Seniorów nie stać na leczenie. Będą leki 70+?

W obliczu utrzymującej się inflacji zakup leków niezbędnych seniorom wiąże się z coraz większym obciążeniem ich budżetu. Koniecznym jest rozszerzenie programu w taki sposób, aby wspomóc również obywateli w wieku 70+ – zaznaczyła posłanka Monika Rosa w interpelacji do resortu zdrowia.

Fot. Adobe Stock

• Polska pod względem refundacji leków dla seniorów jest w tyle w porównaniu z resztą Europy – zaznaczyła Monika Rosa
• Posłanka dodała, że wobec rosnących cen seniorzy są nierzadko zmuszani do rezygnowania z innych potrzeb, aby móc zakupić niezbędne leki
• W latach 2016–2021 i 2022 na leki 75+ wydatkowano kwotę 4,04 mld zł, a z programu skorzystało ponad 3,6 mln świadczeniobiorców po 75. roku życia – zaznaczył Maciej Miłkowski
• Kwestie dotyczące rozszerzenia wykazu Leki 75+ czy możliwości obniżenia kryterium wieku uprawniającego do bezpłatnych leków są rozważane – dodał

Inflacja odciska piętno na zdrowiu seniorów

Posłanka Monika Rosa powołała się na dane związku stowarzyszeń Koalicja „Na pomoc niesamodzielnym”, według których ponad 80% osób starszych zdarzyło się nie wykupić leków z recepty, z uwagi na ich ceny, a wydatki na leki obciążają budżety domowe 95% seniorów. Jak dodała, z danych GUS wynika, że w Polsce ponad 7 milionów obywateli stanowią osoby w wieku 65+.

– Program „Opieka 75+” poprawił sytuację osób starszych, co potwierdza raport NIK – zaznaczyła posłanka. – Program wyklucza jednak wiele osób, które potrzebują pomocy finansowej w zakupie leków. Te problemy dotykają również obywateli poniżej 75. roku życia. Z badań wykonanych przez Agencję Badań Rynku i Opinii SW Research, które zleciła Koalicja, wynika, że aż 94% respondentów skarży się na zbyt wysokie opłaty, które mocno obciążają ich budżet.

Rosa zwróciła uwagę, że Polska pod względem refundacji leków dla seniorów jest w tyle w porównaniu z resztą Europy. – W Wielkiej Brytanii obywatele powyżej 60. roku życia mogą liczyć na bezpłatne leki, we Francji osoby przewlekle chore powyżej 65. roku życia otrzymują refundację. W Niemczech mamy do czynienia z progami dopłat do zakupu produktów leczniczych, po przekroczeniu których wszystkie leki kupowane przez osoby w wieku podeszłym w następnym roku kalendarzowym są wydawane bezpłatnie, a seniorzy inni niż cierpiący na choroby przewlekłe płacą proporcjonalnie do ceny leku, ale nie więcej niż 10 procent. W Estonii państwo refunduje 90% kosztów zakupów leków dla osób powyżej 63. roku życia – dodała Monika Rosa.

Jej zdaniem należy rozszerzyć program w taki sposób, aby wspomóc również obywateli w wieku 70+. – Wobec rosnących cen seniorzy są nierzadko zmuszani do rezygnowania z innych potrzeb, aby móc zakupić niezbędne dla nich leki – zaznaczyła. – Brak dostępności leków powoduje problemy w realizacji opiekuńczej funkcji państwa. Państwo nie może pozwolić, aby inflacja odcisnęła swe piętno na zdrowiu starszych obywateli. Inne kraje w Europie są w stanie wspomagać zakupy leków jeszcze młodszym grupom wiekowym.

Posłanka zwróciła się do Ministerstwa Zdrowia z pytaniami, czy resort planuje rozszerzyć refundację leków dla seniorów, uwzględniając również potrzeby obywateli w wieku 70+, a także, jakie czynności podejmuje, aby mimo wzrastających cen leków, seniorzy, którzy nie są objęci programem „Opieka 75+”, byli w stanie zakupić niezbędne lekarstwa.

Wynik ankiety obarczony błędem

Maciej Miłkowski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia, w odpowiedzi na interpelację odniósł się do badania ankietowego stanowiącego podstawę raportu stowarzyszenia Koalicja „Na pomoc niesamodzielnym”. Jak zaznaczył, badanie dotyczyło ogólnie leków, a nie leków refundowanych. – Co więcej, ministrowi zdrowia nie jest znana metoda walidacji treści pytań, jakie zadano ankietowanym, i czy zanim przeprowadzono badania, ankietowanych uprzedzano, jak należy interpretować wyraz „leki”, gdyż jak wiemy, większość osób starszych czasami nawet suplementy diety postrzega jako leki (z uwagi na formy odpowiadające formom leków – drażetki, tabletki) – podkreślił Miłkowski.

Dodał, że wysokie koszty ponoszone przez pacjentów w aptekach generowane są głównie z powodu ordynacji leków na receptę niepodlegających refundacji, leków wydawanych bez przepisu lekarza (OTC) oraz suplementów diety. Zaznaczył, że w przypadku cen leków, które nie są refundowane (nie są na nie ustalone urzędowe ceny zbytu), w tym leków OTC, minister zdrowia nie ma wpływu na ich wysokość i nie ma możliwości regulacji mechanizmów powodujących ich wzrost. Ceny leków w aptece poza system refundacji ustalają firmy farmaceutyczne oraz hurtownie farmaceutyczne i apteki w zależność od tego, jakie stosują marże.

– Zatem podany wynik ankiety może być obarczony błędem wynikającym z niezrozumienia pytań i niestety z uwagi na niewiedzę co do zasad refundacji leków w Polsce – ocenił wiceminister. – W tym miejscu należy wskazać, że wyłącznie od woli firmy farmaceutycznej (podmiotu odpowiedzialnego) zależy, czy złoży wniosek o objęcie leku refundacją ze środków publicznych. Przypomnieć należy również, że leki OTC nie mogą ubiegać się o refundację.

Podsekretarz stanu w MZ przypominał, że aby lek znalazł się w wykazie bezpłatnych leków dla pacjentów po ukończeniu przez nich 75. roku życia, w pierwszej kolejności lek ten musi być objęty refundacją. – Istniejący w Polsce system refundacyjny jest systemem wnioskowym, wobec czego to każdy z wnioskodawców może złożyć wniosek o objęcie refundacją danego leku – wskazał. – Minister Zdrowia nie posiada narzędzi prawnych zobowiązujących firmę do złożenia wniosku o objęcie refundacją danego produktu leczniczego i nie ma możliwości objąć refundacją produktu, co do którego podmiot odpowiedzialny nie złożył wniosku. Po złożeniu wniosku i po przeprocedowaniu sprawy zgodnie z zapisami ustawy refundacyjnej, minister zdrowia podejmuje decyzję o objęciu bądź odmowie objęcia refundacją leku we wnioskowanym wskazaniu.

Miłkowski przypomniał, że od 1 września 2022 r. obowiązuje lista leków refundowanych zawierająca 4071 pozycji. W obwieszczeniu refundacyjnym znajduje się także zakładka D, zawierająca wykaz Leków 75+. Są w nim zawarte aktualnie 2052 pozycje.

Wiceminister przypomniał, że zasady typowania leków do wykazu Leki 75+ reguluje przepis art. 43a ust. 2 ustawy o świadczeniach, który stanowi, że minister zdrowia wskazuje spośród leków refundowanych leki, które są wydawane bezpłatnie świadczeniobiorcom w wieku powyżej 75. roku życia, mając na uwadze określone czynniki. Każde rozszerzenie wykazu Leki 75+ poprzedzone jest oceną przez AOTMiT grupy leków wskazanych przez NFZ jako najczęściej używanych przez seniorów 75+.

– Faktyczne zużycie określonych leków, w opisanej ilości i zakupionych przez określoną liczbę pacjentów w długim okresie poprzedzającym modyfikację wykazu jest najlepszym wskaźnikiem potrzeb seniorów na leki refundowane – zaznaczył Miłkowski. – W wykazie leków refundowanych umieszczane są wyłącznie technologie medyczne, w odniesieniu do których zostały przedstawione wyczerpujące dowody naukowe oraz zebrano możliwie najpełniejszy zbiór wyników badań klinicznych i literaturowych na temat ich terapeutycznego działania – dodał.

Ponad 4 mld zł na leki 75+

Podsekretarz stanu w MZ podkreślił, że od 1 września 2016 r., czyli od czasu kiedy pacjenci po 75. roku życia mają dostęp do bezpłatnych leków, następuje systematyczne zwiększanie liczby nowych substancji czynnych na liście Leki 75+. W marcu 2021 r. wykaz został rozszerzony o 93 pozycje obejmujące 25 nowych substancji czynnych. Dodał, że limit dziesięcioletni (2015–2025) wydatków przeznaczonych na realizację programu Leki 75+ wynosi 8 324,6 mln zł.

Miłkowski wyliczył, że w ramach programu Leki 75 + w latach 2016–2021 i 2022 (I–VIII):

• na leki 75+ wydatkowano kwotę 4 044 mln zł (ponad 4 mld zł)
• każdego miesiąca z programu korzysta średnio ponad 1 mln świadczeniobiorców po 75. roku życia
• z programu skorzystało ponad 3,6 mln świadczeniobiorców po 75. roku życia
• liczba wydanych opakowań leków wynosi ok. 369 mln
• wykaz D (tzw. wykaz Leki 75+) rozszerzano o nowe substancje czynne ośmiokrotnie

Tabela z wydatkowaniem w poszczególnych latach funkcjonowania programu Leki 75+

Podsekretarz stanu w MZ zaznaczył, że w kolejnych latach funkcjonowania programu Leki 75+ następuje wzrost wykorzystania środków na ten cel. Jak dodał, jest to m.in. wynikiem poszerzania katalogu produktów dostępnych bezpłatnie dla seniorów oraz popularyzacji założeń programu i działań informacyjnych prowadzonych przez MZ.

– Natomiast kwestie dotyczące rozszerzenia wykazu Leki 75+ o nowe substancje czynne z wykazu leków refundowanych czy możliwości obniżeniu kryterium wieku uprawniającego do bezpłatnych leków są w Ministerstwie Zdrowia rozważane, znajdują się na etapie wewnętrznych ustaleń i tym samym nie jest znany termin ich ewentualnego wprowadzenia – dodał Miłkowski.