Tabela 9.4-3. Kategorie rozpoznań w badaniu cytologicznym tarczycy wg klasyfikacji Bethesdaa

Kategoria rozpoznaniaa

Ryzyko raka tarczycya,b

Najczęstsze rozpoznania

Wskazania do kolejnej BACC

Najczęściej zalecane postępowanie

I – biopsja niediagnostyczna lub niesatysfakcjonująca

5–10%a,b

może odpowiadać każdemu rozpoznaniu

konieczna kolejna BACC, zazwyczaj za 3–12 mies., w zależności od ryzyka; w razie klinicznego podejrzenia raka niezróżnicowanego diagnostykę kontynuuj niezwłocznie

uwzględnij kontekst kliniczny; biopsja niediagnostyczna jest częsta w torbielach i zapaleniach tarczycy; wskazania do leczenia operacyjnego zależą od klinicznego ryzyka złośliwości

II – zmiana łagodna

<1%b

 

(0–3%)a

– wole guzkowe, w tym guzki hiperplastyczne (rozrostowe) i guzki koloidowe (jeśli dużo koloidu i wystarczająca liczba komórek)

– zapalenia tarczycy, w tym przewlekłe

– obraz sugerujący guzek koloidowy (jeśli dużo koloidu bez wystarczającej liczby komórek)

tak, jeśli od początku stwierdza się w USG cechy ryzyka złośliwości, jeżeli wzrost guzka jest znaczący klinicznie lub jeśli pojawią się nowe cechy ryzyka w badaniu USG

zachowawcze

III – atypia komórek (AUS) lub atypia układów komórkowych (FLUS)c, z podaniem szczegółowego podtypu

 

2,4–5,2%b

(6–18%)a

kategoria używana tylko w rzadkich przypadkach, gdy nie jest możliwe uściślenie rozpoznania cytologicznego

tak

(za 3–12 mies., w zależności od ryzyka); monitorowanie kliniczne i USG co 6 mies.

to rozpoznanie stanowi per se podstawę do rozważenia leczenia operacyjnego w przypadku występowania istotnych cech ryzyka w obrazie USG lub jeśli ponowna BACC również kategorii III

IV – nowotwór pęcherzykowy lub podejrzenie nowotworu pęcherzykowegoc,d

19%b

(10–40%)a

może odpowiadać zarówno zmianie nienowotworowej (w ≥25% to guzki hiperplastyczne lub zapalenie), jak i nowotworowej (kategoria nie jest stosowana, jeżeli są widoczne cechy charakterystyczne dla jąder raka brodawkowatego)

nie, ale jeśli planuje się leczenie operacyjne, konieczne jest potwierdzenie rozpoznania przez drugiego patologa; w guzkach poddanych obserwacji kolejną BACC wykonuje się po 3–12 mies., w zależności od ryzyka, a monitorowanie kliniczne i USG co 6 mies.

w guzkach <1 cm średnicy, jeśli nie wykazują one cech ryzyka, dopuszczalna jest strategia zachowawcza (pod warunkiem starannego monitorowania klinicznego i ultrasonograficznego); w większych guzkach oraz w przypadku stwierdzenia cech ryzyka na ogół konieczne jest leczenie operacyjne

V – podejrzenie złośliwości

75%b (45–60%)a

podejrzenie: raka brodawkowatego, raka rdzeniastego, przerzutu do tarczycy, chłoniaka, raka anaplastycznego lub mięsaka naczyniowego albo guza beleczkowego szkliwiejącego

nie, ale konieczne jest potwierdzenie rozpoznania przez drugiego patologa

leczenie operacyjne

VI – nowotwór złośliwy

95–100%b (94–96%)a

rak brodawkowaty, rak rdzeniasty, chłoniak, przerzut do tarczycy, rak anaplastyczny lub mięsak naczyniowy

nie, ale konieczne jest potwierdzenie rozpoznania przez drugiego patologa

leczenie operacyjne

a na podstawie: Cibas E.S., Ali S.Z.: The Bethesda System for Reporting Thyroid Cythopathology. Thyroid 2017; 27: 1341–1346

b ryzyko raka przyjmowane w populacji polskiej (z uwzględnieniem nieinwazyjnego nowotworu pęcherzykowego tarczycy o jądrach komórkowych przypominających raka brodawkowatego [NIFTP] w rozpoznaniu pooperacyjnym); na podstawie: Endokrynol. Pol., 2022; 73: 173–239

c cechy zwiększające ryzyko w zmianach kategorii III i IV: obecność mikrozwapnień, nieuporządkowany rysunek naczyniowy, centralny wzorzec unaczynienia, odcinkowe lub nieregularne grube halo i/lub zmniejszona odkształcalność; cechy zmniejszające ryzyko: komponent płynowy, obecność jasnych ech z obecnością artefaktu ogona komety, obwodowe unaczynienie, cienkie halo i/lub prawidłowa odkształcalność w sonoelastografii

d W rozpoznaniu „podejrzenie nowotworu pęcherzykowego” mieści się także „podejrzenie nowotworu z komórek onkocytarnych (d. z komórek Hürthle’a), które jest obciążone większym (15–25%) ryzykiem złośliwości i częściej stanowi jednoznaczne wskazanie do leczenia operacyjnego. Według najnowszej klasyfikacji guzów tarczycy (WHO, wydanie 5, 2022) nie należy już stosować eponimu „komórki Hürthle’a”, a właściwa nazwa to „komórki onkocytarne”.

BACC – biopsja aspiracyjna cienkoigłowa celowana