Czy wyhodowanie pneumokoka w wymazie z gardła u dziecka zaszczepionego przeciwko pneumokokom świadczy o nieskuteczności szczepienia?

Data utworzenia:  28.03.2017
Aktualizacja: 09.04.2019
dr hab. n. med. Ernest Kuchar
Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Skróty: IChP – inwazyjna choroba pneumokokowa, ZOMR – zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ZUŚ – zapalenie ucha środkowego

Błona śluzowa gardła i nosa są fizjologicznie skolonizowane przez liczne drobnoustroje tworzące mikroflorę (biofilm). W jej skład mogą przejściowo wchodzić pneumokoki. Po kontakcie z nosicielem pneumokoków kolonizacja różnych typów serologicznych tych bakterii rozwija się u większości zdrowych dzieci, utrzymując się przez kilka do kilkunastu tygodni lub dłużej. Znacznie częściej i na dłużej kolonizacji ulegają dzieci narażone na dym tytoniowy oraz <2. roku życia.

Jak dotąd zidentyfikowano ponad 90 typów serologicznych pneumokoka o różnej zjadliwości i częstości występowania, natomiast aktualnie dostępne szczepionki skoniugowane uwzględniają tylko 10 lub 13 najgroźniejszych typów odpowiedzialnych za większość zakażeń inwazyjnych. Celem szczepienia jest przede wszystkim ochrona przed ciężkimi zakażeniami pneumokokowymi, czyli posocznicą, ropnym ZOMR i zapaleniem płuc. W dalszej kolejności szczepienie ma zmniejszać ryzyko pneumokokowego ZUŚ i ograniczać krążenie części serotypów pneumokoka w populacji (ochrona populacyjna).

Szczepienie jest z założenia nieskuteczne wobec pozostałych licznych, ale mniej zjadliwych typów pneumokoka, których nie uwzględniono w składzie szczepionek. Należy pamiętać, że odporność na pneumokoki rozwijająca się po szczepieniu jest ściśle związana ze swoistymi dla danego serotypu przeciwciałami przeciwko wielocukrom otoczki pneumokoków. Przyjęto, że swoiste przeciwciała w dużym stężeniu chronią przed nosicielstwem pneumokoka danego serotypu, natomiast w mniejszym stężeniu oraz reagujące krzyżowo do podobnych typów chronią przed IChP.

Wyhodowanie pneumokoka z gardła szczepionego dziecka bez określenia jego serotypu najczęściej świadczy o nosicielstwie typów serologicznych nieuwzględnionych w szczepionce. Trzeba jednak pamiętać, że nawet wyhodowanie z gardła serotypu szczepionkowego, co jest mało prawdopodobne, nie dowodzi jeszcze nieskuteczności szczepionki – celem szczepienia jest bowiem ochrona przed zakażeniem. Ważne, że szczepionki są skuteczne w praktyce, co potwierdzają wyniki wielu badań.

Wspomnę, że do rozwoju zakażenia najczęściej prowadzi kolonizacja przez nowy typ serologiczny pneumokoka, a nosicielstwa nie powinno się leczyć antybiotykiem, zwłaszcza długotrwale. Przewlekłe stosowanie antybiotyków zwiększa bowiem ryzyko kolonizacji przez szczepy antybiotykooporne.

Piśmiennictwo:

1. Ghaffar F., Barton T., Lozano J. i wsp.: Effect of the 7-valent pneumococcal conjugate vaccine on nosopharyngeal colonization by Streptococcus pneumonia in the first 2 years of life. Clin. Infect. Dis., 2004; 39: 930–938
2. Berg S., Trollfors B., Persson E. i wsp.: Serotypes of Streptococcus pneumoniae isolated from blood and cerebrospinal fluid related to vaccine serotypes and to clinical characteristics. Scand. J. Infect. Dis., 2006; 38: 427–432
3. Whitney C.G., Farley M.M., Hadler J. i wsp.: Decline in invasive pneumococcal disease after the introduction of protein polysaccharide conjugate vaccine. N. Engl. J. Med., 2003; 348: 1737–1746
4. Hsu H.E., Shutt K.A., Moore M.R. i wsp.: Effect of pneumococcal conjugate vaccine on pneumococcal meningitis. N. Engl. J. Med., 2009; 360: 244–256
5. Siber G.R., Chang I., Baker S. i wsp.: Estimating the protective concentration of anti pneumococcal capsular polysaccharide antibodies. Vaccine, 2007; 25: 3816–3826
6. Balsells E., Guillot L., Nair H., Kyaw M.H.: Serotype distribution of Streptococcus pneumoniae causing invasive disease in children in the post-PCV era: A systematic review and meta-analysis. PLoS ONE, 2017; 12: e0177113 (https://doi.org/10.1371/journal.pone.0177113)
7. Rinta-Kokko H., Palmu A.A., Auranen K. i wsp.: Long-term impact of 10-valent pneumococcal conjugate vaccination on invasive pneumococcal disease among children in Finland. Vaccine, 2018; 36: 1934–1940
8. Vissers M., Wijmenga-Monsuur A.J., Knol M.J.: Increased carriage of non-vaccine serotypes with low invasive disease potential four years after switching to the 10-valent pneumococcal conjugate vaccine in The Netherlands. PLoS ONE, 2018; 13: e0194823 (https://doi.org/10.1371/journal.pone.0194823)
Wybrane treści dla pacjenta
  • Kamica pęcherzyka żółciowego u dzieci
  • Zaburzenia lękowe u dzieci i młodzieży
  • Padaczka u dziecka
  • Toksoplazmoza u dzieci
  • Zapalenie płuc u dzieci
  • Cytomegalia u dzieci
  • Moczenie u dzieci
  • Mózgowe porażenie dziecięce
  • Choroba afektywna dwubiegunowa u dzieci i młodzieży
  • Łojotokowe zapalenie skóry u dzieci (wyprysk łojotokowy)

Reklama

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Przegląd badań