Czy szczepienie przeciwko WZW typu B w wieku niemowlęcym zmniejsza ryzyko rozwoju raka wątrobowokomórkowego we wczesnej dorosłości?

01.03.2017
Omówienie artykułu: Long-term effects of hepatitis B immunization of infants in preventing liver cancer
Chang M.H. i wsp.
Gastroenterology, 2016; 151: 472–480.e1

Opracowała mgr Małgorzata Ściubisz
Konsultował dr hab. n. med. Leszek Szenborn, prof. nadzw.
Skróty: AFP – α-fetoproteina, CI* – przedział ufności, HBV – wirus zapalenia wątroby typu B, HCC – rak wątrobowokomórkowy, IR – współczynnik zapadalności, RR* – ryzyko względne, RRR* – względne zmniejszenie ryzyka, WZW – wirusowe zapalenie wątroby

* Kryteria wyboru badań, opis procesu kwalifikacji oraz słownik podstawowych pojęć używanych w opisie badań klinicznych znajdują się na stronie internetowej Medycyny Praktycznej w zakładce Artykuły (www.mp.pl/artykuly/slownik).

Metodyka: badanie kohortowe z retrospektywnym zbieraniem danych; dane do badania uzyskano z oficjalnych, krajowych rejestrów urodzeń, zgonów i chorób nowotworowych
Populacja: cała populacja Tajwanu urodzona w latach 1956–2011
Interwencja (ekspozycja): 4 dawki plazmatycznej szczepionki przeciwko HBV w schemacie 0, 1, 2, 12 miesięcy (pierwszą dawkę szczepionki podawano przed ukończeniem 1. tż. dziecka) lub 3 dawki rekombinowanej szczepionki przeciwko HBV w schemacie 0, 1, 6 miesięcy (pierwszą dawkę szczepionki podawano przed ukończeniem 1. tż. dziecka); dzieciom matek HBsAg-dodatnich oraz HBeAg-dodatnich w 1. dobie życia podawano immunoglobulinę przeciwko HBV; powszechne szczepienia przeciwko HBV rozpoczęto w Tajwanie w 1984 roku
Kontrola: brak szczepienia przeciwko WZW typu B
Wyniki: Zaobserwowano, że ryzyko rozwoju HCC (rozpoznanie na podstawie badania histologicznego lub obrazowego [u osób ze stężeniem AFP >400 ng/ml] zwiększało się wraz z wiekiem i u osób w wieku 20–26 lat było ono 4,5-krotnie większe niż w młodszych grupach wiekowych (RR: 4,53 [95% CI: 3,71–5,53]). Ponadto we wszystkich grupach wiekowych 2,5-krotnie większe ryzyko rozwoju HCC obserwowano u mężczyzn niż u kobiet (RR: 2,62 [95% CI: 2,52–3,19]). W badaniu zwrócono również uwagę na czynniki ryzyka rozwoju HCC u osób szczepionych, do których należy zakażenie okołoporodowe (matka HBsAg-dodatnia i HBeAg-dodatnia) oraz niekompletne szczepienie. Szczepienie przeciwko WZW typu B w okresie niemowlęcym zmniejszało ryzyko rozwoju HCC we wczesnej dorosłości o 76%, a w zależności od rodzaju zastosowanej szczepionki (plazmatyczna vs rekombinowana) skuteczność ta wynosiła 74 i 88% (p. tab.).

Tabela. Skuteczność szczepienia przeciwko WZW typu B w wieku niemowlęcym w zapobieganiu rozwojowi raka wątrobowokomórkowego we wczesnej dorosłości
Grupa Czas obserwacjia Liczba przypadków HCC IRb RRRc (95% CI)
nieszczepieni 145 810 471 1343 0,92
szczepienid 73 804 848 166 0,23 76% (71–79)
szczepienie 14 388 916 59 0,41 55% (43–66)
szczepieni preparatem plazmatycznym 31 513 457 76 0,24 74% (67–79)
szczepieni preparatem rekombinowanym 27 902 475 31 0,11 88% (83–92)
a osobolata
b liczba przypadków/100 000 osobolat
c obliczone przez autora opracowania na podstawie danych zawartych w artykule
d niezależnie od rodzaju szczepionki
e tylko dzieci matek HBsAg-dodatnich
CI – przedział ufności, IR – współczynnik zapadalności, RRR – względne zmniejszenie ryzyka
Wnioski: Szczepienie niemowląt przeciwko WZW typu B znamiennie zmniejszało ryzyko rozwoju HCC w dzieciństwie i we wczesnej dorosłości. Poprawa strategii szczepień przeciwko WZW typu B oraz opanowanie czynników ryzyka rozwoju HCC mogą znacznie zmniejszyć zapadalność na ten nowotwór.

Komentarz

dr hab. n. med. Leszek Szenborn, prof. nadzw.
Klinika Pediatrii i Chorób Infekcyjnych Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu

Bardzo cieszą kolejne dane potwierdzające skuteczność szczepień przeciwko zakażeniom wirusem zapalenia wątroby typu B (HBV) w zapobieganiu rozwojowi raka wątrobowokomórkowego (HCC [p. Med. Prakt. Szczepienia 3/2015, s. 82–84 – przyp. red.]). Populacja tajwańska charakteryzuje się bardzo dużym odsetkiem osób zakażonych (nosicieli), który po wprowadzeniu powszechnych szczepień noworodków zmniejszył się spektakularnie z 10 do 1%.1 Zapobieganie zachorowaniom na HCC w młodej populacji poprzez szczepienie jest bardzo optymistyczną informacją, ale musimy się uzbroić w cierpliwość, ponieważ nowotwór ten przeciętnie rozwija się 40 lat. Rozwój HCC zależy nie tylko od zakażenia HBV i wieku, ale także od obecności marskości wątroby (niezależnie od jej etiologii [najczęściej pozapalna, ale także poalkoholowa, autoimmunizacyjna]), koinfekcji wirusem zapalenia wątroby typu D (HDV) lub HCV oraz koinfekcji HIV z niedoborem odporności, choroby metabolicznej (niedobór α-1 antytrypsyny, hemochromatoza, wrodzona tyrozynemia), niealkoholowego stłuszczenia wątroby (zespół metaboliczny), narażenia na karcynogeny (np. aflatoksynę), a także leczenia hormonami anabolicznymi, estrogenami, metyldopą i metotreksatem. Prawdopodobnie pewne znaczenie ma także alkoholizm i nikotynizm.2

Czytelnikom rozczarowanym wynikiem badania, którzy oczekiwali 100% ochrony, proponuję zwrócić uwagę na możliwe przyczyny nieskuteczności szczepionek. Wiadomo, że szczepionki plazmatyczne były mniej skuteczne, ale szczególną rolę odgrywa także nasilenie zakażenia u matki (wiremia HBV >107 w momencie porodu), możliwość wcześniejszego zakażenia przezłożyskowego, powstawanie mutantów wirusa pod wpływem przeciwciał podanych w ramach profilaktyki okołoporodowej lub indukowanych szczepieniem oraz genotyp wirusa HBV. W Azji powszechne są zakażenia genotypami innymi niż A, a zwłaszcza F, który się najbardziej różni od zawartego w szczepionce genotypu A2.3 Ryzyko zakażenia odmatczynego (matka HBsAg-dodatnia i HBeAg-dodatnia) jest bardzo duże nawet u dziecka zaszczepionego przeciwko WZW typu B i wynosi 10–30%.4,5

Możemy się cieszyć, że szczepienia przeciwko WZW typu B, w porównaniu z innymi osiągnięciami wakcynologii, wprowadzono do polskiego Programu Szczepień Ochronnych stosunkowo szybko. Dzięki temu pediatrzy nie mają praktycznie styczności z problemami wynikającymi z zakażeń HBV. Cała obecna populacja osób do 20. roku życia została zaszczepiona w wieku niemowlęcym, a do 30. roku życia – w 14. roku życia. W tej drugiej grupie mogą się niestety znaleźć osoby zakażone HBV, o czym powinni pamiętać lekarze rodzinni i interniści.

Piśmiennictwo do komentarza:

1. Wait S., Chen D.S., Kaohsiung J.: Towards the eradication of hepatitis B in Taiwan. Med. Sci., 2012; 28: 1–9
2. Poh Z., Goh B.B., Chang P.E, Tan C.K.: Rates of cirrhosis and hepatocellular carcinoma in chronic hepatitis B and the role of surveillance: a 10-year follow-up of 673 patients. Eur. J. Gastroenterol Hepatol., 2015; 27: 638–43
3. Gounder P.P., Bulkow L.R., Snowball M. i wsp.: Hepatocellular carcinoma risk in Alaska native children and young adults with Hepatitis B virus: retrospective cohort analysis. J. Pediatr., 2016; pii: S0022-3476(16)30 683–7
4. Lee C., Gong Y., Brok J., Boxall E.H. i wsp.: Effect of hepatitis B immunisation in newborn infants of mothers positive for hepatitis B surface antigen: systematic review and metaanalysis. BMJ, 2006; 332: 328–336
5. Chang M.H., You S.L., Chen C.J. i wsp.: Hepatoma Study Group: decreased incidence of hepatocellular carcinoma in hepatitis B vaccinees: a 20-year follow-up study. J. Natl. Cancer Inst., 2009; 101: 1348–1355

Reklama

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Przegląd badań