Epinefryna

Epinefryna zwana także adrenaliną należy to amin sympatykomimetycznych, czyli do substancji pobudzających układ współczulny. Epinefryna jest hormonem wydzielanym przez rdzeń nadnerczy. Wydzielanie zwiększa się pod wpływem silnych emocji. Epinefrynę nazywa się hormonem strachu, walki i ucieczki. W stanach zagrożenia odgrywa główną rolę w natychmiastowej reakcji organizmu przyczyniając się m.in. do wzrostu ciśnienia krwi, przyspieszenia bicia serca, rozszerzenia oskrzeli i źrenic. Jest ona wydzielana również na zakończeniach nerwowych współczulnego układu nerwowego i pełni rolę neuroprzekaźnika. Można ją otrzymać syntetycznie.
Pobudza receptory - i ß-adrenergiczne i dlatego jej działanie na narządy docelowe jest złożone. Jest ono także zależne od podanej dawki. Epinefryna silnie kurczy naczynia krwionośne (pobudzanie receptorów ), bezpośrednio stymuluje mięsień sercowy, powodując zwiększenie siły skurczu komór (działanie inotropowe dodatnie przez pobudzanie receptorów ß1) oraz zwiększenie częstości rytmu serca (dodatnie działanie chronotropowe przez stymulację receptorów ß1). Powyższe działania prowadzą do zwiększenia ciśnienia tętniczego krwi. Małe dawki epinefryny mogą wywoływać przeciwny skutek, czyli zmniejszać ciśnienie tętnicze krwi. Jest to spowodowane większą wrażliwością naczyniorozszerzających receptorów ß2 niż naczyniozwężajacych receptorów . Po szybkim podaniu leku drogą dożylną dochodzi do gwałtownego wzrostu ciśnienia tętniczego krwi (wzrost ciśnienia skurczowego jest większy niż rozkurczowego), następnie średnie ciśnienie zanim powróci do wartości wyjściowych, może spaść poniżej normy. Organizm inaczej reaguje, gdy lek zostanie wolno podany drogą dożylną lub we wstrzyknięciu podskórnym. Po podaniu podskórnym lek wchłania się wolno, gdyż wywiera miejscowe działanie zwężające naczynia.
Wpływ epinefryny na mięśnie gładkie różnych narządów i układów zależy od rodzaju receptora adrenergicznego tam umiejscowionego. Mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, rozkurczają się, żołądek również, natomiast zwieracz odźwiernika kurczy się. Hamuje perystaltykę jelit, wydzielanie soków trawiennych i śliny. Epinefryna poprzez aktywację receptorów ß2 obecnych w mięśniach gładkich oskrzeli, powoduje ich rozszerzenie. Działanie to jest szczególnie widoczne, gdy mięśnie gładkie oskrzeli są w stanie skurczu w wyniku choroby, jak w przebiegu astmy oskrzelowej lub w reakcjach niepożądanych na leki.
Epinefryna słabo przenika do ośrodkowego układu nerwowego i w zwykle stosowanych dawkach leczniczych nie jest jego silnym stymulatorem. Jednak może wywoływać niepokój, lęk, bóle głowy i drżenie. Objawy te po części mogą wynikać z działania leku na układ krążenia, mięśnie szkieletowe i metabolizm.
Epinefryna zwiększa stężenie glukozy we krwi oraz może hamować (efekt zależny od receptorów 2) lub pobudzać wydzielanie insuliny (efekt zależny od receptorów ß2). Efektem dominującym jest jednak hamowanie wydzielania insuliny. Epinefryna zmniejsza wychwyt glukozy przez tkanki obwodowe. Stymuluje glikogenolizę, czyli rozkład glikogenu, co w konsekwencji zwiększa stężenie glukozy we krwi.
Poprzez pobudzanie receptorów ß w komórkach tłuszczowych, aktywuje enzym rozkładający triglicerydy do glicerolu i wolnych kwasów tłuszczowych, co prowadzi do zwiększenia stężenia tych ostatnich we krwi. Pobudzenie receptorów ß wpływa na rozluźnienie mięśnia wypieracza pęcherza moczowego, a pobudzenie receptorów powoduje skurcz mięśni trójkąta pęcherza i zwieraczy.
Lek przyczynia się do zmniejszenia stężenia jonów potasu we krwi poprzez pobudzanie wychwytu tych jonów przez komórki, szczególnie mięśni szkieletowych. Jednocześnie, wpływając na wątrobę, powoduje uwalnianie potasu i zwiększenie jego stężenia we krwi. Bierze zatem udział w zachowaniu równowagi elektrolitowej.
Wskazaniami do stosowania epinefryny są stany zagrożenia życia. Lek stosuje się w resuscytacji krążeniowo-oddechowej w przypadku zatrzymania krążenia, we wstrząsie anafilaktycznym i innych nasilonych reakcjach alergicznych, w napadzie astmy oskrzelowej, ciężkiej bradykardii (zmniejszona częstość rytmu serca <60 uderzeń/minutę) oraz w przypadku wstrząsu pochodzenia sercowego. Epinefrynę stosuje się jako dodatek do środków znieczulających miejscowo w celu opóźnienia wchłaniania leku w miejscu podania (np. w preparatach stosowanych do znieczulenia w stomatologii) i tym samym przedłużenia jego działania.
Zastosowanie epinefryny w lecznictwie wynika z jej działania na naczynia krwionośne, serce i mięśnie gładkie oskrzeli. W przypadku wstrząsu anafilaktycznego epinefryna przeciwdziała rozszerzaniu naczyń krwionośnych i zwiększeniu ich przepuszczalności i przez to przeciwdziała utracie płynu wewnątrznaczyniowego i rozwojowi niedociśnienia. W przypadku ostrych reakcji alergicznych łagodzi duszności oraz świszczący oddech poprzez rozszerzanie oskrzeli. Łagodzi także świąd, pokrzywkęobrzęk naczynioruchowy związany z anafilaksją.
Epinefryna nie jest skuteczna po podaniu doustnym, ponieważ jest szybko metabolizowana w śluzówce przewodu pokarmowego i wątrobie. Lek podaje się podskórnie, domięśniowo i dożylnie. W niektórych przypadkach także dotchawiczo lub dosercowo. Droga podania zależy od wskazania. Lek jest dostępny w postaci roztworu do wstrzykiwań w automatycznym wstrzykiwaczu dzięki któremu, w razie nagłych przypadków reakcji alergicznych lub wstrząsu anafilaktycznego, można go natychmiast podać. Po podaniu podskórnym lek wchłania się powoli, ze względu na miejscowy skurcz naczyń. W przypadku niedociśnienia (np. we wstrząsie) szybkość wchłaniania może się zmniejszyć jeszcze bardziej. Po podaniu domięśniowym lek wchłania się szybciej. Po podaniu dożylnym działa natychmiast. Biologiczny okres półtrwania leku po jego dożylnym podaniu wynosi 2–3 min; po takim podaniu epinefryna bardzo szybko ulega dystrybucji do mięśnia sercowego. Epinefryna jest szybko rozkładana przez odpowiednie enzymy. Nieczynne metabolity i śladowe ilości niezmienionej epinefryny wydalane są z moczem. Najważniejszym metabolitem jest kwas 4-hydroksy-3-metoksy-migdałowy.

Przeczytaj też artykuły

Preparaty na rynku polskim zawierające epinefryna

Adrenalina WZF (roztwór do wstrzykiwań) Adrenalina WZF 0,1% (roztwór do wstrzykiwań) EpiPen Jr. (roztwór do wstrzykiwań we wstrzykiwaczu) EpiPen Senior (roztwór do wstrzykiwań we wstrzykiwaczu)

Zobacz substancje złożone zawierające epinefryna

Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta