Skuteczność rzeczywista szczepienia przeciwko rotawirusom – przegląd systematyczny i metaanaliza

02.05.2018
Omówienie artykułu*: Effectiveness of rotavirus vaccination: A systematic review of the first decade of global post-licensure data, 2006–2016
Jonesteller C.L. i wsp.
Clin. Infect. Dis., 2017; doi: 10.1093/cid/cix369

Opracowała mgr Małgorzata Ściubisz
Konsultował dr n. med. Jacek Mrukowicz

Skróty: B-HRV – szczepionka przeciwko RV zawierająca szczepy cielęco-ludzkie rotawirusów (RotaTeq), CI* – przedział ufności, HRV – szczepionka przeciwko RV zawierająca atenuowany szczep rotawirusa człowieka (Rotarix), MD – różnica median, RV – rotawirusy, WHO – Światowa Organizacja Zdrowia

* Kryteria wyboru badań, opis procesu kwalifikacji oraz słownik podstawowych pojęć używanych w opisie badań klinicznych znajdują się na stronie internetowej Medycyny Praktycznej w zakładce Artykuły (www.mp.pl/artykuly/slownik).

Metodyka: przegląd systematyczny z metaanalizą badań kliniczno-kontrolnych (48) przeprowadzonych w 24 krajach; przeszukano 4 elektroniczne bazy publikacji medycznych za okres do grudnia 2016 roku
Populacja: dzieci w wieku <8 lat
Przypadki (chorzy): dzieci chore na biegunkę o etiologii rotawirusowej
Kontrola: dzieci chore na biegunkę o innej etiologii niż rotawirusowa lub dzieci zdrowe odpowiednio dobrane z populacji wyjściowej
Ekspozycja (interwencja): ≥1 dawka B-HRV lub HRV
Wyniki: Do przeglądu systematycznego zakwalifikowano 48 badań kliniczno-kontrolnych, z których 27 dotyczyło skuteczności rzeczywistej (efektywności) B-HRV, a 31 skuteczności rzeczywistej HRV w zapobieganiu hospitalizacjom i/lub wizytom na oddziale ratunkowym (SOR) z powodu biegunki rotawirusowej u dzieci <8. w roku życia. Poniżej przedstawiono wyniki analizy, w której uwzględniono tylko badania przeprowadzone w krajach o małej umieralności ogólnej dzieci w wieku <5 lat, bowiem do tej grupy należy Polska. W tej grupie badań do analizy kwalifikowano najczęściej dzieci do 2.–5. roku życia (zakres od 12. mż. do 8 lat).
Skuteczność szczepienia przeciwko RV w zapobieganiu biegunce rotawirusowej wymagającej hospitalizacji i/lub wizyty na SOR wyniosła:

  • 82% (95% CI: 72–88) dla HRV (13 badań, 6035 dzieci)
  • 88% (95% CI: 83–91) dla B-HRV (20 badań, 70 817 dzieci).

W badaniu wykazano również, że skuteczność szczepienia przeciwko RV była większa w zapobieganiu cięższym postaciom biegunki rotawirusowej (hospitalizacja vs wizyta na SOR) – MD: 5% w przypadku stosowania HRV (3 badania) oraz 8,5% w przypadku stosowania B-HRV (6 badań).
Skuteczność szczepienia przeciwko RV w krajach o umiarkowanej i dużej umieralności ogólnej dzieci w wieku <5 lat była mniejsza niż w krajach o małej umieralności i wyniosła odpowiednio: 66% (95% CI: 51–77) i 58% (95% CI: 51–65) dla HRV oraz 49% (95% CI: 40–57) dla B-HRV stosowanej w krajach o dużej umieralności dzieci w wieku <5 lat.

Wnioski: Obie szczepionki przeciwko rotawirusom charakteryzują się dużą skutecznością w zapobieganiu biegunce rotawirusowej wymagającej hospitalizacji lub wizyty na oddziale pomocy doraźnej. Uzyskane wyniki stanowią potwierdzenie zaleceń WHO, zgodnie z którymi wszystkie kraje powinny wprowadzić szczepienie przeciwko rotawirusom do narodowych programów szczepień.

Komentarz

dr n. med. Jacek Mrukowicz
Polski Instytutu Evidence-Based Medicine w Krakowie, Redaktor naczelny „Medycyny Praktycznej – Pediatrii” i „Medycyny Praktycznej – Szczepienia”

Komentowany przegląd systematyczny z metaanalizą badań kliniczno-kontrolnych dotyczących skuteczności rzeczywistej stosowanych aktualnie doustnych szczepionek przeciwko RV stanowi podsumowanie 10 lat (2006–2016), które upłynęły od czasu ich zarejestrowania i wprowadzenia do stosowania w 82 krajach na świecie. Wnioski z metaanalizy generalnie potwierdzają to, co wiedzieliśmy na podstawie badań z randomizacją (czyli przeprowadzonych w kontrolowanych warunkach w ramach eksperymentu medycznego). To ważna informacja, gdyż potwierdza, iż w rutynowej praktyce klinicznej przez 10 lat stosowania szczepionek nie pojawiły się żadne niespodziewane przeszkody lub inne czynniki istotnie zmniejszające skuteczność szczepienia (np. selekcja nowych genotypów RV przełamujących ochronę poszczepienną, logistyczne lub techniczne problemy z realizacją szczepienia). W takim celu m.in. prowadzi się badania obserwacyjne po wprowadzeniu produktu do powszechnego użytku, aby zidentyfikować i usunąć ewentualne przeszkody.
Przydatne w praktyce wnioski z komentowanej metaanalizy można podsumować w kilku punktach:

  1. skuteczność obu szczepionek w krajach rozwiniętych (takich jak Polska) jest wysoka i podobna dla obu produktów
  2. szczepionki są skuteczniejsze w zapobieganiu cięższym zachorowaniom (w tym wymagającym hospitalizacji), a profilaktyka takich przypadków jest zasadniczym celem szczepienia
  3. wstępne dane sugerują, że skuteczność szczepionek w zapobieganiu zachorowaniom z czasem zmniejsza się o kilka procent (>12. mż.), ale wysoki poziom ochrony przed cięższą biegunką RV w krajach rozwiniętych o małej umieralności ogólnej dzieci utrzymuje się przez kilka pierwszych lat życia (w większości badań analizowano pierwsze 2–5 lat życia)
  4. wstępne dane sugerują, że skuteczność pełnego schematu szczepienia jest większa niż skuteczność schematu niepełnego, ale nawet niepełny schemat zapewnia zadowalającą ochronę przed cięższym zachorowaniem (choć czas jej utrzymywania się jest niepewny).
Pierwsze dwa punkty to najpewniejsze wnioski z komentowanej metaanalizy z uwagi na największą liczbę danych.

Reklama

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Przegląd badań