×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Nadmiar wapnia (hiperkalcemia): przyczyny, objawy i leczenie


Aktualizacja: lek. Magdalena Wiercińska

Hiperkalcemia to zbyt duże stężenie wapnia we krwi powyżej 2,75 mmol/l (11 mg/dl). Hiperkalcemia jest najczęściej skutkiem nadczynności przytarczyc i nowotworów. W leczeniu hiperkalcemii kluczowe jest leczenie choroby podstawowej, prowadzące do usunięcia przyczyny hiperkalcemii

Co to jest hiperkalcemia?

Hiperkalcemia to zbyt duże (powyżej prawidłowego zakresu) stężenie wapnia we krwi powyżej 2,75 mmol/l (11 mg/dl).

Wapń ma bardzo duże znaczenie dla organizmu, gdyż od prawidłowej jego ilości i stężenia zależy prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, mięśni, serca, kości, a także krzepnięcie krwi. Prawie cały wapń w organizmie (ok. 98%) znajduje się w kościach. Tylko 1–2% wapnia znajduje się w płynie pozakomórkowym, w tym we krwi. Połowa wapnia krążącego we krwi jest związana z białkiem (albuminą), a połowa to wapń wolny, tzw. wapń zjonizowany. Prawidłowe stężenie wapnia zjonizowanego jest najważniejsze dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, mięśni i krzepnięcia krwi.

Wapń jest dostarczany do organizmu z pokarmami i płynami. Najważniejsze czynniki wpływające na stężenie wapnia to hormon przytarczyc (parathormon, PTH), witamina D oraz czynność nerek.

Prawidłowe stężenie wapnia w surowicy krwi wynosi 2,25–2,75 mmol/l. W różnych laboratoriach zakres ten, podawany jako zakres normy na wyniku wydawanym pacjentowi, może się nieznacznie różnić.

  • Hiperkalcemia to stężenie wapnia powyżej 2,75 mmol/l
  • Łagodna hiperkalcemia to stężenie wapnia <3,0 mmol/l
  • Umiarkowana hiperkalcemia to stężenie wapnia 3,1–3,75 mmol/l
  • Ciężka hiperkalcemia to stężenie wapnia powyżej 3,75 mmol/l

Hiperkalcemia – przyczny

Najczęstsze przyczyny hiperkalcemii to:

  1. Pierwotna nadczynność przytarczyc. Do krwi wydzielane są nadmierne ilości parathormonu, który powoduje zwiększone wchłanianie wapnia w jelitach oraz hamuje wydalanie wapnia przez nerki z moczem. Najczęściej powodem jest gruczolak przytarczyc.
  2. Choroba nowotworowa. Nowotwory w różny sposób prowadzą do hiperkalcemii. Przyczyną mogą być przerzuty do kości lub komórki nowotworowe produkujące białko podobne do parathormonu i wykazujące podobne do niego działanie. Nowotwory najczęściej wywołujące hiperkalcemię to: szpiczak plazmocytowy, białaczka, chłoniak, rak sutka, rak nerki, rak płuca, rak żołądka lub rak jelita.

Te dwie przyczyny odpowiadają za łącznie około 90% przypadków hiperkalcemii.

Rzadsze przyczyny hiperkalcemii to:

  1. Nadmiar witaminy D, który może być spowodowany przyjmowaniem nadmiernych dawek witaminy D lub zwiększoną produkcją witaminy D w niektórych chorobach (np. sarkoidoza). Często wraz z witaminą D przyjmowane są preparaty wapnia, co dodatkowo sprzyja wystąpieniu hiperkalcemii.
  2. Unieruchomienie w łóżku (np. przewlekłe choroby, stany po urazach), co prowadzi do uwalniania wapnia z kości
  3. Nadczynność tarczycy
  4. Choroby wrodzone (np. rodzinna hiperkalcemia)

Hiperkalcemia jest stosunkowo rzadkim zaburzeniem. Pierwotna nadczynność przytarczyc jest najczęstsza u  osób w starszym wieku, częściej u kobiet.

Nadmiar wapnia - objawy

Łagodna hiperkalcemia zwykle nie powoduje żadnych objawów.

Jeżeli stężenie wapnia zwiększa się powoli, nawet znaczna hiperkalcemia może przebiegać bez objawów lub dolegliwości.

Najczęściej zgłaszane wczesne objawy hiperkalcemii to: ogólne osłabienie, problemy z koncentracją, zwiększone pragnienie, zwiększenie wydalania moczu.

Gdy stężenie wapnia jest umiarkowane lub duże, mogą występować: zaparcia, brak apetytu, ból brzucha, nudności, wymioty, osłabienie mięśni, uczucie zmęczenia, senność lub nawet śpiączka.

Pierwszym objawem długotrwałej bezobjawowej hiperkalcemii może być kamica układu moczowego (np. kolka nerkowa), a objawem ciężkiej hiperkalcemii może być ostre zapalenie trzustki.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów hiperkalcemii?

Objawy ciężkiej hiperkalcemii są tak poważne, że należy niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe.

Wczesne objawy hiperkalcemii, takie jak wzmożone pragnienie lub wzmożone oddawanie moczu, zwykle są oznaką poważnej choroby, ale są nieswoiste dla hiperkalcemii i mogą występować także w innych chorobach (np. cukrzycy). W razie zaobserwowania takich objawów należy zgłosić się do lekarza POZ, który oceni sytuację i zleci potrzebne badania i leczenie.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie hiperkalcemii?

Hiperkalcemię rozpoznaje się na podstawie oznaczenia stężenia wapnia we krwi i stwierdzenia, że jest ono powyżej zakresu normy.

Stężenie wapnia całkowitego w surowicy zależy również od stężenia albuminy we krwi, dlatego w celu dokładniejszej oceny zwykle oznacza się również stężenie albuminy i wylicza tzw. skorygowane stężenie wapnia całkowitego. Inny, lepszy, sposób polega na oznaczeniu stężenia wapnia zjonizowanego w surowicy.

Dalsze badania, które zwykle wykonuje się w razie stwierdzenia hiperkalcemii to: EKG, stężenie kreatyniny w surowicy krwi (aby ocenić, czy nie ma niewydolności nerek). stężenie we krwi fosforu, fosfatazy zasadowej, PTH, witaminy D oraz gazometria.

W EKG mogą być widoczne nieprawidłowości spowodowane zbyt dużym stężeniem wapnia. Po stwierdzeniu hiperkalcemii lekarz ustala, jaka jest jej przyczyna, analizując leki jakie pacjent przyjmował dotychczas oraz obecne ostre i przewlekłe choroby, zwłaszcza czy obecne jest uszkodzenie nerek. Ocenia również, czy hiperkalcemia stanowi zagrożenie dla pacjenta i czy wymaga pilnego leczenia w szpitalu.

Hiperkalcemia - leczenie

Leczenie hiperkalcemii polega na usunięciu przyczyny, która wywołała zwiększenie stężenia wapnia we krwi oraz zmniejszeniu stężenia wapnia, jeżeli hiperkalcemia jest znaczna.

W łagodnej hiperkalcemii u pacjenta bez objawów, ostrych chorób lub pogorszenia chorób przewlekłych, lekarz zwykle zaleca przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów oraz ograniczenie spożycia produktów o dużej zawartości wapnia, aby przyjmowana ilość wapnia wynosiła około 1000 mg na dobę.

W celu zmniejszenia stężenia wapnia stosuje się różne sposoby leczenia w zależności od przyczyny hiperkalcemii i sytuacji klinicznej:

  • podaje się leki, które hamują uwalnianie wapnia z kości. Są to bisfosfoniany (np. pamidronian) i kalcytonina
  • stosuje się glikokortykosteroidy, które są skuteczne w zatruciu witaminą D, sarkoidozie oraz niektórych nowotworach (chłoniak, szpiczak)
  • w najcięższych przypadkach, gdy konieczne jest szybkie zmniejszenie bardzo dużego stężenia wapnia, można wykonać dializę. Dializa jest najskuteczniejszą i najszybszą metodą usunięcia wapnia z organizmu. Zwykle stosuje się hemodializę. Najczęściej dotyczy to chorych z niewydolnością nerek.

Gdy hiperkalcemia jest ciężka lub gdy stanowi zagrożenie (obecne są objawy) konieczne jest leczenie szpitalne.

W trakcie leczenia hiperkalcemii okresowo kontroluje się stężenie wapnia we krwi. Decyduje o tym lekarz, zlecając badania kontrolne w określonym terminie.

Kluczowe znaczenie ma leczenie lub usunięcie przyczyny, która doprowadziła do hiperkalcemii: leczenie choroby nowotworowej, usunięcie gruczolaka przytarczyc w przypadku pierwotnej nadczynności przytarczyc, zaprzestanie przyjmowania witaminy D i wapnia, leczenie sarkoidozy, nadczynności tarczycy lub innej choroby, która doprowadziła do hiperkalcemii.

Usunięcie przyczyny hiperkalcemii prowadzi do całkowitego wyleczenia.

Jeżeli przyczyna hiperkalcemii nadal istnieje (choroba nowotworowa, nadczynność przytarczyc), należy w określonych przez lekarza odstępach czasu kontrolować stężenie wapnia we krwi, aby wcześnie wykryć ponowne wystąpienie hiperkalcemii i rozpocząć jej leczenie.

Co robić, aby uniknąć hiperkalcemii?

U pacjentów z ryzykiem wystąpienia hiperkalcemii ważne jest, aby regularnie kontrolować stężenie wapnia we krwi. O tym jak często to robić, decyduje lekarz opiekujący się pacjentem.

Nie wolno na własną rękę długotrwale przyjmować witaminy D i preparatów wapnia, zwłaszcza w dawkach większych niż zalecane zapotrzebowanie dobowe.

07.02.2022
Zobacz także
  • Hipokalcemia
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta