Opracowała Małgorzata Ściubisz
Wyniki kilku badań obserwacyjnych sugerują, że szczepienie przeciwko grypie może być związane z mniejszym ryzykiem wystąpienia otępienia u osób starszych. Dotyczyły one jednak wyselekcjonowanych grup pacjentów chorych przewlekle (np. choroby nerek, POChP) i populacji wybranych, małych regionów geograficznych (Tajwan). W czasopiśmie „Vaccine” opublikowano wyniki badania kohortowego z prospektywnym zbieraniem danych, w którym związek między szczepieniem przeciwko grypie sezonowej a występowaniem otępienia oceniono w bardziej uogólnionej populacji Stanów Zjednoczonych.
Populację badania stanowiło 123 747 osób w wieku ≥65 lat (śr. 75,5 lat, głównie mężczyźni – 96%), które w okresie od stycznia 2008 roku do września 2019 roku korzystały ze świadczeń w ramach systemu opieki zdrowotnej dla weteranów (Veterans Health Administration). Kwalifikowano osoby wyjściowo bez otępienia lub nieprzyjmujące leków stosowanych w jego leczeniu oraz bez czynników ryzyka wystąpienia deficytów czynności poznawczych. Wystąpienie otępienia zdefiniowano jako co najmniej 2-krotne rozpoznanie tego stanu w klasyfikacji ICD-9/ICD-10 w okresie 12 miesięcy. Częstość występowania otępienia porównano wśród osób szczepionych przeciwko grypie (66 822 osoby) i nieszczepionych (56 925 osób). W celu wyrównania różnic między grupami w zakresie wybranych cech klinicznych i demograficznych zastosowano odpowiednie metody statystyczne. Mediana okresu obserwacji w badaniu wyniosła 80 miesięcy.
Ogółem otępienie rozpoznano u 15 933 osób (częstość: 12,9%; 231/10 000 osobolat), w tym u 8240 osób szczepionych przeciwko grypie (częstość: 218,7/10 000 osobolat) i 7693 nieszczepionych (częstość: 245,6/10 000 osobolat). W analizie skorygowanej o znane czynniki zakłócające oszacowano, że u osób szczepionych przeciwko grypie, w porównaniu z nieszczepionymi, ryzyko rozwoju otępienia było 14% mniejsze (hazard względny – HR: 0,86 [95% CI: 0,83–0,88]), a największy korzystny efekt obserwowano u osób w wieku ≥75 lat (HR: 0,83 [95% CI: 0,81–0,87]). Uwzględniając liczbę przyjętych dawek szczepionki zaobserwowano, że mniejsze ryzyko otępienia dotyczyło osób, które szczepienie przeciwko grypie otrzymały w trakcie co najmniej 6 sezonów epidemicznych grypy (HR: 0,88 [95% CI: 0,83–0,94]).
Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że szczepienie przeciwko grypie sezonowej, w porównaniu z brakiem szczepienia, związane było z mniejszym ryzykiem wystąpienia otępienia w późnym okresie życia. Ten korzystny efekt obserwowano jednak tylko u osób, które szczepienie otrzymały w trakcie co najmniej kilku sezonów epidemicznych grypy. W dyskusji autorzy zwrócili uwagę, że choć w badaniach na modelach zwierzęcych zaobserwowano, że zachorowanie na grypę może prowadzić do neurodegeneracji, to nie potwierdzono tego w badaniach u ludzi. To z kolei sugeruje, że związek między szczepieniem przeciwko grypie a mniejszym ryzykiem otępienia nie jest wynikiem zmniejszenia ryzyka zachorowania na grypę i wspiera hipotezę treningu układu odporności pod wpływem szczepień, które wytwarzają nieswoistą ochronę przed neurotoksycznym stanem zapalnym związanym z chorobami zakaźnymi i stresem oksydacyjnym. Ten wniosek z kolei poparty jest innymi badaniami, w których zaobserwowano, że inne szczepienia, tj. przeciwko półpaścowi, błonicy, tężcowi i krztuścowi oraz pneumokokom, również wiązały się z mniejszym ryzykiem wystąpienia otępienia. Postulowany mechanizm ma charakter przypuszczeń, zasługuje jednak na zainteresowanie i dalsze badania.