medycyna praktyczna dla pacjentów
medycyna praktyczna dla pacjentów
Mechanizm działania
Z fizjologicznego i farmakologicznego punktu widzenia wapń należy do najważniejszych jonów organizmu. Jest podstawowym składnikiem mineralnym organizmu, który współtworzy tkankę kostną; odgrywa ogromną rolę w utrzymaniu prawidłowej czynności wielu mechanizmów regulacyjnych, wpływa na działanie licznych enzymów, jest przekaźnikiem informacji wewnątrzkomórkowej, a także niezbędnym elementem procesu krzepnięcia krwi; wpływa na przewodnictwo nerwowe i kurczliwość mięśni poprzecznie prążkowanych. Zmniejsza przepuszczalność ścian naczyń krwionośnych, dzięki czemu wykazuje działanie przeciwwysiękowe, przeciwobrzękowe, przeciwalergiczne i przeciwzapalne. Homeostaza wapnia podlega ścisłej kontroli hormonalnej – jego stężenie zwiększa się pod wpływem parathormonu i czynnej postaci wit. D. Kalcytonina zmniejsza stężenie wapnia. Całkowita zawartość wapnia w organizmie człowieka dorosłego wynosi ok. 1200 g. Minimalne zapotrzebowanie na wapń ocenia się u dorosłych na 800–1000 mg/d. Do 24. rż. zaleca się spożywanie co najmniej 1200 mg/d.
Farmakokinetyka
Po podaniu p.o. ok. 30% wapnia wchłania się w jelicie cienkim; w dwunastnicy dominuje transport aktywny, zależny od 1,25-dihydroksylocholekalcyferolu, który pobudza syntezę białka wiążącego wapń; w bardziej dystalnych odcinkach jelita cienkiego większość wapnia wchłania się na skutek dyfuzji ułatwionej bądź biernej. Po wchłonięciu wapń przenika do płynu zewnątrz- i wewnątrzkomórkowego, jednak zdecydowana jego większość zostaje wbudowana do tkanki kostnej. Prawidłowe stężenie wapnia we krwi wynosi 2,15–2,6 mmol/l. 50% wapnia we krwi znajduje się w postaci zjonizowanej (odsetek ten zależy od pH krwi), 45% związane jest z białkami osocza, głównie albuminami, a 5% występuje w postaci cytrynianów, fosforanów, mleczanów i innych soli. Między stężeniem wapnia a fosforanów we krwi zachodzi zależność odwrotnie proporcjonalna. Wapń wydalany jest z moczem oraz z kałem i potem. Ponad 99% przesączanego w kłębuszkach nerkowych wapnia zjonizowanego i znajdującego się w kompleksach jonowych ulega wchłanianiu zwrotnemu.
Uzupełnianie niedoborów wapnia w organizmie i leczenie wspomagające chorób z nim związanych
Niedobory wapnia będące wynikiem zaburzeń wchłaniania, długotrwałego odżywiania pozajelitowego, nieprawidłowej diety, nadmiernego odkładania się soli wapnia w tkance kostnej, przetaczania krwi; okresy zwiększonego zapotrzebowania na wapń – okres intensywnego wzrostu dzieci i młodzieży, ciąża, okres karmienia piersią, rekonwalescencja; leczenie tężyczki, krzywicy, złamań kości, demineralizacji kości; profilaktyka i leczenie osteoporozy; leczenie hiperfosfatemii w celu zmniejszenia stężenia fosforanów we krwi; w leczeniu wspomagającym chorób alergicznych i stanów zapalnych, w zatruciach solami metali ciężkich, czterochlorkiem węgla, solami magnezu i fluoru.
Związki wapnia (najczęściej węglan wapnia) wchodzą w skład preparatów zobojętniających sok żołądkowy.
Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, hiperkalcemia (spowodowane np. nadczynnością przytarczyc, hiperwitaminozą wit. D, przerzutami nowotworowymi do kości, szpiczakiem plazmocytowym [szpiczakiem mnogim]), hiperkalciuria, niewydolność nerek.
Glikozydy nasercowe, epinefryna
Osobom otrzymującym glikozydy nasercowe lub epinefrynę soli wapnia nie należy podawać pozajelitowo, a jedynie p.o.
Stany wymagające zachowania ostrożności
Należy zachować ostrożność u chorych na kamicę nerkową, sarkoidozę, choroby serca.
Chlorek wapnia
Stosowanie chlorku wapnia jest przeciwwskazane u chorych z niewydolnością oddechową i kwasicą. Nie należy podawać go i.m.
Galaktozemia
Stosowanie glukonolaktobionianu jest przeciwwskazane u chorych na galaktozemię.
Leki wpływające na wchłanianie wapnia
Wchłanianie wapnia zwiększa się pod wpływem wit. D, parathormonu i kwaśnego odczynu pokarmu; wchłanianie soli wapnia zmniejsza się natomiast pod wpływem kalcytoniny, glikokortykosteroidów, nadmiaru tłuszczów, zasadowego odczynu pokarmu, fitynianów, szczawianów, fosforanów.
Tetracykliny, związki fluoru
Leku nie należy stosować jednocześnie z tetracyklinami i związkami fluoru, ponieważ sole wapnia zmniejszają ich wchłanianie (zaleca się 3 h przerwy między ich podaniem).
Glikozydy naparstnicy
Należy zachować dużą ostrożność w przypadku jednoczesnego podawania glikozydów naparstnicy, zwłaszcza jeśli jednocześnie stosowana jest wit. D, ponieważ sole wapnia nasilają ich działanie i mogą prowadzić do zaburzeń rytmu serca.
Antagoniści wapnia
Sole wapnia mogą osłabiać działanie werapamilu i innych antagonistów wapnia.
Tiazydy
Tiazydy, nasilając zwrotne wchłanianie wapnia, mogą prowadzić do hiperkalcemii.
Zaburzenia żołądkowo-jelitowe, wzdęcia, zaparcia lub biegunki. Pozajelitowe podawanie dużych dawek soli wapnia łączy się z ryzykiem wystąpienia hiperkalcemii (brak łaknienia, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, wielomocz, osłabienie mięśniowe, kamica nerkowa, zaburzenia rytmu serca, śpiączka).
Podawanie i.m. może być przyczyną martwicy i zwapnienia tkanek miękkich. Zbyt szybkie podawanie i.v. preparatów soli wapnia może powodować zaburzenia rytmu serca, rozszerzenie naczyń obwodowych i zaczerwienienie twarzy, poty, kredowy smak w ustach i objawy hiperkalcemii.
Przedawkowanie
W przypadku przedawkowania stosuje się nawodnienie i wymuszoną diurezę (furosemid) oraz kalcytoninę. W przypadku braku poprawy podaje się mitramycynę, plikamycynę, difosforany.
Można stosować w okresie ciąży i karmienia piersią.
I.v. jednorazowo 2,25–4,5 mmol (patrz też preparaty).
P.o. zazwyczaj do 50 mmol/d.
W leczeniu osteoporozy u dorosłych p.o. 500–2000 mg wapnia/d.
Kontrola przebiegu leczenia
W trakcie leczenia konieczne jest kontrolowanie stężenia wapnia we krwi. Przepisując preparaty wapniowe, należy sprawdzić ilość wapnia elementarnego.
Postać leku
Tabl. rozpuszczalne (musujące) są z reguły lepiej wchłaniane.
w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 12 zł
Lekarz dla uchodźcy
Pulmonolog – czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
Gastrolog (gastroenterolog) - czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
