[page_title]Co to jest astma? Jakie są jej przyczyny i objawy?[/page_title]

Astma to poważny problem zdrowotny dotyczący wszystkich grup wiekowych, z rosnącą częstością występowania. Na astmę choruje około 300 milionów osób na całym świecie, a prognozuje się, że do 2025 r. liczba chorych może osiągnąć 400 milionów.

Astma jest chorobą, która dotyczy oskrzeli. Tchawica i oskrzela to rurki doprowadzające powietrze do płuc. Oskrzela są zbudowane z chrząstki, stanowiącej „szkielet” lub „rusztowanie” ich ściany, mięśni i błony śluzowej. Skurcz mięśni zlokalizowanych w ścianie oskrzeli jest przyczyną ich zwężenia podczas napadu astmy. W porównaniu z osobami zdrowymi oskrzela u chorych na astmę kurczą się zbyt łatwo i zbyt mocno. W przebiegu astmy, mięśnie oskrzeli przerastają, stają się grubsze, silniejsze, i zdolne do spowodowania jeszcze większego skurczu oskrzeli.

Oskrzela są wyścielone błoną śluzową. Błona śluzowa tchawicy i większych oskrzeli jest pokryta komórkami z rzęskami. Na ich powierzchni znajduje się cienka powłoka śluzu. Składa się ona z dwóch warstw:

• zewnętrznej, lepkiej i gęstej, do której przyczepiają się drobne zanieczyszczenia obecne we wdychanym powietrzu,
• rzadszej i położonej bezpośrednio na powierzchni komórek urzęsionych. Rzadka warstwa śluzu ułatwia ruch rzęsek i przesuwanie śluzu z przylepionymi zanieczyszczeniami w kierunku tchawicy i krtani, gdzie jest wykrztuszany lub połykany.

Ryc. 1. Oskrzela osoby zdrowej i chorej na astmę

Co ciekawe, rzęski poruszają się w sposób zsynchronizowany, zatem śluz przesuwa się wyłącznie w jednym kierunku. Ten mechanizm ktoś obrazowo nazwał „śluzowo-rzęskowymi schodami ruchomymi”. Jego zaburzenia predysponują do zakażeń układu oddechowego, a najprostszą drogą do jego uszkodzenia jest palenie tytoniu. W błonie śluzowej znajdują się również komórki i gruczoły wytwarzające śluz oraz komórki zapalne, odpowiedzialne za obronę przez bakteriami i innymi patogenami dostającymi się do oskrzeli wraz z wdychanym powietrzem.

Obrona ta jest zwykle bardzo skuteczna. W jamie nosa i w ustach żyje mnóstwo bakterii, które w prawidłowych warunkach nie robią nam krzywdy, ale niekiedy mogą być przyczyną np. zapalenia płuc. Drogi oddechowe poniżej krtani są jednak zwykle jałowe; to znaczy nie ma w nich bakterii, ponieważ są one niszczone przez nasz układ odpornościowy. U chorych na astmę w ścianie oskrzeli dochodzi do wielu zmian.

Przyczyną astmy jest proces zapalny toczący się w oskrzelach. Zwiększa się wówczas liczba komórek układu odpornościowego, a wydzielane przez niektóre z nich substancje powodują skurcz oskrzeli. W procesie zapalnym uczestniczą również komórki budujące ścianę oskrzeli (komórki nabłonka i mięśni), które wydzielają różne substancje (tzw. mediatory zapalenia) powodujące utrzymywanie się procesu zapalnego. Zapalenie to często powoduje napadowy skurcz oskrzeli, które stają się nadwrażliwe na różne bodźce, oraz stopniową przebudowę ich ściany.

Oprócz przerostu mięśni ścian oskrzeli dochodzi do ich pogrubienia, które jest spowodowane przerostem gruczołów i zwiększeniem się liczby naczyń krwionośnych. Ponieważ w czasie wdechu oskrzela są „rozciągane” przez rozszerzające się płuca, zwężenie oskrzeli w mniejszym stopniu utrudnia wdech niż wydech. Dlatego w czasie napadu astmy duszność ma typowo charakter wydechowy, co oznacza, że choremu trudno jest wykonać wydech (wypuścić powietrze z płuc).

Obok napadów duszności do objawów astmy należą świsty, ucisk w klatce piersiowej i kaszel, które pojawiają się pod wpływem określonych bodźców (np. ekspozycja na alergeny, wysiłek fizyczny, zimne powietrze), zmieniają się w czasie i mają różne nasilenie. Pomiędzy napadami astmy chory zwykle nie odczuwa żadnych dolegliwości.

Najczęściej stosowane klasyfikacje astmy obrazują różnorodność jej przyczyn oraz przebiegu i uwzględniają etiologie (alergiczna i niealergiczna), nasilenie objawów (astmę sporadyczna i przewlekła lekka, umiarkowana lub ciężka) oraz stopień kontroli (kontrolowana, częściowo kontrolowana i niekontrolowana).