×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Klauzula sumienia. Nie będzie żadnych zmian w przepisach

Małgorzata Solecka
Kurier MP

Prezes NFZ zgadza się z Rzecznikiem Praw Obywatelskich, że obecne przepisy regulujące dostęp pacjentów do świadczeń, których dotyczy klauzula sumienia, wymagają interwencji – poinformował we wtorek RPO. Podkreślił też, że prezes NFZ zwrócił się do ministra zdrowia z postulatem dokonania zmian w przepisach. MZ odpowiada jednoznacznie: żadnych zmian nie będzie. Czyżby między ministrem a szefem NFZ był w tej sprawie konflikt?

Minister zdrowia Konstanty Radziwiłł, Trybunał Konstytucyjny, Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar, prof. Bogdan Chazan. Fot. Dawid Zuchowicz 2x, Agnieszka Sadowska, Marcin Stępień / Agencja Gazeta

Konfliktu nie ma. Jest – ciąg dalszy zamieszania wokół dostępności do świadczeń, których dotyczy klauzula sumienia. Przede wszystkim zabiegów przerwania ciąży.

Pisze Rzecznik do Prezesa...

Wszystko zaczęło się w październiku 2015 r. od orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, który stwierdził, że przepisy pozwalające lekarzowi skorzystać z klauzuli sumienia i odmówić wykonania świadczenia zdrowotnego finansowanego ze środków publicznych tylko pod warunkiem, że wskaże pacjentowi, kto mu może pomóc, są niezgodne z konstytucją. Trybunał podkreślił, że to nie na lekarzu, a na państwie ciąży w takiej sytuacji obowiązek poinformowania pacjenta o realnej możliwości uzyskania świadczenia zdrowotnego.

- Orzeczenie Trybunału weszło w życie z momentem publikacji i teraz w polskim prawie nie ma przepisów regulujących sytuację, w której pacjent ma prawo do świadczenia, ale lekarz go odmawia powołując się na klauzulę sumienia. Nie wiadomo więc, jak pacjent ma się dowiedzieć się, kto może mu pomóc – podkreśla Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar, który pod koniec lutego wystosował pismo do prezesa NFZ Tadeusza Jędrzejczyka, wskazując, iż obecny stan prawny sprawia, że istnieje zagrożenie braku możliwości uzyskania świadczenia zdrowotnego przez pacjenta, które to zagwarantowane są w art. 68 ust. 1 i 2 Konstytucji. „Tym samym za zasadne należy uznać dążenie do ustalenia, czy wedle procedur Narodowego Funduszu Zdrowia ciąży na kimś obowiązek wskazania pacjentowi, któremu lekarz odmówił wykonania określonego świadczenia powołując się na klauzulę sumienia, realnych możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w innym podmiocie leczniczym” – napisał RPO, załączając do pisma swoją korespondencję wysłaną do w tej sprawie do resortu zdrowia.

...Prezes odpowiada (ale inny)

RPO otrzymał odpowiedź od prezesa NFZ Andrzeja Jacyny, datowaną na 25 marca. „Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia poinformował, że zwrócił się już do Ministra Zdrowia z prośbą o rozważenie podjęcia działań ustawodawczych mających na celu modyfikację przepisów” – czytamy w informacji zamieszczonej na stronie RPO.

Jednak Andrzej Jacyna, pełniący obowiązki prezesa NFZ, przekazał do RPO inną informację – na temat pisma, które do ministra zdrowia jeszcze w styczniu (a więc przed listem od RPO) skierował prezes NFZ Tadeusz Jędrzejczyk. „W odpowiedzi na pismo z dnia 22 lutego 2016 roku w sprawie konieczności podjęcia pilnych działań mających na celu ustanowienie mechanizmu, który pozwoli pacjentowi uzyskać informację o tym, gdzie może realnie uzyskać świadczenie zdrowotne, którego wykonanie zostało mu odmówione z powołaniem się przez lekarza na klauzulę sumienia (...) informuję, że pismem z dnia 29 stycznia 2016 roku zwrócono się do Ministra Zdrowia z uprzejmą prośbą o rozważenie podjęcia działań mających na celu modyfikację przepisów powszechnie obowiązujących aktów prawnych celem wykonania przedmiotowego wyroku Trybunału Konstytucyjnego” – czytamy w piśmie podpisanym przez Jacynę.

MP zwróciła się więc bezpośrednio do ministra zdrowia z pytaniem, czy w związku z korespondencją, otrzymaną od prezesa NFZ a także sygnałami płynącymi od Rzecznika Praw Obywatelskich planowane są zmiany w przepisach. Odpowiedź jest jednoznaczna: „Żadnych zmian w przepisach minister nie przewiduje”.

Ministerstwo: Zmiany są niepotrzebne

Dlaczego? MZ uważa, że zmiany są niepotrzebne, bo po wyroku Trybunału nie ma mowy o żadnej luce w przepisach. – Zmiany stanu prawnego wynikające z ww. wyroku TK obejmują dwa zagadnienia. Po pierwsze lekarz, jeżeli powołuje się na klauzulę sumienia, nie musi wskazywać możliwości uzyskania świadczenia, którego odmawia ze względu na powołanie się na te klauzulę, u innego lekarza. Po drugie, lekarz ma prawo odmówić pomocy lekarskiej powołując się na klauzulę sumienia w innych przypadków niecierpiących zwłoki, które nie stanowią niebezpieczeństwa utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia pacjenta, ponieważ Trybunał Konstytucyjny stwierdził o niekonstytucyjności „innych przypadków niecierpiących zwłoki” jako zwrotu niedookreślonego – tłumaczy Milena Kruszewska, rzeczniczka prasowa resortu.

Ministerstwo stoi na stanowisku, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie nałożył na ustawodawcę obowiązku opracowania nowych rozwiązań legislacyjnych. – Ogłoszenie wyroku skutkowało uchyleniem przepisów uznanych przez Trybunał Konstytucyjny za sprzeczne z Konstytucją RP. Nie doprowadziło to jednak do powstania luki prawnej i pacjenci w Polsce mają dalej dostęp do świadczeń zdrowotnych, co jest określone zarówno w Konstytucji RP, jak i w przepisach ustawowych i aktach wykonawczych do nich – czytamy w odpowiedzi udzielonej na zadane przez MP pytanie.

Kilka tygodni temu w wywiadzie dla „Dziennika Gazety Prawnej” Konstanty Radziwiłł mówił: „Wolność sumienia dotyczy wszystkich, nie tylko lekarzy, ewentualny wskazujący też ma prawo skorzystać z klauzuli sumienia. Pamiętajmy też, że TK uznał obowiązek powiadomienia przełożonego o skorzystaniu z klauzuli sumienia oraz uzasadnienia i odnotowania tego w dokumentacji, oraz że przepisy jasno wskazują, kiedy lekarz musi wykonać świadczenie”.

W uzasadnieniu wyroku dotyczącego klauzuli sumienia sędziowie jednoznacznie wskazywali jednak, że prawo do klauzuli sumienia jest ściśle związane z zawodem lekarza, jest przywilejem tego konkretnego zawodu, którego przedstawiciele na co dzień podejmują decyzje dotyczące śmierci i życia, muszą więc działać zgodnie z własnymi przekonaniami.

Ówczesne kierownictwo resortu zdrowia zapowiadało po wyroku znalezienie rozwiązania, które pozwoliłoby uzyskać pacjentowi informację o placówce czy lekarzu udzielającym świadczenia, którego pacjent nie mógł otrzymać ze względu na klauzulę sumienia.

Zaś prof. Bogdan Chazan, którego przypadek – odmowa wykonania aborcji ze względu na ciężkie uszkodzenie płodu – stał się bezpośrednią przyczyną zaskarżenia przez samorząd lekarski przepisów dotyczących klauzuli sumienia do Trybunału Konstytucyjnego, na temat, jak powinna zostać rozwiązana sprawa realnej dostępności pacjentów do tego rodzaju świadczeń, mówił w czerwcu 2014 roku tak: – Najlepiej by było, gdyby aborcje, które uważam za zabójstwo niewinnego człowieka, jeżeli już koniecznie mają być przeprowadzane, były wykonywane przez placówki prowadzące diagnostykę prenatalną. W tych ośrodkach stawiane jest podejrzenie lub rozpoznanie nieprawidłowości rozwojowej dziecka, wady genetyczne, które potem są przyczyną próśb rodziców o dokonanie aborcji.

Prof. Chazan wielokrotnie podkreślał przy tym, że obowiązujące przepisy antyaborcyjne – czyli dopuszczalność przerywania ciąży w niektórych przypadkach – uważa za złe. Wtedy argumentował, że na straży tych złych przepisów powinni stać urzędnicy, nie lekarze.

06.04.2016
Zobacz także
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta