Obecność dużej liczby migrantów, z których większość ma za sobą wielomiesięczne pobyty w obozach dla uchodźców lub życie w krajach ogarniętych wojną, to wyzwanie dla polskiego systemu ochrony zdrowia.
Niosący dziecko Syryjczyk wśród innych uchodźców na autostradzie kilka kilometrów za Budapesztem. Fot. Mark Henley / UNHCR
Przypomnijmy, że w tym tygodniu Polska zobowiązała się do przyjęcia ponad 5 tys. uchodźców z Bliskiego Wschodu i Afryki. Oprócz tego uzgodnionego „kontyngentu” do Polski będą trafiać inni uchodźcy – z Czeczeni, Ukrainy, niewykluczone jest też, że część tych przebywających na południu Europy będzie się chciała jeszcze przed zimą przedrzeć do Unii Europejskiej przez polską wschodnią granicę.
Czy cudzoziemcy oczekujący na przyznanie statusu uchodźcy są objęci ubezpieczeniem zdrowotnym? Nie, ale mają zapewnioną pomoc medyczną niezależnie od tego, czy przebywają w ośrodkach dla uchodźców, czy też mieszkają poza ośrodkiem. – Osobie oczekującej na przyznanie statusu uchodźcy przysługuje opieka medyczna, o której mowa w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych – wyjaśnia Jan Pachocki, prawnik z kancelarii Domański, Zakrzewski, Palinka. – Opieka medyczna jest wykonywana na podstawie umów cywilnoprawnych zawartych między Szefem Urzędu ds. Cudzoziemców a świadczeniodawcami. W związku z tym to te podmioty udzielają świadczeń zdrowotnych. Oczywiście w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia życia pomocy medycznej musi udzielić każdy świadczeniodawca, a wykonane świadczenia są rozliczane tak, jak osób nieubezpieczonych – podkreśla prawnik.
Nie każdy cudzoziemiec, również ten który trafi do Polski w ramach unijnego porozumienia, musi mieć nadany status uchodźcy. Cudzoziemcowi nadaje się status uchodźcy, jeżeli na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem w kraju pochodzenia z powodu rasy, religii, narodowości, przekonań politycznych lub przynależności do określonej grupy społecznej nie może lub nie chce korzystać z ochrony tego kraju. – Status uchodźcy nadaje się także małoletniemu dziecku cudzoziemca, który uzyskał status uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej, urodzonemu na tym terytorium – dopowiada Pachocki. – Prześladowanie musi ze względu na swoją istotę lub powtarzalność stanowić poważne naruszenie praw człowieka lub stanowić inne działania o podobnym poziomie dotkliwości.
Gdy status uchodźcy zostanie już nadany, cudzoziemiec nabywa takie same prawa społeczno-ekonomiczne, jakie mają obywatele polscy. Tylko przez pierwsze miesiące uchodźca może korzystać z pomocy integracyjnej, czyli m.in. specjalnego zasiłku czy opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne. Nie otrzymuje natomiast żadnych uprawnień politycznych (np. prawa wyborczego). Uchodźcy przysługuje prawo pobytu w Polsce, możliwość podróżowania za granicę na takich samych zasadach jak obywatele RP, ale na podstawie tzw. paszportu genewskiego. Ma prawo do pracy (nie musi starać się o zezwolenie), prawo do prowadzenia działalności gospodarczej, prawo do świadczeń pomocy społecznej, otrzymywania zasiłków rodzinnego, pielęgnacyjnego i wychowawczego, prawo do nauki w szkołach podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych (licea, technika), oraz w szkołach wyższych.
Ma też oczywiście prawo do korzystania ze świadczeń zdrowotnych, ale na ogólnie obowiązujących zasadach. – Uchodźca może ubezpieczyć się dobrowolnie w Narodowym Funduszu Zdrowia lub podlegać obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, wynikającego z umowy o pracę lub opłacania składek w ramach działalności gospodarczej – tłumaczy Jan Pachocki.
Leczenie uchodźców, którzy nie mają żadnego tytułu ubezpieczenia zdrowotnego jest rozliczane tak samo, jak leczenie innych nieubezpieczonych.
