Skuteczność skoniugowanych szczepionek przeciwko pneumokokom o rozszerzonym składzie antygenowym w profilaktyce inwazyjnej choroby pneumokokowej

Data utworzenia:  10.04.2013
Aktualizacja: 31.03.2015
Clinical evidence for expanded valent pneumococcal vaccines
Anne Vergison, MP, PhD

Specjalnie dla Medycyny Praktycznej

Anne Vergison, MD, PhD
Konsultant w dziedzinie chorób zakaźnych u dzieci, Université Libre de Bruxelles,
Bruksela, Belgia
W belgijskiej Superior Health Council (Conseil Supérieur de la Santé [instytucja doradcza
w dziedzinie zdrowia publicznego – przyp. red.]
) jest członkiem zespołu odpowiedzialnego
za szczepienia ochronne oraz przewodniczy grupie roboczej opracowującej zalecenia
dotyczące szczepień belgijskich


Tłumaczyła lek. Iwona Rywczak

Skróty: IChP – inwazyjna choroba pneumokokowa, OZUŚ – ostre zapalenie ucha środkowego, PCV-7 – 7-walentna skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom, PHiD-CV10 – 10-walentna szczepionka przeciwko pneumokokom (skoniugowana z białkiem D bezotoczkowych szczepów Haemophilus influenzae)

W 2000 roku zarejestrowano pierwszą skoniugowaną szczepionkę przeciwko pneumokokom (7-walentną, PCV-7) do stosowania u małych dzieci w zapobieganiu inwazyjnej chorobie pneumokokowej (IChP). W dużym badaniu z randomizacją, przeprowadzonym w Stanach Zjednoczonych, stwierdzono 97% skuteczność (95% CI: 83–100) PCV-7 w zapobieganiu IChP. W badaniu tym wykazano także jej 23% skuteczność (95% CI: 5–38) w profilaktyce potwierdzonego radiologicznie zapalenia płuc u dzieci ≤2. roku życia; skuteczność szczepionki w zapobieganiu objawowego ostrego zapalenia ucha środkowego (OZUŚ) wyniosła natomiast 7% (95% CI: 4–10).1,2 Bardzo małą skuteczność (6%) PCV-7 w profilaktyce OZUŚ stwierdzono również w innym badaniu, przeprowadzonym w Europie.3 Szczepionka ta zapewniała ochronę przed „jedynie” siedmioma spośród 92 różnych typów serologicznych S. pneumoniae. Należy jednak zaznaczyć, że przed rokiem 2000 właśnie te siedem typów należało do najczęstszych typów serologicznych wywołujących IChP u dzieci ≤5. roku życia i stanowiło przyczynę około 50–60% przypadków IChP zarejestrowanych w Europie.4 We wszystkich krajach zaobserwowano korzystny wpływ programów szczepień niemowląt PCV-7 na obciążenia systemu opieki zdrowotnej związane z IChP, chociaż w większości (również w niektórych krajach europejskich) korzyści te okazały się nieco mniejsze po stwierdzeniu przypadków choroby inwazyjnej wywołanej przez typy nieszczepionkowe, które zastąpiły typy znajdujące się w zakresie PCV-7.5,6

W kolejnych latach opracowano szczepionki skoniugowane zawierające dodatkowo antygeny innych typów serologicznych. Zostały one zarejestrowane na podstawie wyników badań immunogenności w porównaniu z immunogennością PCV-7, zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). W 10-walentnej skoniugowanej szczepionce przeciwko pneumokokom (PHiD-CV10 [Synflorix – przyp. red.]) białkiem nośnikowym dla polisacharydów ośmiu typów serologicznych jest białko D, pochodzące z bezotoczkowych szczepów Haemophilus influenzae. W badaniach oceniających szczepionkę 11-walentną – stanowiącą prototyp PHiD-CV10 – stwierdzono jej 34% skuteczność (95% CI: 21–44) w zapobieganiu objawowemu OZUŚ; skuteczność szczepionki w zapobieganiu OZUŚ wywołanemu przez bezotoczkowe szczepy H. influenzae wyniosła 35% (95% CI: 2–57).7

Arto Palmu i wsp. przeprowadzili dobrej jakości badanie z randomizacją klasterową (p. Ocena efektywności 10-walentnej szczepionki przeciwko pneumokokom (PHiD-CV) w profilaktyce inwazyjnej choroby pneumokokowej u dzieci w Finlandii – badanie FinIP), metodą podwójnie ślepej próby, obejmujące ponad 47 000 dzieci (badanie FinIP [Finish Invasive Pneumococcal disease]). Wykazali oni, że skuteczność PHiD-CV10 w zapobieganiu IChP wyniosła od 93 (95% CI: 75–99) do 100% (95% CI: 91–100).8 Chociaż PHiD-CV10 spełniła już kryteria rejestracyjne i jest stosowana w niektórych krajach (w tym również w Finlandii) w programach powszechnych szczepień, dane uzyskane w badaniu FinIP dodatkowo i jednoznacznie potwierdzają skuteczność tej szczepionki w zapobieganiu IChP wywołanej przez typy serologiczne pneumokoka znajdujące się w jej zakresie.

Należy zwrócić uwagę, że obok głównego celu badania FinIP, jakim była ocena klasycznego schematu 3+1, dodatkową ocenianą zmienną stanowiła skuteczność szczepionki podawanej zgodnie ze schematem 2+1. Badanie FinIP wykazało bardzo dobrą skuteczność szczepionki dawkowanej zarówno według schematu 2+1 (92% [95% CI: 58–100]), jak i 3+1 (100% [95% CI: 83–100]). W wielu krajach europejskich w programach powszechnych szczepień niemowląt stosuje się schemat 2+1, który cechuje większa efektywność kosztowa w porównaniu ze schematem 3+1. Jednak przed zakończeniem badania Palmu i wsp. dane wskazujące na korzyści schematu 2+1 pochodziły głównie z badań obserwacyjnych przeprowadzonych po dopuszczeniu szczepionki do użytku. Stwierdzono w nich podobny wpływ na epidemiologię choroby pneumokokowej wywołanej przez typy szczepionkowe do wykazanego w krajach stosujących schemat 3+1.9,10 W początkowym okresie wprowadzania PCV-7 schemat 2+1 wiązano jednak z niedostateczną odpowiedzią immunologiczną na antygeny typu 6B i w mniejszym stopniu typu 19F w okresie pomiędzy szczepieniem pierwotnym a podaniem dawki uzupełniającej.11 W innym badaniu wykazano, że immunogenność szczepionki podanej w schemacie 2+1 jest mniejsza niż w schemacie 3+1.12 Badanie FinIP dostarcza zatem nowych danych potwierdzających dużą skuteczność szczepionki zastosowanej w programie szczepień zgodnie ze schematem 2+1. Badanie nie miało jednak wystarczającej mocy statystycznej, aby wykryć dodatkowe zachorowania na IChP, związane z poszczególnymi typami serologicznymi w populacji szczepionej według schematu 2+1. Ponadto po kilku latach stosowania szczepionek skoniugowanych, niezależnie od schematu szczepienia (2+1 lub 3+1), dochodzi do eradykacji „szczepionkowych” typów pneumokoka z nosa i gardła,13 które dzięki temu nie krążą już w populacji i nie powodują zachorowań.

Oczekuje się, że stosowanie szczepionek o rozszerzonym składzie antygenowym, tj. PHiD-CV10 (Synflorix) i PCV-13 (Prevenar 13), w przyszłości wpłynie na znaczne zmniejszenie zapadalności nie tylko na IChP, ale także na zapalenie płuc i OZUŚ. Dostępne są już dane dotyczące skuteczności PHID-CV10 w zapobieganiu zapaleniom płuc, jednak nie zostały one jeszcze opublikowane. W dużym wieloośrodkowym badaniu z randomizacją, przeprowadzonym w Ameryce Łacińskiej, gdzie do częściej występujących typów należą m.in. typy 1 i 5, stwierdzono 23% skuteczność (95% CI: 9–37) szczepionki w zapobieganiu zapaleniu płuc potwierdzonemu radiologicznie.14 Był to wynik podobny do uzyskanych we wcześniejszych badaniach z zastosowaniem PCV-7 lub PCV-9.15

Ocenie poddano także skuteczność PHiD-CV10 w zapobieganiu OZUŚ – zakończono jedno badanie prowadzone w Finlandii, a drugie, obejmujące populację Ameryki Łacińskiej jest jeszcze w toku. Gdy wyniki obu tych badań będą dostępne, okaże się, czy obliczona skuteczność w zapobieganiu objawowemu OZUŚ bez względu na etiologię oraz OZUŚ wywołanemu przez bezotoczkowe szczepy H. influenzae potwierdzi dobre wyniki uzyskane po zastosowaniu 11-walentnego prototypu PHiD-CV10.7 W badaniu FinIP nie stwierdzono żadnego efektu szczepionki związanego z zakażeniami H. influenzae.8 Jednak bakteria ta zbyt rzadko wywołuje inwazyjną chorobę, aby można było ocenić ewentualny wpływ szczepienia, nawet jeśli badaniem objęto dużą populację 47 000 dzieci. Chociaż wiadomo, że szczepionki skoniugowane eliminują nosicielstwo inwazyjnych „szczepionkowych” typów serologicznych pneumokoka, w niedawno przeprowadzonym badaniu holenderskim nie wykazano, aby PHiD-CV10 zapobiegała nosicielstwu bezotoczkowych szczepów H. influenzae.16

Skuteczność skoniugowanych szczepionek przeciwko pneumokokom w zapobieganiu chorobom wywołanym przez typy „szczepionkowe” jest obecnie w pełni potwierdzona. Szczepionki te stosuje się rutynowo na całym świecie w około 88 krajach,17 a zgodnie z oczekiwaniami liczba tych krajów powinna się szybko zwiększyć. WHO jednoznacznie zaleca szczepienie małych dzieci preparatami skoniugowanymi w celu ochrony przed IChP.18 Zarówno PHiD-CV10, jak i PCV-13 są bezpieczne i skutecznie zapobiegają IChP wywołanej przez typy znajdujące się w ich zakresie (również u dzieci z niedoborami odporności), zatem wybór pomiędzy tymi szczepionkami zależeć będzie od lokalnej epidemiologii choroby pneumokokowej i oceny efektywności kosztowej. Ważne jest, aby w ramach nadzoru epidemiologicznego rutynowo monitorować wpływ szczepień tymi preparatami na epidemiologię zakażeń pneumokokowych oraz na zjawisko zastępowania „szczepionkowych„ typów serologicznych przez typy „nieszczepionkowe”.18

Piśmiennictwo
1. Black S., Shinefield H., Fireman B., et al.: Efficacy, safety and immunogenicity of heptavalent pneumococcal conjugate vaccine in children. Northern California Kaiser Permanente Vaccine Study Center Group. Pediatr. Infect. Dis. J., 2000; 19 (3): 187–195
2. Black S.B., Shinefield H.R., Ling S., et al.: Effectiveness of heptavalent pneumococcal conjugate vaccine in children younger than five years of age for prevention of pneumonia. Pediatr. Infect. Dis. J., 2002; 21 (9): 810–815
3. Eskola J., Kilpi T., Palmu A., et al.: Efficacy of a pneumococcal conjugate vaccine against acute otitis media. N. Engl. J. Med., 2001; 344 (6): 403–409
4. Hausdorff W.P., Bryant J., Paradiso P.R., Siber G.R.: Which pneumococcal serogroups cause the most invasive disease: implications for conjugate vaccine formulation and use, part I. Clin. Infect. Dis., 2000; 30 (1): 100–121
5. Vergison A., Hanquet G.: Challenges in estimating the impact of pneumococcal conjugate vaccines through surveillance. Pediatr. Infect. Dis. J., 2012; 31 (4): 400–403
6. World Health Organization: Changing epidemiology of pneumococcal serotypes after introduction of conjugate vaccine. Wkly Epidemiol. Rec., 2010; 85: 435–436
7. Prymula R., Peeters P., Chrobok V., et al.: Pneumococcal capsular polysaccharides conjugated to protein D for prevention of acute otitis media caused by both Streptococcus pneumoniae and non-typable Haemophilus influenzae: a randomised double-blind efficacy study. Lancet, 2006; 367 (9512): 740–748
8. Palmu A.A., Jokinen J., Borys D., et al.: Effectiveness of the ten-valent pneumococcal Haemophilus influenzae protein D conjugate vaccine (PHiD-CV10) against invasive pneumococcal disease: a cluster randomised trial. Lancet, 2012 Nov 15. pii: S0140-6736(12)61 854–6. doi: 10.1016/S0140-6736(12)61 854–6 (Epub ahead of print)
9. Hanquet G., Lernout T., Vergison A., et al.: Impact of conjugate 7-valent vaccination in Belgium: addressing methodological challenges. Vaccine, 2011; 29 (16): 2856–2864
10. Miller E., Andrews N.J., Waight P.A., et al.: Herd immunity and serotype replacement 4 years after seven-valent pneumococcal conjugate vaccination in England and Wales: an observational cohort study. Lancet Infect. Dis., 2011; 11 (10): 760–768
11. Goldblatt D., Southern J., Ashton L., et al.: Immunogenicity of a reduced schedule of pneumococcal conjugate vaccine in healthy infants and correlates of protection for serotype 6B in the United Kingdom. Pediatr. Infect. Dis. J., 2010; 29 (5): 401–405
12. Silfverdal S.A., Hogh B., Bergsaker M.R., et al.: Immunogenicity of a 2-dose priming and booster vaccination with the 10-valent pneumococcal nontypeable Haemophilus influenzae protein D conjugate vaccine. Pediatr. Infect. Dis. J., 2009; 28 (10): e276–e282
13. Wroe P.C., Lee G.M., Finkelstein J.A., et al.: Pneumococcal carriage and antibiotic resistance in young children before 13-valent conjugate vaccine. Pediatr. Infect. Dis. J., 2012; 31 (3): 249–254
14. Tregnaghi M.W. S-LX, López P., Abate H., et al.: Evaluating the efficacy of 10-valent pneumococcal non-typeable Haemophilus influenzae protein-D conjugate vaccine (PHID-CV) against community-acquired pneumonia in Latin America. ESPID; Den Haag, The Netherlands 2011
15. Lucero M.G., Dulalia V.E., Nillos L.T., et al.: Pneumococcal conjugate vaccines for preventing vaccine-type invasive pneumococcal disease and X-ray defined pneumonia in children less than two years of age. Cochrane Database Syst. Rev., 2009; (4): CD004 977
16. van den Bergh M.R., Spijkerman J., Swinnen K.M., et al.: Effects of the 10-Valent Pneumococcal Nontypeable Haemophilus influenzae Protein D-Conjugate Vaccine on Nasopharyngeal Bacterial Colonization in Young Children: A Randomized Controlled Trial. Clin. Infect. Dis., 2013; 56 (3): e30–e39
17. Whitney C.G.: More evidence for use of pneumococcal conjugate vaccines. Lancet, 2012 Nov 15. pii: S0140-6736(12)61 957–6. doi: 10.1016/S0140-6736(12)61 957–6 (Epub ahead of print)
18. World Health Organization: Pneumococcal vaccines. WHO position paper – 2012. Wkly Epidemiol. Rec., 2012; 87: 129–144

Wybrane treści dla pacjenta
  • Szczepienia przed wyjazdem do Afryki Północnej
  • Nadczynność tarczycy u dzieci
  • Wady zgryzu - informacje ogólne
  • Obrzęk naczynioruchowy u dziecka
  • Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego u dzieci
  • Odma opłucnowa u dzieci
  • Szczepienie przeciwko pneumokokom
  • Schizofrenia u dzieci i młodzieży
  • Szczepienia przed wyjazdem do Afryki Południowej
  • Zaburzenia depresyjne u dzieci i młodzieży

Reklama

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Przegląd badań