Pytanie nadesłane do redakcji
Co to jest zespół algodystroficzny?
Odpowiedział
lek. med. Marek Libura
specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu
ZOZ MSWiA w Krakowie
Zespół algodystroficzny (inna nazwa: zespół odruchowej dystrofii współczulnej, zespół Sudecka) - rzadki zespół chorobowy, charakteryzujący się bólem i obrzękiem kończyny, połączony z zaburzeniami krążenia, zmianami troficznymi skóry i osteoporozą w obrębie zajętej kończyny. Występuje wzmożona wrażliwość na ucisk oraz zmiany temperatury otoczenia, a później upośledzona reaktywność na bodźce. U chorych zwraca uwagę labilność emocjonalna, tendencja do stanów lękowych i depresji. Do rozpoznania zespołu algodystroficznego potrzebnych jest pięć objawów: samoistny ból, bolesność uciskowa, fizykalne objawy zaburzeń w lokalnym krążeniu, nadmierna potliwość, miejscowa osteoporoza. Podejrzenie zespołu algodystroficznego jest uzasadnione, gdy stwierdza się przynajmniej trzy ww. objawy. Objawy algodystrofii mogą mieć charakter wędrujący lub przybierać postać niepełnoobjawową. Wyróżnia się algodystrofię odruchową, porażenną (po udarze) oraz toksyczną (polekową).
Za przyczynę zespołu algodystroficznego uważa się nieprawidłową aktywność nerwów współczulnych unerwiających daną kończynę. Najczęściej opisane objawy występują po urazach kończyn, a także po zawale serca, udarze mózgu, w przebiegu stosowania leków (barbituranów, cyklosporyny A, leków przeciwgruźlicznych). Jednakże mechanizm powstawania algodystrofii jest nieznany. W jednej trzeciej przypadków nie udaje się ustalić jej przyczyny. Pomocne w rozpoznaniu jest badanie scyntygraficzne kości w okresie pierwszych 20 tygodni. U chorego w rozpoznaniu zespołu pomaga także stwierdzenie allodynii (ból nawet przy bardzo delikatnym dotyku) i/lub hiperpatii (silny długotrwały ból spowodowany działaniem powtarzającego się słabego lub umiarkowanego bodźca). Allodynię i hiperpatię uważa się za objawy swoiste dla zespołu algodystroficznego, ale żaden z nich nie występuje w każdym przypadku choroby.
Wyróżnia się trzy fazy choroby:
- pierwsza - hipertoniczna,
- druga - dystroficzna,
- trzecia - atroficzna.
W okresie hipertonicznym występuje parzący ból, obrzęk, zaczerwienienie, wzmożone ocieplenie i potliwość skóry zajętej kończyny. Mechanizm ww. objawów to ból sympatykotoniczny powodujący skurcz tętniczek i poskurczowe rozszerzenie naczyń włosowatych tętniczo-żylnych - co powoduje przekrwienie czynne. Pojawia się nadmierna tkliwość skóry i często nadmierny porost włosów, ograniczone i bolesne ruchy w stawach. W okresie dystroficznym ustępuje przekrwienie czynne, rozwija się przekrwienie bierne, zwiotczenie tętniczek i naczyń włosowatych. Klinicznie nadal występuje ból, pojawia się sinica skóry, zanikowe zmiany skóry z jej ochłodzeniem (skóra jest cienka, chłodna i ma błyszczący wygląd), sztywność zajętych stawów, na radiogramach prosty lub plamisty zanik kości, rozpoczynają się zaniki mięśni tkanki podskórnej, występuje kruchość paznokci.
W okresie trzecim atroficznym pojawiają się postępujące przykurcze palców włóknienie rozcięgien torebek stawowych, skrócenia ścięgien, zanik tkanki podskórnej , skóra staje się sucha - w efekcie prowadzi to do dysfunkcji kończyny, która przybiera wygląd szponowaty. Jednocześnie występuje ustąpienie lub zmniejszenie bólu.
Skuteczność leczenia zespołu algodystrficznego zależy od wczesnego rozpoznania i podjęcia właściwego postępowania. Podstawą leczenia są zabiegi fizjoterapii i ukierunkowane ćwiczenia chorej kończyny w zależności od okresu choroby. Kompleksowe leczenie fizykalno-usprawniające wydaje się najskuteczniejszym sposobem leczenia zespołu algodystroficznego.