Stymulator serca (inaczej rozrusznik serca) jest wszczepialnym automatycznym urządzeniem do monitorowania rytmu serca i inicjowania czynności elektrycznej serca za pomocą prądu elektrycznego.
1. Opis metody
Stymulator serca jest wszczepialnym skomplikowanym urządzeniem elektronicznym służącym do inicjowania czynności elektrycznej serca za pomocą prądu elektrycznego. Urządzenie w sposób ciągły kontroluje rytm serca, a w razie zwolnienia jego częstości poniżej wartości zaprogramowanej podejmuje stymulację. Stymulator można indywidualnie zaprogramować, można też z jego pamięci uzyskiwać wiele informacji na temat występujących u pacjenta arytmii. W trakcie zabiegu wszczepienia stymulatora elektrodę (lub elektrody, jeśli ma to być stymulator dwujamowy) wprowadza się do żyły w okolicy obojczyka poprzez jej nakłucie lub wypreparowanie, a następnie pod kontrolą radiologiczną do serca. Zależnie od typu urządzenia będzie to jedna elektroda w prawej komorze lub dwie, wówczas drugą umieszcza się w prawym przedsionku (Ryc. I.G.4-2 z Interna Szczeklika 2012). W czasie zabiegu dokonuje się różnych pomiarów z wprowadzonych elektrod. Urządzenie umieszcza się podskórnie, najczęściej poniżej lewego obojczyka.
2. Jak się przygotować do zabiegu?
Zabieg wykonuje się najczęściej w trakcie hospitalizacji, ale możliwe jest wszczepienie ambulatoryjne. Chory pozostaje na czczo, otrzymuje lek uspakajający i przeciwbólowy, nie wymaga znieczulenia ogólnego. Dla ochrony przed zakażeniem krótko przed zabiegiem chory otrzymuje najczęściej pojedynczą dawkę antybiotyku. Ważne jest także przygotowanie skóry w obszarze pola operacyjnego. Jeśli wcześniej przyjmował lek obniżający krzepliwość krwi, wskazane jest wcześniejsze ustalenie z ośrodkiem, gdzie będzie zabieg, czy należy lek odstawić. Wobec odmiennych schematów postępowania w tym zakresie konieczne jest przestrzeganie lokalnie otrzymanych zaleceń.
3. Wskazania do wszczepienia stymulatora serca
Zaleca się wszczepienie układu stymulującego serce, gdy występują zwolnienia akcji serca przebiegające z objawami takimi jak napadowe omdlenia lub objawy poronne w postaci zawrotów głowy, mroczków przed oczyma, zaburzeń koncentracji itp. W przypadku bloku przedsionkowo-komorowego III lub II stopnia typu 2 występującego stale lub okresowo należy wszczepić stymulator niezależnie od występowania lub nie objawów. W innych przypadkach wskazania są bardziej kontrowersyjne i wymagają indywidualnego spojrzenia na pacjenta i uwzględnienia większej liczby danych, w tym wyników badań dodatkowych.
Zgoda pacjenta na wszczepienia stymulatora serca zawsze powinna być poprzedzona uzyskaniem od lekarza (najlepiej od specjalisty) informacji na temat samego zabiegu, ryzyku wystąpienia powikłań, lecz przede wszystkim przewidywanych korzyści i problemów związanych z życiem z tym urządzeniem.
4. Przeciwwskazania
Przeciwwskazań jest niewiele. Najważniejsze to zaburzenia funkcji węzła zatokowego lub bloki serca spowodowane przejściową lub odwracalną przyczyną. Przykładowo, taką sytuację mamy w ostrym okresie zawału lub zapalenia mięśnia sercowego. Inne przeciwwskazania to miejscowe lub uogólnione zakażenia.
5. Możliwe powikłania w trakcie zabiegu wszczepienia
Ryzyko zgonu w trakcie zabiegu jest małe (<0,1%) i występuje głównie u pacjentów z ciężkim uszkodzeniem serca. Do powikłań okołozabiegowych należą: krwiak, zakrzep żylny, odma lub krwiak opłucnej, przebicie serca , zator powietrzny, odma podskórna, zakażenie. Częstość ich występowania jest <2-3%.
6. Opieka ambulatoryjna nad chorym z wszczepionym stymulatorem serca
Pacjent z wszczepionym stymulatorem wymaga systematycznej kontroli w poradni specjalistycznej zajmującej się tego typu urządzeniami. Pierwsza planowa wizyta powinna odbyć się po 2-4 tygodniach, a następne co 6-12 miesięcy. Chorzy ze stymulatorem zgłaszają się czasem dodatkowo na niezaplanowane wizyty. Są one słuszne, gdy wystąpiło mimo stymulatora omdlenie, przebył zabieg diagnostyczny czy leczniczy z zastosowaniem pola elektromagnetycznego (np. litotrypsja, elektrokaoagulacja, ablacja RF) i istnieje podejrzenie przeprogramowania stymulatora, lub też pojawiła się zmiana w okolicy loży ICD (bolesność, obrzęk, zaczerwienie skóry lub przebicie skóry przez urządzenie).
