Czy szczepienia pracowników placówek opieki zdrowotnej powinny być obowiązkowe?

Tłumaczył dr n. med. Dariusz Stencel

Skróty: POZ – placówka opieki zdrowotnej, WZW – wirusowe zapalenie wątroby

Artykuł jest tłumaczeniem tekstu E. Galanakis, A. Jansen, P.L. Lopalco, J. Giesecke: Ethics of mandatory vaccination for healthcare workers. Eurosurveillance, 2013; 18 (45): pii=20627.
Tekst oryginalny dostępny na: http://www.eurosurveillance.org/ViewArticle.aspx?ArticleId=20627

Konflikt interesów: Nie zadeklarowano. Podziękowania: Emmanouil Galanakis pracował w ECDC w trakcie urlopu udzielonego przez Uniwersytet Kreteński (Grecja). Udział poszczególnych autorów: Emmanouil Galanakis uczestniczył w planowaniu i dyskusji, przygotowaniu wersji roboczej i przeglądzie manuskryptu. Andreas Jansen uczestniczył w planowaniu i dyskusji oraz przeglądzie manuskryptu. Pietro Luigi Lopalco uczestniczył w planowaniu i dyskusji oraz przeglądzie manuskryptu. Johan Giesecke uczestniczył w planowaniu i dyskusji oraz przeglądzie manuskryptu.

Wprowadzenie

Pracownicy POZ (wszystkie osoby zatrudnione w placówkach doraźnej i długoterminowej opieki zdrowotnej, mający bezpośredni kontakt z pacjentami lub materiałem biologicznym pobranym od pacjentów, niezależnie od ich stanu zatrudnienia) należą do grupy zwiększonego ryzyka chorób zakaźnych i ich dalszego przenoszenia na pozostałych pracowników oraz na pacjentów. Szczepienia przeciwko chorobom, którym można zapobiegać poprzez szczepienia, mogłyby chronić samych pracowników, ograniczać rozprzestrzenianie się zakażeń i umożliwiałyby funkcjonowanie placówki podczas epidemii. Jednak wskaźniki realizacji szczepień wśród pracowników POZ są zwykle małe, nawet przeciwko bardzo zakaźnym chorobom, takim jak grypa, odra, krztusiec i wirusowe zapalenie wątroby (WZW) typu B.^1-3 Wśród utrudnień w wykonywaniu szczepień wymienia się nie przytylko obawy dotyczące skuteczności i bezpieczeństwa szczepionek, przeciwwskazania medyczne do szczepień, kwestie religijne i moralne, ale także niewygodę, niedoszacowanie ryzyka zakażenia i dalszego rozsiewu oraz przekonanie, że choroba może mieć łagodny przebieg, może zostać wywołana samym szczepieniem lub że jej przechorowanie może być korzystne.^4-7

Fot. Sebastian Rzepiel / Agencja Gazeta

Rozbieżność między pożądanym a rzeczywistym poziomem realizacji szczepień rodzi pytanie, czy zamiast dobrowolnych szczepień ochronnych należy wprowadzić obowiązkowe szczepienia? Takie dyskusje prowadzone są także w czasie epidemii i pandemii, kiedy należy bardzo szybko ustalić zakres działań kontrolujących zachorowania, a nie wszystkie dane naukowe dotyczące szczepień są jednoznaczne. Należy także zaznaczyć, że nie ma zgodności w kwestii pożądanego odsetka zaszczepionych, jak w przypadku grypy.⁶ POZ i władze do spraw zdrowia publicznego, szczególnie w Stanach Zjednoczonych, coraz częściej wprowadzają obowiązek szczepień ochronnych, choć wywołuje to energiczny sprzeciw.⁸ Regulacje prawne dotyczące obowiązkowych szczepień przeciwko ospie prawdziwej wprowadzono w 1809 roku w Stanach Zjednoczonych, a w 1840 roku w Wielkiej Brytanii. W 1898 roku w prawie brytyjskim wprowadzono pojęcie „osoby odmawiające szczepień ze względu na przekonania” na określenie rodziców sprzeciwiających się szczepieniom ich dzieci przeciwko ospie wietrznej. Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych w 1905 roku wydał wyrok stwierdzający, że stan nie może wymagać szczepień w celu ochrony jednostki, ale może tak postąpić w celu ochrony całego społeczeństwa.

Kwestie etyczne dotyczące obowiązkowych szczepień ochronnych analizowano w odpowiednim zakresie w odniesieniu do grypy sezonowej, mniej uwagi poświęcono jak dotąd grypie pandemicznej, a jeszcze mniej innym, bardzo zakaźnym chorobom (takim jak odra, krztusiec, WZW typu B) lub ogólnie chorobom, którym można zapobiegać poprzez szczepienia. W prezentowanej publikacji oceniono, w jakim stopniu pracownicy POZ uczestniczą w przenoszeniu chorób, którym można zapobiegać poprzez szczepienia, oraz dokonano przeglądu danych dotyczących znaczenia szczepień pracowników POZ dla zdrowia pacjen tów. Należy podkreślić, że większość z przytoczonych w artykule danych pochodzi z badań nad grypą. Analizowano także, czy nieobowiązkowe szczepienia zawiodły, czy obowiązek szczepień pozwoli na zwiększenie odsetka zaszczepionych i jakie w związku z tym należy ponieść koszty oraz przedstawiono praktyczne i etyczne argumenty za i przeciw obowiązkowym szczepieniom. Podjęto również próbę określenia etycznych podstaw wprowadzenia obowiązkowych szczepień dla pracowników POZ. Biorąc pod uwagę, że w publikacji przytoczono tylko niektóre opinie, powołano się jedynie na niewielką część z wielu badań naukowych.

Jakie szczepienia pracowników POZ warto rozważyć?

Choroby, którym można zapobiegać poprzez szczepienia, charakteryzują się większą lub mniejszą zakaźnością, a podstawowe cykle szczepienia przeprowadza się zwykle w dzieciństwie. Choroby te różnią się w zakresie ciężkości przebiegu, ryzyka dla pacjenta lub określonych grup pracowników POZ oraz skuteczności rzeczywistej szczepionek. Należy oczekiwać, że pracownicy zostaną uodpornieni jeszcze przed rozpoczęciem zatrudnienia. Jednak w przypadku niektórych chorób, takich jak krztusiec, z uwagi na zanikanie odporności konieczne może być podanie dawek przypominających. Grypa sezonowa wymaga corocznego szczepienia, a wybuch epidemii lub pandemii może stwarzać konieczność dodatkowego podania nowych lub już dostępnych szczepionek.

Choroby, którym można zapobiegać poprzez szczepienia, pozostają jednym z głównych zagrożeń zdrowotnych na całym świecie, mimo że od wielu lat dostępne są skuteczne szczepionki. W Stanach Zjednoczonych umieralność z powodu grypy sezonowej wynosi tyle samo co umieralność na raka piersi i 3-krotnie przewyższa umieralność z powodu zakażenia HIV/AIDS.^8,10 W Europie obserwuje się zwiększenie zachorowalności na odrę³, w wielu krajach na całym świecie zwiększa się również zapadalność na krztusiec.¹ Leki przeciwdrobnoustrojowe mogą być nieskuteczne (np. w przypadku grypy [w związku z opornością wirusa] i krztuśca) lub są niedostępne (np. w przytylko padku odry). Największe znaczenie ma zatem zapobieganie za pomocą szczepień ochronnych.

Choroby, którym można zapobiegać poprzez szczepienia, mogą się rozprzestrzeniać jeszcze przed wystąpieniem objawów, a ich przebieg jest często subkliniczny, w związku z czym pracownicy POZ mogą kontynuować pracę i rozsiewać drobnoustroje. Udział pracowników w transmisji chorób obserwowano w różnych placówkach ochrony zdrowia i dla różnych chorób, takich jak grypa sezonowa i pandemiczna, odra, świnka, różyczka, ospa wietrzna, krztusiec, WZW typu A i B oraz inwazyjna choroba meningokokowa. Zakażenia wewnątrzszpitalne prowadziły do wybuchu ognisk epidemicznych i zgonów, a u samych pracowników POZ były przyczyną powikłań i zwiększenia współczynników umieralności.^2,3,11-13

Czy udowodniono skuteczność, bezpieczeństwo i efektywność kosztową szczepień pracowników POZ?

Skuteczność większości szczepionek jest raczej duża, zwłaszcza kiedy podaje się je zdrowym dorosłym, co dotyczy często pracowników POZ. Większość stosowanych obecnie szczepionek podano już milionom osób i potwierdzono, że są one bezpieczne. W trakcie długiej debaty wykluczono występowanie rzekomych działań niepożądanych po szczepionce przeciwko WZW typu B (stwardnienia rozsianego – przyp. red.) oraz przeciwko odrze, śwince i różyczce.^14,15 Wydaje się, że ryzyko wystąpienia zespołu Guillaina i Barrégo po szczepieniu przeciwko grypie jest wyjątkowo małe (wielokrotnie mniejsze niż po zachorowaniu na grypę – przyp. red.). Ostatnio zaobserwowano związek pomiędzy narkolepsją a szczepieniem przeciwko grypie pandemicznej A(H1N1), ale ogólnie wykazano, że szczepionka ta jest bezpieczna.¹⁶ Potwierdzono efektywność kosztową szczepień przeciwko grypie pracowników POZ¹⁷ – może to dotyczyć również innych szczepionek, biorąc pod uwagę zapobieganie chorobom, absencji chorobowej i zaburzeniom funkcjonowania opieki zdrowotnej.

Czy szczepienie pracowników POZ jest korzystne dla pacjentów?

W kilku badaniach klinicznych (4 badania z randomizacją) wykazano, że szczepienie pracowników POZ przeciwko grypie zmniejsza zapadalność na chorobę grypopodobną (ILI) oraz umieralność niezależnie od przyczyny u pacjentów przebywających w placówkach przewlekłej opieki.^18-21 Obliczono, że szczepienie 5–8 pracowników zapobiega odpowiednio 1 przypadkowi ILI i 1 zgonowi.²⁰ W niedawno opublikowanym przeglądzie systematycznym nie potwierdzono, że szczepienie pracowników POZ przeciwko grypie ma korzystny wpływ na pensjonariuszy placówek opieki długoterminowej (w wieku ≥60 lat).²² Wykazano natomiast, że szczepienie pracowników przeciwko grypie chroni hospitalizowanych pacjentów, w tym biorców przeszczepu komórek krwiotwórczych szpiku.^11,12 O wiele trudniej jest ustalić wpływ szczepień pracowników na pacjentów oddziałów pomocy doraźnej, ponieważ są oni narażeni również na inne niż wewnątrzszpitalne drobnoustroje i to zarówno przed hospitalizacją, jak i po jej zakończeniu.

Konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych, prawidłowo zaplanowanych badań. Pozwoli to wyciągnąć ostateczne wnioski, czy szczepienia pracowników POZ chronią pacjentów lub pensjonariuszy placówek opieki zdrowotnej, jaką liczbę pracowników należy zaszczepić w celu uniknięcia 1 przypadku zakażenia wewnątrzszpitalnego oraz jakie jest ryzyko w poszczególnych grupach chorych i POZ. Jednak kolejne badania kliniczne z randomizacją z zastosowaniem placebo mogą nie być etyczne, biorąc pod uwagę istniejące już dowody na ochronny wpływ szczepień zarówno na pracowników POZ, jak i pacjentów.^23,24 Niewiele wiadomo na temat ochrony pacjentów za pomocą szczepień pracowników POZ przeciwko chorobom innym niż grypa, co należy uwzględnić, rozważając wprowadzenie dobrowolnych lub obowiązkowych szczepień.

Czy strategia dobrowolnych szczepień pracowników POZ zawiodła?

Coroczne szczepienie: grypa sezonowa

Wydaje się, że pogramy dobrowolnych szczepień dla pracowników POZ były przez całe dekady bezowocne, mimo stałych rekomendacji, wysiłków, udostępniania szczepionek za darmo, reklamy (w tym w formie plakatów i ulotek), edukacji, plakatów i ulotek, zachęt i nagród, odznaczeń dla osób szczepionych oraz organizacji mobilnych zespołów szczepień.^10,24,25 Od wczesnych lat 80. XX wieku amerykańskie Centers for Disease Control and Prevention (CDC) zalecają szczepienia przeciwko grypie wszystkich pracowników POZ, a mimo to w Stanach Zjednoczonych odsetki zaszczepionych zatrzymały się na poziomie 40–50%^4,7, zwiększając się jedynie do 60–70% po intensywnej promocji i długotrwałych kampaniach.^4,6,11 W Europie, mimo podobnych zaleceń od co najmniej 2000 roku, odsetki te zwykle nie przekraczają 35%, a często wynoszą <25%.^6,17,26

Podstawowe szczepienia: odra i krztusiec

Odporność wobec odry i krztuśca może się rozwinąć w wyniku szczepienia lub naturalnego zakażenia, co uzasadnia oczekiwania, że bardzo wielu pracowników POZ będzie odpornych. Wykazano jednak, że w Europie 3–17% pracowników POZ nie jest odpornych na odrę.²⁷ We Francji¹ i Australii²⁸ odnotowano mały odsetek pracowników POZ zaszczepionych dawką przypominającą szczepionki przeciwko krztuścowi (odpowiednio 33% i 13–23%).

Szczepienia przeciwko grypie pandemicznej

Światowa Organizację Zdrowia (WHO), CDC i Health Security Committee Unii Europejskiej uznały, że pracownicy opieki zdrowotnej powinni a priori otrzymać szczepienie przeciwko grypie pandemicznej.²⁹ Odsetek zaszczepionych pracowników nie był jednak zwykle duży i mieścił się w zakresie 13–83%,^2,5 co jest porównywalne z 2–82% odset kiem szczepionych przeciwko grypie sezonowej (dane z 2005 r.).⁶ Podobnie jak w przypadku grypy sezonowej, odsetki szczepionych były różne w poszczególnych grupach pracowników POZ.²

Czy wprowadzenie obowiązkowych szczepień dla pracowników POZ spełniło swoje zadanie?

W wielu placówkach opieki zdrowotnej warunkiem zatrudnienia jest potwierdzenie odporności na choroby zakaźne, takie jak odra, różyczka, świnka, ospa wietrzna i WZW typu B, oraz wykonania badań przesiewowych w kierunku gruźlicy, a zasady te są powszechnie akceptowane.^4,10,13,24 Pierwszą instytucją, w której od 2005 roku szczepienie przeciwko grypie jest warunkiem „dopuszczenia do wykonywania obowiązków”, było Mason Medical Center w Seattle w amerykańskim stanie Washington, gdzie odsetek zaszczepionych wyniósł 98%.³⁰ Kolejne programy obowiązkowych szczepień realizowane w amerykańskich POZ zwiększyły odsetki zaszczepionych przeciwko grypie z 71% w 2007 roku do 98% w 2008 roku²⁴ i z 69% w 2009 roku do 96% w 2010 roku.²⁵ W Stanach Zjednoczonych programy te czasami spotykały się z dużym oporem ze strony poszczególnych pracowników POZ oraz związków, których byli członkami^{6,7,24,25,31,32}, a powtórzenie obiecujących wyników we wszystkich placówkach lub we wszystkich krajach europejskich może nie być łatwe.

Wprowadzanie w życie obowiązkowych szczepień

Wprowadzanie w życie obowiązkowych szczepień oznacza opracowanie pewnych zasad wraz z określeniem konsekwencji dla pracowników, którzy odmawiają szczepień, takich jak zwolnienie, kary finansowe, przeniesienie na inne stanowisko, noszenie masek lub stosowanie procedur profilaktycznych w trakcie opieki nad chorymi oraz stosowanie przez nieszczepionych pracowników różnych identyfikatorów.^{8,9,12,24,25,33} W przeciwieństwie do krajów europejskich³³, w Stanach Zjednoczonych brak szczepień był powodem zwolnienia pracownika lub rezygnacji z pracy. Według doniesień dotyczyło to 0,02–0,15% pracowników.^24,26,30 Nawet w krajach europejskich, w których szczepienia są obowiązkowe, nie wprowadzono tych zasad w pełni w życie³³ i nie wiadomo nawet, czy pracownicy kiedykolwiek ponieśli kary finansowe za niedostosowanie się do tych wymogów.

Zasady zwolnień ze szczepień i odmowy szczepień

Zgodnie z amerykańskimi programami obowiązkowych szczepień pracownicy POZ mają prawo do wnioskowania o zwolnienie ze szczepień, zwykle z powodów medycznych (0,2–1,9% wszystkich pracowników) lub religijnych (0,1–2,4% wszystkich pracowników).^24,25,30,34 Niewiele wiadomo o tym, jak rozwiązano te kwestie w Europie. Problemem pozostaje również rozróżnienie uzasadnionych i nieuzasadnionych przyczyn odmowy oraz osób rezygnujących ze szczepień z powodu przekonań i osób, które same się nie szczepią, lecz liczą na to, że inni będą uodpornieni (free riders [p. s. 89 – przyp. red.), a także osiągnięcie pożądanego poziomu zaszczepienia w przypadku, gdy przeciwnicy szczepień stanowią istotny odsetek pracowników POZ. Ponadto zbyt częste zwolnienia ze szczepień z powodów medycznych, religijnych czy przekonań może sugerować, że szczepienie nie jest faktycznie ważne. W ośrodkach, w których wielu pracowników odmawiało szczepień, wybuchały ogniska epidemiczne.⁹

W kilku instytucjach pracownicy sprzeciwiający się szczepieniu przeciwko WZW typu B lub grypie byli zobowiązani do podpisania specjalnego oświadczenia.^7,23 W United States National Institutes of Health Clinical Center, gdzie obowiązywał program szczepień przeciwko grypie, w latach 2008–2009 oświadczenia takie podpisało 10,7% pracowników.³⁴

Na podstawie badania ankietowego wykazano, że 25–75% pracowników POZ w Hongkongu, Wielkiej Brytanii i Singapurze zgodziłoby się na obowiązkowe szczepienia przeciwko grypie pandemicznej⁵ oraz że 59% pielęgniarek zgodziłoby się na obowiązkowe szczepienia przeciwko grypie sezonowej, pod warunkiem umożliwienia odmowy szczepienia.³⁵ Jest wielce prawdopodobne, że zasady obowiązkowych szczepień obejmujące szczególne grupy pracowników (np. opiekujących się niemowlętami lub pacjentami z niedoborami odporności) spotkałyby się z większą akceptacją pracowników POZ. Wydaje się, że jest to obiecujące pole do podjęcia dalszych badań.

Czy pracownicy POZ potrzebują obowiązkowych szczepień?

Przegląd praktycznych argumentów (tab. 1.) może wyjaśnić istotne aspekty dyskusji porównującej szczepienia nieobowiązkowe i obowiązkowe.

Zwiększenie poziomu realizacji dobrowolnych szczepień

Na poziom realizacji szczepień nieobowiązkowych mają wpływ pewne modyfikowalne czynniki (takie jak edukacja i ułatwienie dostępu do szczepionek), a możliwości takich programów szczepień raczej nie zostały jeszcze wyczerpane.^6,7,26 Dobrowolne szczepienia często nie miały wielkiego wsparcia, nie wprowadzono też w życie wielopłaszczyznowych programów.⁶ Kluczowym czynnikiem motywującym wydaje się uświadamianie pracowników POZ, że są źródłem transmisji chorób na pacjentów.^6,23,32 Realizację szczepień mogłoby ułatwić utrzymanie zasad odmawiania szczepień oraz obowiązek zgłaszania przez poszczególne placówki odsetka pracowników zaszczepionych przeciwko chorobom, którym można zapobiegać poprzez szczepienia, jako miernika jakości opieki zdrowotnej.^19,23,33 Czasem jednak definicja pracownika POZ jest niejednoznaczna, należy też dokładniej określić grupy dużego ryzyka (np. pracownicy opiekujący się niemowlętami, osobami starszymi oraz pacjentami z niedoborami odporności). Wreszcie polityka dobrowolnych szczepień respektuje wolność obywatelską oraz zasady pomocniczości i najmniejszego naruszenia (zasada pomocniczości w odniesieniu do szczepień wymaga, aby udział w programach szczepień był dobrowolny, chyba że konieczne jest wprowadzenie obowiązku szczepień ze względu na zapobieganie niekorzystnym zdarzeniom, wobec których nie można zastosować innych środków zapobiegawczych, oraz ze względu na udowodnioną nieskuteczność programów dobrowolnych szczepień – przyp. red.).²⁶

Czy obowiązkowe szczepienia pracowników opieki zdrowotnej są etycznie uzasadnione?

Do dziś dyskusje często koncentrowały się na zasadach etyki klinicznej, jednak argumenty etyczne za i przeciw obowiązkowym szczepieniom dotyczą także etyki zawodowej, instytucjonalnej i zdrowia publicznego.^31,36 Podejście oparte na zasadach etyki zdrowia publicznego często różni się od zasad etyki klinicznej. Na przykład w etyce klinicznej kluczową zasadą jest autonomia jednostki, która nie jest naczelną zasadą etyki zdrowia publicz- nego. Poniżej przedstawiono zasady i wartości mające zastosowanie w kwestiach dotyczących szczepień, bez ich przeciwstawiania sobie (tab. 2.).

Etyka zawodowa: odniesienie do obowiązków związanych z wykonywaniem zawodu

Obowiązkiem związków skupiających pracowników POZ jest zwracanie uwagi ich członków na godność i wartości związane z wykonywaniem zawodu, a także spełnianie oczekiwań społecznych. Zaufanie społeczne ulegnie osłabieniu, jeśli pracownicy POZ będą zalecać szczepienia innym, sami ich unikając.^10,26 Szczepienie jest zgodne z pojęciem zbiorowego obowiązku związanego z wykonywaniem zawodu, a osiągnięcie odpowiedniego poziomu odporności jest częścią odpowiedzialności spoczywającej na osobach wykonujących zawody związane z ochroną zdrowia.^7,9,31 Ogólnie rzecz biorąc, pra- cownicy POZ dokonali wolnego wyboru zawodu, co oznacza przyjęcie systemu wartości związanych z wykonywaniem profesji oraz zaakceptowanie pewnego ryzyka osobistego w związku ze sprawowaniem opieki nad pacjentami. Może to stanowić argument, na to że nieuodpornieni pracownicy POZ powinni akceptować przeniesienie na stanowisko niewymagające kontaktu z pacjentami lub zrezygnować z wykonywania zawodu.^8,31,32,36

Etyka instytucjonalna: obowiązek ochrony pracowników i pacjentów oraz utrzymania pracy

Poza ochroną swoich pracowników, instytucje opieki zdrowotnej mają obowiązek zmniejszać ryzyko dla pacjentów i pensjonariuszy oraz koszty zakażeń szpitalnych, a także skutecznie funkcjonować w trakcie epidemii. Zatem każda placówka powinna osiągnąć odpowiedni poziom realizacji szczepień wśród swoich pracowników poprzez przyjęcie odpowiedniej polityki w tym zakresie (p. ryc.).²⁶

Ryc. Propozycja stopniowego wprowadzania polityki szczepień pracowników placówek opieki zdrowotnej przy zatrudnianiu oraz w trakcie monitorowania chorób, którym można zapobiegać poprzez szczepienia.

Etyka zdrowia publicznego: kontrola choroby i ograniczenie swobód

Piorytetem zdrowia publicznego jest kontrola rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych.³⁶ W związku z tym, kiedy konieczny jest wybór pomiędzy bezpieczeństwem a swobodami obywatelskimi, ograniczenie tych swobód może być uzasadnione, podobnie jak prawo społeczeństwa do ochrony przeważa nad prawem pracowników POZ do swobodnych decyzji. Nieuzasadnione wydaje się też przeznaczanie środków na nieskuteczne programy dobrowolnych szczepień, ponieważ zasoby te można by wykorzystać w innym obszarze.³⁶

Podsumowanie

Nakłanianie pracowników do dobrowolnych szczepień oraz do stosowania wszystkich innych środków ochronnych służących kontroli choroby jest moralnie uzasadnione. Jeśli osiągnięcie pożądanego poziomu realizacji szczepień nie jest możliwe w ramach programów dobrowolnych szczepień, należy rozważyć wprowadzenie obowiązku szczepień, pod warunkiem że korzyści dla pracowników przeważają nad ryzykiem, dobrostan pacjentów ulega poprawie oraz że określono sprawiedliwe zasady i kryteria zwolnień ze szczepień. Decyzje powinny być wyważone. Należy w nich uwzględnić różnice pomiędzy chorobami, szczepionkami, szczególne warunki sprawowania opieki zdrowotnej, pracowników z grupy dużego ryzyka, a także sytuacje wyjątkowe, takie jak epidemie. Dla zwolenników obowiązkowych szczepień spełniono wszystkie warunki naukowe, etyczne, prawne i finansowe. W związku z tym szczepienie pracowników POZ powinno być rutynowym działaniem, tak jak standardowe środki ostrożności i mycie rąk. Według przeciwników obowiązkowych szczepień lepszy poziom realizacji szczepień powinien być raczej efektem porozumienia niż przymusu – przymus wiąże się z konfliktem i nieufnością, niedocenianiem pracowników (co zraża ważnych sojuszników), a także wykazuje długookresowe niekorzystne następstwa.

Instytucje opieki zdrowotnej mają obowiązek ochrony chorych, unikania rozprzestrzeniania zakażeń wewnątrzszpitalnych, utrzymywania skutecznego funkcjonowania w trakcie epidemii oraz budowania zaufania społecznego. Im większy odsetek pracowników uda się zaszczepić, tym większe korzyści odniesie sama placówka, jej pacjenci oraz społeczeństwo. W związku z tym obowiązkiem moralnym władz właściwych do spraw zdrowia jest utrzymanie realizacji szczepień wśród pracowników POZ na możliwie najwyższym poziomie poprzez przyjęcie optymalnej polityki szczepień. Opracowane w różnych krajach zalecenia dotyczące szczepień pracowników POZ są całkiem podobne. Mimo to obserwuje się istotne różnice dotyczące zasad obowiązkowych szczepień, a pewne praktyki, które są skuteczne w Stanach Zjednoczonych, mogą się okazać nieprzydatne w Europie i odwrotnie. Należy podkreślić, że informacje dotyczące zasad obowiązkowych szczepień pochodzą głównie ze Stanów Zjednoczonych, w związku z czym danych tych nie można uogólniać na inne kraje. Poszczególne państwa mogą prowadzić zupełnie inną politykę i wydaje się, że w tej kwestii nie można zastosować strategii „jedno odpowiada wszystkim”.