Gancyklowir (opis profesjonalny)

Działanie - Gancyklowir

Mechanizm działania
Gancyklowir jest syntetycznym analogiem 2’-deoksyguanozyny. In vitroin vivo hamuje replikację wirusów opryszczki. Wykazuje aktywność wobec ludzkiego wirusa cytomegalii (HCMV), wirusa opryszczki zwykłej 1 i 2 (HSV-1 i HSV-2), ludzkiego wirusa opryszczki 6, 7 i 8 (HHV-6, HHV-7, HHV-8), wirusa Epsteina i Barr (EBV), wirusa ospy wietrznej i półpaśca (VZV) oraz wirusa zapalenia wątroby typu B (HBV). W komórkach zakażonych CMV gancyklowir ulega fosforylacji przez wirusową kinazę białkową UL97 do monofosforanu gancyklowiru. Dalsza fosforylacja zachodzi z udziałem kinaz komórkowych – powstaje trifosforan gancyklowiru, ulegający następnie powolnemu metabolizmowi wewnątrzkomórkowemu w komórkach zakażonych HSV i HCMV przy t1/2 wynoszącym odpowiednio 18 h i 6–24 h. Reakcja fosforylacji zależy w znacznej mierze od kinazy wirusowej, dlatego fosforylacja gancyklowiru zachodzi bardziej aktywnie w komórkach zakażonych przez wirusy. Czynną postacią jest trifosforan gancyklowiru; jego stężenie jest do 100 razy większe w komórkach zakażonych CMV niż w komórkach niezakażonych. Jego działanie wiąże się z hamowaniem syntezy wirusowego DNA przez konkurencyjne hamowanie włączania trifosforanu deoksyguanozyny do DNA przez wirusową polimerazę DNA oraz włączanie trifosforanu gancyklowiru do wirusowego DNA, co powoduje zakończenie nici DNA lub ograniczenie jej dalszego wydłużania. U osób, u których obserwuje się powtarzającą się słabą odpowiedź kliniczną lub przetrwałe wydalanie wirusów w czasie leczenia, należy wziąć pod uwagę możliwość występowania oporności wirusów. Do rozwoju oporności wirusów na gancyklowir może dojść w mechanizmie selekcji wirusów ze zmutowanym genem kinazy białka wirusowego (UL97) warunkującym monofosforylację gancyklowiru lub genem polimerazy wirusowej (UL54). Wirusy z mutacją genu kinazy białka wirusowego UL97 są oporne wyłącznie na gancyklowir, podczas gdy wirusy z mutacją genu UL54 są oporne na gancyklowir, ale mogą wykazywać oporność krzyżową na inne leki przeciwwirusowe, które również hamują polimerazę wirusową.

Farmakokinetyka
Gancyklowir w niewielkim odsetku (1–2%) wiąże się z białkami osocza. Przenika do płynu mózgowo-rdzeniowego, gdzie obserwowano stężenia leku wynoszące 24–67% stężenia w osoczu. Gancyklowir nie jest metabolizowany w znaczącym stopniu. Wydalany jest głównie przez nerki w wyniku przesączania kłębuszkowego i czynnego wydzielania kanalikowego. U osób z prawidłową czynnością nerek w moczu wykrywano ponad 90% podanej dawki i.v. gancyklowiru w postaci niezmienionej w ciągu 24 h. U pacjentów z zaburzeniami czynności nerek t1/2 w fazie eliminacji jest wydłużony (w przypadku ciężkich zaburzeń czynności nerek 10-krotnie). Zaburzenia czynności wątroby nie powinny mieć wpływu na farmakokinetykę gancyklowiru, ponieważ jest on wydalany przez nerki; brak specyficznych zaleceń dotyczących dawkowania.

Wskazania do stosowania - Gancyklowir

Zakażenie wirusem cytomegalii
Leczenie zakażenia wirusem cytomegalii u osób z upośledzoną odpornością.
Leczenie zakażenia wirusem cytomegalii u osób z upośledzoną odpornością z powodu przyjmowania leków (np. po przeszczepieniu narządu lub chemioterapii nowotworu) – profilaktyka uniwersalna lub leczenie wyprzedzające.

W okulistyce: leczenie powierzchownego ostrego zapalenia rogówki spowodowanego zakażeniem Herpes simplex.

Przeciwwskazania stosowania - Gancyklowir

Nadwrażliwość na gancyklowir, acyklowir, walgancyklowir lub którykolwiek składnik preparatu.

Nadwrażliwość na leki o podobnej budowie
Ze względu na podobieństwo budowy chemicznej gancyklowiru oraz acyklowiru i pencyklowiru istnieje możliwość reakcji nadwrażliwości krzyżowej na te substancje; należy zachować ostrożność u osób ze stwierdzoną nadwrażliwością na acyklowir lub pencyklowir (lub ich proleki, odpowiednio walacyklowir lub famcyklowir).

Wpływ na płodność, działanie mutagenne, teratogenne, karcynogenne
W badaniach na zwierzętach gancyklowir wykazywał działanie mutagenne, teratogenne, karcynogenne oraz zaburzał płodność; na podstawie badań klinicznych i nieklinicznych uważa się, że gancyklowir może powodować przemijające lub trwałe zahamowanie spermatogenezy; przed rozpoczęciem leczenia gancyklowirem należy poinformować pacjentów o możliwych zagrożeniach dla płodu, kobiety w wieku rozrodczym należy pouczyć o konieczności stosowania skutecznych metod antykoncepcji w trakcie leczenia oraz przez co najmniej 30 dni po zakończeniu leczenia, mężczyzn należy pouczyć o konieczności stosowania antykoncepcji mechanicznej w trakcie leczenia i przez co najmniej 90 dni po jego zakończeniu, chyba że nie jest możliwe, aby partnerka zaszła w ciążę. Ze względu na możliwość odległego działania karcinogennego i toksycznego wpływu na reprodukcję, przed podjęciem decyzji o zastosowaniu leku należy dokładnie rozważyć stosunek korzyści do ryzyka, szczególnie w przypadku leczenia dzieci i młodzieży.

Niedobór krwinek, radioterapia
Należy zachować ostrożność podczas stosowania leku u chorych z występującym wcześniej niedoborem krwinek lub polekowym niedoborem krwinek w wywiadzie oraz u pacjentów poddawanych radioterapii. Nie należy rozpoczynać leczenia, jeśli bezwzględna liczba neutrofilów wynosi mniej niż 500 w 1 µl lub liczba płytek krwi wynosi mniej niż 25 000 w 1 µl lub stężenie hemoglobiny wynosi mniej niż 8 g/dl. W trakcie leczenia zaleca się kontrolowanie morfologii krwi. U osób z zaburzeniami czynności nerek oraz u noworodków i niemowląt zaleca się, aby w ciągu pierwszych 14 dni leczenia oznaczanie liczby białych krwinek (najlepiej jako test różnicowania) przeprowadzano co 2. dzień. U osób z małą wyjściową liczbą neutrofili (<1000 neutrofili/µl), pacjentów, u których wystąpiła leukopenia podczas poprzedniego leczenia innymi lekami o działaniu mielotoksycznym oraz pacjentów z zaburzeniami czynności nerek kontrolę należy wykonywać codziennie. U chorych z ciężką leukopenią, neutropenią, niedokrwistością lub małopłytkowością zaleca się rozważenie zastosowania krwiotwórczych czynników wzrostu lub przerwanie leczenia gancyklowirem.

Niewydolność nerek
U chorych z niewydolnością nerek należy zmniejszyć dawkę.

Okulistyka.
Lek nie jest wskazany w leczeniu zakażeń siatkówki spowodowanych przez cytomegalowirusy. Nie potwierdzono skuteczności preparatu okulistycznego w leczeniu stanów zapalnych rogówki i spojówki spowodowanych przez inne wirusy niż Herpes simplex. Brak danych dotyczących stosowania leku u osób o osłabionej odporności. Chlorek benzalkoniowy zawarty w kroplach do oczu może powodować podrażnienie oczu. Należy unikać kontaktu leku z miękkimi soczewkami kontaktowymi; należy usunąć soczewki kontaktowe przed zakropleniem i odczekać co najmniej 15 min przed ich ponownym założeniem.

Interakcje - Gancyklowir

Imipenem z cilastatyną
Ze względu na zgłaszane przypadki napadów drgawkowych u osób przyjmujących równolegle imipenem z cilastatyną oraz gancyklowir, nie należy stosować gancyklowiru równocześnie w połączeniu z imipenem i cilastatyną, chyba że potencjalne korzyści przeważają nad potencjalnym ryzykiem.

Leki hamujące czynność szpiku, leki zaburzające czynność nerek
U osób, u których gancyklowir jest stosowany równocześnie z lekami hamującymi czynność szpiku lub zaburzającymi czynność nerek (np. dapson, pentamidyna, flucytozyna, amfoterycyna B, ko-trimoksazol, cyklosporyna, takrolimus, mykofenolan mofetylu, winkrystyna, winblastyna, doksorubicyna, hydroksymocznik, zydowudyna, stawudyna, didanozyna, tenofowir, adefowir), należy rozważyć stosunek korzyści do ryzyka, a chorych dokładnie kontrolować w kierunku dodatkowych działań toksycznych.

Didanozyna
Równoczesne stosowanie gancyklowiru i didanozyny powoduje zwiększenie stężenia didanozyny w osoczu (obserwowano zwiększenie wartości AUC didanozyny o 38–67%, nie stwierdzono klinicznie istotnych zmian stężenia gancyklowiru); chorych należy dokładnie kontrolować w kierunku toksycznego działania didanozyny.

Zydowudyna
Ponieważ zydowudyna i gancyklowir mogą wywoływać neutropenię i niedokrwistość, w przypadku równoległego stosowania może wystąpić nietolerancja leczenia pełnymi dawkami tych leków. W przypadku równoległego podawania probenecydu i gancyklowiru zmniejsza się klirens nerkowy gancyklowiru i w konsekwencji zwiększa ekspozycja na lek, dlatego chorych otrzymujących równocześnie probenecyd i gancyklowir, należy dokładnie kontrolować w kierunku toksyczności gancyklowiru.

Izoenzymy cytochromu P450
Izoenzymy cytochromu P450 nie biorą udziału w farmakokinetyce gancyklowiru, dlatego wystąpienie interakcji farmakokinetycznych z inhibitorami proteazy oraz nienukleozydowymi inhibitorami odwrotnej transkryptazy jest mało prawdopodobne.

W okulistyce
Jeśli więcej niż jeden lek stosowany jest miejscowo do oczu, leki należy podawać w odstępie co najmniej 15 min; krople do oczu zawierające gancyklowir należy podawać jako ostatnie.

Działania niepożądane - Gancyklowir

Podanie i.v.

Bardzo często: zakażenia wywołane przez Candida, w tym kandydoza jamy ustnej, zakażenia górnych dróg oddechowych, neutropenia, niedokrwistość, zmniejszenie apetytu, ból głowy, kaszel, duszność, biegunka, nudności, wymioty, ból brzucha, zapalenie skóry, gorączka, zmęczenie.
Często: posocznica, grypa, zakażenie układu moczowego, zapalenie tkanki łącznej, małopłytkowość, leukopenia, pancytopenia, nadwrażliwość, zmniejszenie masy ciała, depresja, stan splątania, lęk, bezsenność, neuropatia obwodowa, zawroty głowy, parestezje, niedoczulica, napady drgawkowe, zaburzenia smaku, zaburzenia widzenia, odwarstwienie siatkówki, męty w ciele szklistym, ból oka, zapalenie spojówek, obrzęk plamki, ból ucha, niedociśnienie, niestrawność, wzdęcia z oddawaniem gazów, ból w górnej części brzucha, zaparcie, owrzodzenie jamy ustnej, utrudnione połykanie, wzdęcie brzucha, zapalenie trzustki, zwiększenie aktywności AST, ALT i/lub fosfatazy zasadowej, nieprawidłowa czynność wątroby, pocenie nocne, świąd, wysypka, łysienie, ból pleców, mięśni, stawów, skurcze mięśni, zaburzenia czynności nerek, zmniejszenie klirensu kreatyniny, zwiększenie stężenia kreatyniny we krwi, ból i/lub reakcje w miejscu wstrzyknięcia, dreszcze, złe samopoczucie, osłabienie.
Niezbyt często: niewydolność szpiku kostnego, pobudzenie, zaburzenia psychotyczne, zaburzenia myślenia, omamy, drżenie, głuchota, zaburzenia rytmu serca, suchość skóry, pokrzywka, niewydolność nerek, krwiomocz, bezpłodność u mężczyzn, ból w klatce piersiowej.
Rzadko: niedokrwistość aplastyczna, agranulocytoza, granulocytopenia, reakcja anafilaktyczna.

Podanie do worka spojówkowego.

Bardzo często: przemijające pieczenie lub kłucie, podrażnienie oczu, niewyraźne widzenie.
Często: powierzchniowe punkcikowate zapalenie rogówki, przekrwienie spojówki.

Przedawkowanie
Objawy przedawkowania po podaniu i.v.: zahamowanie czynności szpiku, w tym pancytopenia, aplazja szpiku, leukopenia, neutropenia, granulocytopenia, zapalenie wątroby, zaburzenie czynności wątroby, nasilenie krwiomoczu u pacjenta z występującym wcześniej zaburzeniem czynności nerek, ostra niewydolność nerek, zwiększenie stężenia kreatyniny, ból brzucha, biegunka, wymioty, uogólnione drżenia, napady drgawkowe. Gancyklowir jest usuwany podczas hemodializy.

Ciąża i laktacja - Gancyklowir

W badaniach na zwierzętach gancyklowir wykazywał działanie mutagenne, teratogenne, karcynogenne oraz zaburzał płodność. Na podstawie badań klinicznych i nieklinicznych uważa się, że gancyklowir może powodować przemijające lub trwałe zahamowanie spermatogenezy. Przed rozpoczęciem leczenia gancyklowirem należy poinformować pacjentów o możliwych zagrożeniach dla płodu, kobiety w wieku rozrodczym należy pouczyć o konieczności stosowania skutecznych metod antykoncepcji w trakcie leczenia oraz przez co najmniej 30 dni po zakończeniu leczenia, mężczyzn należy pouczyć o konieczności stosowania antykoncepcji mechanicznej w trakcie leczenia i przez co najmniej 90 dni po jego zakończeniu, chyba że nie jest możliwe, aby partnerka zaszła w ciążę. Leku nie należy stosować u kobiet w ciąży, chyba że potrzeba kliniczna leczenia kobiety przeważa nad potencjalnym zagrożeniem dla płodu.

Nie wiadomo, czy gancyklowir przenika do pokarmu kobiecego, dlatego w trakcie leczenia nie należy karmić piersią.

Dawkowanie - Gancyklowir

I.v., we wlewie trwającym 1 h. Dorośli i młodzież po 12. rż.

Leczenie zakażenia wirusem cytomegalii u osób z upośledzoną odpornością. Dorośli i młodzież po 12. rż. Początkowo 5 mg/kg mc. co 12 h przez 14–21 dni. U pacjentów z upośledzoną odpornością, narażonych na ryzyko nawrotu można zastosować leczenie podtrzymujące: 5 mg/kg mc. co 24 h przez 7 dni w tyg. lub 6 mg/kg mc. co 24 h przez 5 dni w tyg. W przypadku progresji choroby podczas leczenia podtrzymującego lub z powodu odstawienia leczenia gancyklowirem, można ponownie rozpocząć leczenie według schematu leczenia początkowego.

Leczenie zakażenia wirusem cytomegalii u osób z upośledzoną odpornością z powodu przyjmowania leków (np. po przeszczepieniu narządu lub chemioterapii nowotworu). Leczenie wyprzedzające. Dorośli i młodzież po 12. rż. Początkowo 5 mg/kg mc. co 12 h przez 7–14 dni, następnie leczenie podtrzymujące 5 mg/kg mc. co 24 h przez 7 dni w tyg. lub 6 mg/kg mc. co 24 h przez 5 dni w tyg. Profilaktyka uniwersalna. Dorośli i młodzież po 16. rż. 5 mg/kg mc. co 24 h przez 7 dni w tyg. lub 6 mg/kg mc. co 24 h przez 5 dni w tyg. Dzieci i młodzież do 17. rż. Obliczoną dawkę należy podawać 1 ×/d. Czas trwania profilaktyki uniwersalnej zależy od ryzyka choroby CMV i powinien być ustalany indywidualnie. Dawka zależy od powierzchni ciała (BSA) obliczanej wg wzoru Mostellera i klirensu kreatyniny obliczanego ze wzoru Schwartza (CrCLS). Dawka [mg] = 3 x BSA x CrCLS; szczegółowe informacje – patrz: zarejestrowane materiały producenta. U osób z zaburzeniami czynności nerek dawkę należy dostosować w zależności od klirensu kreatyniny: >70 ml/min – początkowo 5 mg/kg mc. co 12 h, dawka podtrzymująca 5 mg/kg mc./d; 50–69 ml/min – początkowo 2,5 mg/kg mc. co 12 h, dawka podtrzymująca 2,5 mg/kg mc./d; 25–49 ml/min – początkowo 2,5 mg/kg mc./d, dawka podtrzymująca 1,25 mg/kg mc./d; 10–24 ml/min – początkowo 1,25 mg/kg mc./d; dawka podtrzymująca 0,625 mg/kg mc./d, <10 ml/min – początkowo 1,25 mg/kg mc. 3 ×/tydz. po hemodializie, dawka podtrzymująca 0,625 mg/kg mc. 3 ×/tydz. po hemodializie.

Okulistyka. Miejscowo. Dorośli. 1 kropla do worka spojówkowego 5 ×/d do momentu całkowitej reepitelizacji, następnie 1 kropla 3 ×/d przez 7 dni. Leczenie trwa zwykle do 21 dni.

Uwagi dla Gancyklowir

Gancyklowir podany ogólnie może mieć znaczący wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn. Chorzy stosując lek w postaci kropli do oczu powinni wstrzymać się od prowadzenia pojazdów lub obsługi maszyn, jeśli po podaniu preparatu występują u nich jakiekolwiek zaburzenia widzenia.

Przeczytaj też artykuły

Preparaty na rynku polskim zawierające gancyklowir

Cymevene (proszek do sporządzania koncentratu roztworu do infuzji) Virgan 1,5 mg/g żel do oczu (żel do oczu)
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta