Opracowały: lek. Iwona Rywczak, mgr Małgorzata Ściubisz
W przeglądzie systematycznym piśmiennictwa opublikowanego w latach 2000–2016 oceniono wpływ wprowadzenia skoniugowanych szczepionek przeciwko pneumokokom (PCV) do programów szczepień dzieci na starsze grupy wiekowe nieszczepione PCV. W przeglądzie uwzględniono artykuły, w których oceniono populację dzieci w wieku >5 lat i/lub dorosłych po przechorowaniu pozaszpitalnego zapalenia płuc (PZP) i/lub inwazyjnej choroby pneumokokowej (IChP), a także porównano epidemiologię tych chorób przed wprowadzeniem PCV o różnym składzie antygenowym (7-walentnej [PCV-7], 10-walentnej [PCV-10] i 13-walentnej [PCV-13]) oraz po jej wprowadzeniu. Na podstawie przeglądu bazy PubMed zidentyfikowano 49 artykułów – 39 dotyczących IChP, 8 dotyczących PZP i 2 dotyczące IChP i PZP. Dane do wszystkich badań pozyskano z krajowych lub lokalnych systemów nadzoru epidemiologicznego. Większość badań przeprowadzono w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Wielkiej Brytanii i dotyczyły one głównie efektów szczepień preparatem 7-walentnym (PCV-7).
Po wprowadzeniu PCV-7 we wszystkich amerykańskich badaniach zaobserwowano znamienne zmniejszenie zapadalności na IChP u dorosłych (maks. o 46%) lub zmniejszenie statystycznie nieistotne. Korzystny efekt stwierdzono głównie u osób >65. roku życia. Podobne trendy epidemiologiczne zaobserwowano w krajach, które wprowadziły powszechne szczepienia PCV małych dzieci później niż Stany Zjednoczone. Skala redukcji liczby zachorowań była bardzo szeroka – od 8,8% w Danii w grupie wiekowej >65. roku życia 3 lata po rozpoczęciu szczepień PCV-7 do 70% u dorosłych z różnych grup wiekowych na Tajwanie 7 lat po wprowadzeniu PCV-7. Zmniejszenie zapadalności na IChP stwierdzono również w większości badań oceniających wpływ powszechnych szczepień PCV-10 i/lub PCV-13. Wielkość tego efektu była bardzo zmienna – od 21% u osób >18. roku życia w Izraelu (łączny efekt PCV-7 i PCV-13) do 61% u osób >65. roku życia w badaniu kanadyjskim (PCV-7, PCV-10, PCV-13). Wśród 7 badań analizujących wpływ PCV-7 na PZP, w 4 zaobserwowano statystycznie istotne zmniejszenie zapadalności – od prawie 23% u hospitalizowanych dorosłych >85. roku życia (badanie amerykańskie, 9 lat powszechnych szczepień dzieci PCV-7) do prawie 65% u hospitalizowanych dorosłych >65. roku życia (Tajwan, 3 lata po wprowadzeniu PCV-7). Spośród 3 badań analizujących wpływ PCV-13, w 2 uzyskano statystycznie istotne zmniejszenie zapadalności rzędu 30% (dorośli >65. rż.), natomiast w trzecim wykazano brak znamiennego wpływu na zapadalność na PZP, jednak zaobserwowano istotne zmniejszenie umieralności związanej z PZP u osób >50. roku życia.
Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że po wprowadzeniu szczepień dzieci przeciwko pneumokokom zapadalność na IChP i PZP u dorosłych uległa zmniejszeniu. Pośrednie efekty szczepień PCV zależały m.in. od długości okresu realizacji tych szczepień. Największe korzyści obserwowano w grupie wiekowej >65. roku życia.
