Żołądek jest częścią przewodu pokarmowego, znajduje się między przełykiem a jelitem cienkim. Do objawów chorób żołądka należą najczęściej: ból w górnej części brzucha (nadbrzuszu), nudności, wymioty, uczucie pełności. Choroby żołądka są częste, należą do nich m.in. dyspepsja, zapalenie błony śluzowej żołądka, gastropatie, choroba wrzodowa żołądka, rak żołądka
Żołądek – część przewodu pokarmowego
Żołądek jest częścią przewodu pokarmowego, który zaczyna się jamą ustną a kończy odbytem. Przewód pokarmowy jest częścią układu pokarmowego. Żołądek jest workiem mięśniowym w kształcie litery J. Do żołądka pokarm trafia przez przełyk, a następnie opuszcza go, przechodząc dalej do dwunastnicy.
Żołądek – wielkość
Wielkość żołądka jest zmienna i zależy od jego wypełnienia, napięcia ścian oraz pozycji ciała. Żołądek jest mięśniowym workiem, można go porównać do balona – zwiększa się, kiedy jest wypełniony, a kiedy jest pusty, zajmuje mniej miejsca. Wielkość żołądka jest też różna dla poszczególnych osób. W przybliżeniu można powiedzieć, że pojemność żołądka dorosłej osoby wynosi około 1 litra (do 3 litrów). Wielkość pustego żołądka można porównać do rozmiarów dłoni. Długość żołądka wynosi około 25–30 cm, natomiast szerokość 12–14 cm.
Żołądek – położenie
Żołądek znajduje się w jamie brzusznej, pod przeponą, na wysokości od 11. kręgu piersiowego (Th11), gdzie położony jest wpust żołądka do 3. bądź 4. kręgu lędźwiowego (L3-L4).
Żołądek – budowa
Żołądek ma dwa otwory, dwie ściany i dwa brzegi. Ściana przednia łączy się z tylną na brzegach żołądka. Brzeg krótszy, wklęsły, to krzywizna mniejsza żołądka. Wypukły, większy brzeg to krzywizna większa. Jest zwrócona w lewą stronę.
Infografika. Budowa żołądka - szczegółowy podział na części anatomiczne. Źródło: Henry Vandyke Carter, Public domain, via Wikimedia Commons
Żołądek składa się z pięciu części:
- Otwór górny to wpust, znajduje się w górnej części żołądka. Pokarm przechodzący przez przełyk do żołądka trafia najpierw do wpustu żołądka. Zwieracz zapobiega cofaniu się treści pokarmowej z żołądka do przełyku.
- Dno żołądka to zaokrąglona część żołądka znajdująca się obok wpustu, po lewej stronie. Znajduje się poniżej przepony. Nazwa dno może być myląca i sugerować, że chodzi o ostatnią część żołądka, tuż przed połączeniem z jelitem. Dno owszem, jest położone najniżej, ale kiedy człowiek leży na wznak. Po otwarciu jamy brzusznej u człowieka leżącego na plecach dno żołądka będzie widoczne jako najniżej położone.
- Trzon to największa część żołądka. Zbiegając się ku dołowi, trzon się zwęża i zagina, przechodząc w kolejną część – część przedodźwiernikową.
- Odźwiernik to dolna część żołądka. Obejmuje on zwieracz odźwiernika, czyli silny mięsień, który reguluje przechodzenie treści pokarmowej do jelita cienkiego (dwunastnicy).
Ściana żołądka
Ściana żołądka jest zbudowana z trzech warstw – błony surowiczej, mięśniowej i śluzowej.
Błona surowicza powleka żołądek od zewnątrz. Błona mięśniowa jest zbudowana z warstwy podłużnej, okrężnej i skośnej. Błona mięśniowa odpowiada za wytrzymałość i elastyczność żołądka. Od wewnątrz żołądek jest wyściełany przez błonę śluzową. Błona śluzowa jest chroniona przed działaniem kwasu solnego przez warstwę śluzu, którym jest pokryta. Znajdują się w niej komórki wydzielające różne substancje.
Żołądek - funkcje
Rola żołądka to magazynowanie pokarmu. Chemiczne trawienie odbywa się głównie w dwunastnicy, do której pokarm trafia małymi porcjami, co jest regulowane przez pracę żołądka. Pokarm jest mechanicznie obrabiany w żołądku, mieszany z sokiem żołądkowym, przemieniany w papkowatą masę. Pod wpływem soku żołądkowego duże drobiny białkowe są rozbijane na mniejsze – jest to funkcja trawienna żołądka.
Ponadto sok żołądkowy, w którym znajduje się kwas solny mający działanie bakteriobójcze, odkaża pokarm.
Sok żołądkowy
Kwas solny (HCl), główny składnik kwasu żołądkowego, jest wydzielany przez komórki okładzinowe. Ponadto komórki okładzinowe wydzielają tzw. czynnik wewnętrzny Castle'a, który wiąże się z witaminą B12 i umożliwia jej wchłanianie w jelicie cienkim. Pepsynogen, proenzym pepsyny, jest wydzielany przez komórki główne. Kwas żołądkowy tworzy kwaśne środowisko, które denaturuje białka i aktywuje przemianę pepsynogenu do pepsyny. Pepsyna bierze udział w trawieniu białek – rozkłada białka na mniejsze peptydy, które mogą być dalej przetwarzane, a następnie wchłaniane w jelicie cienkim. Wydzielanie kwasu żołądkowego jest regulowane zarówno przez hormony, jak i układ nerwowy.
Kwaśne środowisko żołądka nie tylko tworzy warunki do denaturacji białek, ale także do ochrony przed potencjalnie zakaźnymi czynnikami. Pokarm przechodzi przez żołądek i jego kwasowość powoduje zabijanie i hamowanie wielu bakterii.
Ponadto komórki śluzowe w żołądku wytwarzają śluz ochraniający błonę śluzową żołądka przed działaniem kwasu solnego. Komórki enteroendokrynne (komórki G) wydzielają różne hormony trawienne, takie jak gastryna, somatostatyna i grelina. Gastryna jest wydzielana w odpowiedzi na wypełnianie żołądka, zwiększone pH żołądka i obecność aminokwasów.
Żołądek – choroby
Choroby żołądka występują powszechnie i mogą powodować różne objawy, od łagodnych, po poważne dolegliwości. Częstość występowania dyspepsji w krajach Europy Zachodniej wynosi około 25%. Na całym świecie rak żołądka jest czwartym najczęściej występującym nowotworem złośliwym. Bakteria H. pylori, która powoduje wiele zaburzeń i chorób, jest szeroko rozpowszechniona.
Zobacz: Choroby żołądka i dwunastnicy
Najczęstsze objawy, które towarzyszą chorobom żołądka obejmują:
- ból w górnej części brzucha (nadbrzuszu)
- zgaga
- nudności
- wymioty (czasem z krwią)
- uczucie pełności.
