzeby kontynuowania szczepień przeciwko
Hib.
Szczepienie przeciwko polio (IPV)
Szczepienie podstawowe przeciwko polio składa
się z 2 dawek podanych w co najmniej miesięcznym
odstępie oraz trzeciej dawki po upływie co
najmniej 6 miesięcy. Zatem choć dziecko otrzymało
łącznie 3 dawki inaktywowanej szczepionki
przeciwko poliomyelitis (IPV) w ramach Infanrix-IPV+
Hib, odstęp pomiędzy drugą a trzecią
dawką był zbyt krótki, aby uznać to za zrealizowane
szczepienie podstawowe. Chłopiec powinien
otrzymać jeszcze 1 dawkę IPV.
Szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce
(MMR)
Jak wynika z treści pytania, do czasu wizyty,
na którą zgłosił się 11-latek, nie zrealizowano
żadnej dawki szczepienia MMR. Aby uzupełnić
braki, musimy zatem podać 2 dawki w co najmniej
4-tygodniowym odstępie. Jedną dawkę otrzymał w czasie wizyty przed wyjazdem na kolonię, zatem
po upływie co najmniej miesiąca powinien otrzymać
kolejną dawkę szczepionki.
Szczepienie przeciwko pneumokokom
Szczepienie to jest obowiązkowe dla dzieci urodzonych
po 31 grudnia 2016 roku, zatem pacjent
nie podlega szczepieniu obowiązkowemu (ani zalecanemu
– z treści pytania nie wynika, czy chłopiec
należy do grupy ryzyka, która upoważniałaby
do podania mu szczepienia przeciwko pneumokokom w wieku >5 lat).
Podsumowując, 11-latek opisany w pytaniu, w momencie zgłoszenia się na wizytę potrzebował: 1 dawki szczepionki przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi, 1 dawki IPV, 2 dawek MMR oraz być może 1 dawki BCG.
Jakie preparaty wybrać?
Jedyną szczepionką przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi z tzw. „dużą" komponentą przeciw krztuścowi możliwą do zastosowania w tym wieku jest preparat Tetraxim (można go podawać do 12. rż.). Podanie tej szczepionki byłoby
dużo lepszym rozwiązaniem niż realizacja szczepienia
preparatem Boostrix, który zawiera mniejszą
ilość toksoidu błoniczego oraz komponentu krztuścowego
(dTpa) i służy jedynie do szczepienia przypominającego, a nie podstawowego. Podanie preparatu
Tetraxim rozwiązałoby także potrzebę podania
brakującej dawki szczepienia przeciwko polio.
Szczepienie dTpa, jako uzupełnienie zaległego szczepienia u 11-latka, można uznać za prawidłowe, jeśli nie można zastosować szczepionki z odpowiednią, większą dawką toksoidu błoniczego i komponentu krztuścowego (np. w przypadku braku szczepionki Tetraxim). Skoro jednak opisany chłopiec otrzymał już Boostrix, to należy uznać to szczepienie jako „wyrównanie” zaległej dawki. Kolejną dawkę dTpa należy podać zgodnie z PSO w 14. roku życia. W ChPL Boostrix zasugerowano, aby kolejną dawkę szczepionki podać za 10 lat, choć jest tam też zapis odsyłający do lokalnych zaleceń. Dostępne są także dane potwierdzające bezpieczeństwo podania kolejnej dawki w znacznie krótszym czasie (np. w wytycznych ACIP dotyczących kobiet w ciąży). Jeśli szczepienie wykonano przed zajściem w ciążę, należy je powtórzyć w III trymestrze jako profilaktykę krztuśca w pierwszych miesiącach życia dziecka, zatem dopuszczalne jest przyjęcie 2 dawek szczepionki dTpa w odstępie zaledwie kilku miesięcy.
Pozostałe szczepienia obowiązkowe można zrealizować z zastosowaniem dowolnych, dostępnych szczepionek IPV i MMR. Rodziców należy również poinformować o szczepieniach zalecanych – przeciwko ospie wietrznej, jeśli dziecko do tej pory nie przechorowało ospy, przeciwko meningokokom grypy B oraz grup A, C, W i Y, przeciwko grypie, wirusowemu zapaleniu wątroby (WZW) typu A oraz zapaleniu mózgu przenoszonemu przez kleszcze.
Piśmiennictwo:
1. Vaccine recommendations and guidelines of the ACIP: timing and spacing of immunobiologics. www.cdc.gov/vaccines/hcp/acip-recs/general-recs/timing.html2. www.mp.pl/szczepienia/programszczepien/polska.html
3. Kazubska J.: Ogólne zasady uzupełniania zaległych szczepień. www.mp.pl/szczepienia/praktyka/porocedury
4. Stanowisko Zarządu Polskiego Towarzystwa Wakcynologii z dnia 10 marca 2017 roku w sprawie stosowania szczepionki Tetraxim w szczepieniu podstawowym przeciwko krztuścowi u dzieci po 3. roku życia. www.mp.pl/szczepienia/artykuly/wytyczne
5. Charakterystyki produktów leczniczych: Tetraxim, Boostrix, Immovax Polio, M-M-RvaxPro, Priorix, Varilrix, Priorix Tetra