×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Zwężenie światła kanału kręgowego

Pytanie nadesłane do redakcji

Czy zwężenie światła kanału kręgowego do 4 mm jest groźne?

Odpowiedział

dr hab. n med. Andrzej Maciejczak, prof. UR
neurochirurg

Niestety za mało mam danych, aby precyzyjnie odpowiedzieć na to pytanie. Kanał kręgowy ma bowiem szerokość inną w każdym odcinku kręgosłupa: szyjnym, piersiowym i lędźwiowym. Do tego wszystkiego konsekwencje zwężenia kanału kręgowego różnią się także w zależności od odcinka kręgosłupa: dla przykładu zwężenie w odcinku szyjnym będzie miało zupełnie odmienne konsekwencje niż np. w lędźwiowym. Szerokość podana w milimetrach przez radiologa często nie ma żadnego znaczenia klinicznego, podobnie jak np. wysokość framugi 175 cm. Jest to mała wysokość, mniejsza iż norma 200 cm, ale na pytanie czy wysokość 175 cm jest niewystarczająca ("groźna"), nie da się odpowiedzieć tak lub nie. Zależy względem kogo ją odniesiemy. Większość kobiet i niemała część mężczyzn swobodnie przejdzie przez takie drzwi. Podobnie jest z szerokością kanału kręgowego. Dla jednego pacjenta wymiar 4 mm będzie krytyczny, dla drugiego zaś jeszcze nie. Choć od razu zaznaczam, 4 mm to znaczna redukcja szerokości dla każdego odcinka kręgosłupa. Podkreślam, że szerokość kanału kręgowego nie ma prostego i proporcjonalnego powiązania ze wzrostem chorego (to a propos analogii z wysokością framugi). Nie pozostaje mi nic innego, jak tylko omówić co to jest kanał kręgowy i jego zwężenie, jaka jest przyczyna i konsekwencje zwężenia tego ostatniego.

Kanał kręgowy przebiega wzdłuż kręgosłupa. Stanowi on kostne obramowanie i osłonę dla rdzenia kręgowego i wychodzących z niego "nerwów", zwanych korzeniami nerwowymi lub potocznie i nieprawidłowo "korzonkami". Na poziomie każdego kręgu (a jest ich w całym kręgosłupie 32) odchodzi od rdzenia jedna para korzeni (prawy i lewy). Wszelkie impulsy z mózgu (np. te sterujące mięśniami kończyn i całego ciała) albo do mózgu (np. czucie dotyku) przebiegają przez rdzeń i korzenie nerwowe. Korzenie odchodzące z rdzenia wychodzą z kanału kręgowego przez otwory międzykręgowe. Po wyjściu z kręgosłupa z korzeni tworzą się właściwe nerwy, które docierają do każdego zakątka ciała i wszystkich mięśni. Tymi nerwami impulsy biegną do i od rdzenia (czyli ostatecznie do i od mózgu).

Kanał kręgowy ciągnie się od czaszki aż do kości ogonowej (mniej więcej na wysokości szpary pośladkowej). Ale sam rdzeń kręgowy kończy się na granicy odcinka piersiowego i lędźwiowego (mniej więcej na wysokości talii). Zatem w odcinku lędźwiowym i krzyżowym kręgosłupa nie ma już rdzenia. Wszystkie korzenie nerwowe, które wychodzą z kanału kręgowego na wysokości każdego z pięciu kręgów lędźwiowych i pięciu kręgów krzyżowych (razem 10 par korzeni, czyli dwadzieścia korzeni) muszą tym samym odejść od rdzenia kręgowego z jego samego końca zwanego stożkiem. Te korzenie nerwowe tworzą tzw. ogon koński. Ciągnie się w dół aż do końca kanału kręgowego, z tym, że na wysokości każdego kolejnego kręgu lędźwiowego i krzyżowego ubywa z tego pęku korzeni jedna para korzeni, która wychodzi z kanału kręgowego.

I tutaj jest wyjaśnienie dlaczego w odcinku lędźwiowym i krzyżowym następstwa stenozy są inne niż w szyjnym i piersiowym. W tych ostatnich dwóch odcinkach w wyniku stenozy ucierpi rdzeń kręgowy, w odcinku zaś lędźwiowym tylko ogon koński (czyli korzenie nerwowe). Rdzeń kręgowy jest jak mózg (ma istotę szarą i białą) i podobnie jak mózg jest bardzo wrażliwą tkanką. Korzenie są jak nerwy i tak jak one są bardziej "odporne" na ucisk. To bowiem ucisk rdzenia kręgowego albo korzeni w zbyt ciasnym (zwężonym) kanale kręgowym wywołuje objawy kliniczne (neurologiczne). Zwężenie kanału kręgowego zwane jest w języku medycznym stenozą. Stenoza jest spowodowana przez stopniowe "wrastanie" do światła kanału kręgowego narośli kostnych zwanych osteofitami. Te narośle kostne rosną na krawędziach trzonów kręgowych i stawów kręgosłupa zwanych stawami międzykręgowymi (ryc. A i B). Więzadła ("błony") otaczające kanał kręgowy i korzenie nerwowe mogą ulegać pogrubieniu i stwardnieniu, powodując dalsze zwężenie kanału kręgowgo. Zarówno osteofity, jak i przerost więzadeł są efektem zwyrodnienia, czyli "zużycia" kręgosłupa. Zużycie, czyli zwyrodnienie kręgosłupa jest czymś naturalnym w procesie starzenia się, podobnie jak zmarszczki na twarzy nie są objawem choroby, a starzenia.

Ryc. A. Przekrój poprzeczny przez kanał kręgowy prawidłowej szerokości w odcinku lędźwiowym kręgosłupa

Ryc. B. Przekrój poprzeczny przez kanał kręgowy w stenozie. Obszar zakreskowany należy usunąć chirurgicznie, aby poszerzyć kanał i uwolnić korzenie ogona końskiego od ucisku

U wielu osób zwyrodnienie kręgosłupa nie będzie wywoływać żadnych dolegliwości ani objawów, u drugich zaś na odwrót. U jednych osób nawet bardziej zaawansowanych wiekowo zwyrodnienie kręgosłupa będzie dużo mniejsze niż u innych i to dużo młodszych. Objawy stenozy to zaburzenia mobilności, czyli problemy z chodzeniem, a w odcinku szyjnym dodatkowo zaburzenia ruchowe ze strony kończyn górnych. Stenoza odcinka lędźwiowego powoduje trudności w chodzeniu zwane chromaniem neurogennym. Im bardziej ściśnięte w zwężonym kanale kręgowym korzenie ogona końskiego, tym gorzej chory chodzi. W miarę jak pacjent idzie, nogi słabną z każdym pokonanym metrem (lub nawet z każdym krokiem), stają się coraz bardziej ?ciężkie? i "zmrowiałe, nieczułe" aż po przejściu kolejnych metrów nie jest w stanie dźwignąć kończyn z powodu ich niedowładu. Musi wówczas usiąść lub kucnąć, aby poczekać aż "siła napłynie" z powrotem do kończyn dolnych. Dystans chromania może wynosić od kilkuset metrów do kilku metrów w skrajnych przypadkach (np. chory nie jest w stanie przejść z kuchni do pokoju). Osłabienie siły kończyn u chorych ze stenozą lędźwiową ujawnia się tylko podczas chodzenia. W spoczynku siła kończyn jest prawidłowa, a nierzadko pacjent nie ma żadnych bólów kręgosłupa. Inaczej jest w stenozie odcinka szyjnego kanału kręgowego. Tutaj objawy są stałe, tzn. osłabienie siły kończyn dolnych obecne jest zarówno w spoczynku, jak i w czasie chodzenia. Do tego osłabiona jest precyzja i siła rąk oraz generalnie kończyn górnych. Objawy kliniczne stenozy odcinka szyjnego nazywamy mielopatią szyjną.

Leczenie stenozy polega na chirurgicznym usunięciu zmian zwyrodnieniowych, które zwężają światło kanału kręgowego i tym samym poszerzeniu światła kanału i otworów, przez które wychodzą korzenie nerwowe na zewnątrz kręgosłupa, zwanych otworami międzykręgowymi (ryc. C). W początkowych stadiach stenozy kanału kręgowego, kiedy zwężone są tylko otwory międzykręgowe można zaproponować choremu mniej inwazyjne metody chirurgiczne, jak np. tzw. stabilizację międzywyrostkową.

Ryc. C. Poszerzony kanał kręgowy po operacji chirurgicznej

09.12.2013
Inne pytania

Publikacje, którym ufa Twój lekarz

Medycyna Praktyczna jest wiodącym krajowym wydawcą literatury fachowej. 98% lekarzy podejmuje decyzje diagnostyczne lub terapeutyczne z wykorzystaniem naszych publikacji.