Programy szczepień przeciwko pneumokokom w Europie w 2018 roku

Skróty: EOG – Europejski Obszar Gospodarczy, IChP – inwazyjna choroba pneumokokowa, PCV-10 – 10-walentna skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom, PCV-13 – 13-walentna skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom, UE – Unia Europejska

Agnieszka Woźniak, mgr zdrowia publicznego, Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w Warszawie, starszy specjalista w Dziale Refundacji Wydziału Oceny Technologii Medycznych

Magdalena Koperny mgr zdrowia publicznego, specjalista epidemiologii, Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie, kierownik Działu Zdrowia Publicznego i Promocji Zdrowia

Małgorzata Ściubisz mgr zdrowia publicznego, redaktor „Medycyny Praktycznej – Szczepienia”

Wprowadzenie

Pierwszą skoniugowaną szczepionkę przeciwko pneumokokom przeznaczoną do stosowania w profilaktyce inwazyjnej choroby pneumokokowej (IChP) głównie u dzieci do 5. roku życia zarejestrowano w Unii Europejskiej w 2001 roku. Od tego czasu kolejne kraje systematycznie klasyfikowały szczepienia przeciwko pneumokokom do grupy szczepień publicznych, finansowanych i wprowadzały je do programów powszechnych szczepień dzieci.
Obecnie w krajach Unii Europejskiej/Europejskiego Obszaru Gospodarczego (UE/EOG), w tym w Polsce, dostępna jest 1 lub 2 skoniugowane szczepionki przeciwko pneumokokom – 10-walentna (PCV-10), zarejestrowana do stosowania u dzieci od ukończenia 6. tygodnia życia do ukończenia 5 lat, oraz 13-walentna (PCV-13), przeznaczona do stosowania u osób od ukończenia 6. tygodnia życia (PCV-13 zastąpiła preparat 7-walentny).

Programy powszechnych szczepień dzieci przeciwko pneumokokom

Programy powszechnych szczepień dzieci przeciwko pneumokokom finansowane ze środków publicznych są prowadzone w 30 z 37 krajów UE/EOG (p. ryc.). Instytucje odpowiedzialne za opracowanie i/lub wdrożenie programów powszechnych szczepień (na poziomie krajowym lub regionalnym) najczęściej wybierają preparat (PCV-10, PCV-13 lub obydwa), którym szczepione są dzieci w określonej populacji, na drodze przetargu. W zależności od rozwiązań systemowych danego kraju, szczepienia ujęte w programie są bezpłatne lub częściowo refundowane. Jeśli natomiast rodzice dziecka decydują się na zastosowanie innej szczepionki niż jest dostępna w powszechnym programie, wtedy sami pokrywają cały koszt jej zakupu. Takie rozwiązanie funkcjonuje w 24 krajach, w których w ramach programu powszechnych szczepień przeciwko pneumokokom dla populacji ogólnej dzieci dostępny jest jeden rodzaj szczepionki (PCV-10 lub PCV-13), a drugi ewentualnie można zakupić na rynku prywatnym. W 13 krajach powszechne szczepienia dzieci przeciwko pneumokokom są realizowane preparatem PCV-10, a w kolejnych 13 krajach stosuje się PCV-13. W Czechach pełnym publicznym finansowaniem objęta jest PCV-10, natomiast PCV-13 rodzice mogą kupić za dopłatą (częściowa refundacja). W krajach, w których istnieją autonomiczne regiony (Niemcy, Hiszpania, Belgia, Szwecja, Włochy), kalendarz szczepień i/lub sposób organizacji oraz finansowania szczepień jest ustalany na poziomie regionalnym.

W Bośni i Hercegowinie, Chorwacji, Czarnogórze, Estonii, Macedonii oraz na Malcie szczepienia przeciwko pneumokokom dla populacji ogólnej dzieci nie są objęte publicznym finansowaniem, a preparaty (PCV-10 i/lub PCV-13) są dostępne wyłącznie na rynku prywatnym. Z oficjalnej informacji otrzymanej od chorwackiego Instytutu Zdrowia Publicznego wynika, że program powszechnych szczepień przeciwko pneumokokom dla całej populacji dzieci rozpocznie się w Chorwacji w 2019 roku, jednak nie podjęto jeszcze decyzji, którym preparatem (PCV-10 czy PCV-13) będzie realizowany. W Czarnogórze oraz w Estonii wprowadzenie powszechnych szczepień przeciwko pneumokokom dla całej populacji dzieci jest nadal przedmiotem dyskusji.
W Polsce program powszechnych szczepień dzieci przeciwko pneumokokom rozpoczął się w 2017 roku. Objęto nim wszystkie dzieci urodzone po 31 grudnia 2016 roku. Do tej pory (2017 i 2018 r.) program powszechnych szczepień w populacji ogólnej dzieci jest realizowany szczepionką PCV-10.

Programy szczepień przeciwko pneumokokom dzieci z grup ryzyka

W 10 krajach, tj. w Bułgarii, Czechach, Finlandii, Litwie, Łotwie, Norwegii, Polsce, Rumunii, Słowenii i Szwajcarii, szczepieniami przeciwko pneumokokom finansowanymi ze środków publicznych obok zdefiniowanej populacji ogólnej objęte są również dzieci z grupy ryzyka zachorowania na IChP. W Czarnogórze oraz Chorwacji bezpłatny dostęp do szczepień przeciwko pneumokokom (zarówno PCV-10, jak i PCV-13) mają tylko dzieci z grup ryzyka.

Obowiązujące schematy szczepień

Obecnie w 28 krajach prowadzących programy powszechnych szczepień dzieci przeciwko pneumokokom w populacji ogólnej stosuje schemat skrócony (2+1), który obejmuje 2 dawki szczepienia pierwotnego (zazwyczaj w 2. i 4. mż.) oraz 1 dawkę uzupełniającą (zazwyczaj w 12. mż.). Tylko w Bułgarii oraz Grecji dzieci z populacji ogólnej szczepione są w schemacie 3+1. Schematy szczepień dzieci z grup ryzyka są zróżnicowane, jednak częściej stosuje się u nich schemat rozszerzony, czyli 3+1.