Kwas tolfenamowy

Kwas tolfenamowy jest niesteroidowym lekiem przeciwzapalnym (NLPZ). Ze względu na budowę chemiczną, zaliczany jest do pochodnych kwasu antranilowego, tzw. fenamatów. Znajduje zastosowanie w leczeniu napadów migreny. Kwas tolfenamowy w doraźnym leczeniu migreny został użyty już w latach 70, jednak na rynku polskim został dopuszczony do obrotu dopiero w 2002 roku.
Kwas tolfenamowy wykazuje działania charakterystyczne dla grupy NLPZ tj. działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwgorączkowe. Podstawą mechanizmu działania NLPZ, w tym kwasu tolfenamowego, jest hamowanie aktywności cyklooksygenazy, enzymu biorącego udział w syntezie prostaglandyn z lipidów błon komórkowych. Istnieją przynajmniej 2 izoformy tego enzymu COX-1 i COX-2. Pierwsza z nich (COX-1) jest enzymem aktywnym w warunkach fizjologicznych w wielu tkankach, w tym w płytkach krwi, nerkach, naczyniach krwionośnych i żołądku. Druga izoforma (COX-2) jest enzymem, którego aktywność gwałtownie rośnie w tkankach objętych procesem zapalnym. NLPZ różnią się między sobą specyficznością działania wobec tych dwóch izoform cyklooksygenazy. Klasyczne NLPZ, w tym kwas tolfenamowy, wykazują aktywność wobec obu izoform, zarówno COX-1 jak i COX-2.
Wiadomo, że prostaglandyny prozapalne odgrywają znaczącą rolę w rozwoju objawów stanu zapalnego. Zahamowanie aktywności COX-2, a co za tym idzie zwiększonej syntezy prostaglandyn, leży u podstaw przeciwbólowego i przeciwzapalnego działania kwasu tolfenamowego. Dodatkowo hamuje on aktywność lipooksygenazy, enzymu odpowiedzialnego za powstawanie innych czynników prozapalnych, tzw. leukotrienów. W napadach migreny dochodzi do nadmiernego uwalniania leukotrienów. Kwas tolfenamowy może także zaburzać czynność płytek krwi i hamować ich agregację. Działanie przeciwagregacyjne NLPZ jest związane z hamowaniem COX-1 w płytkach krwi, co prowadzi do zahamowania syntezy tromboksanu.
Stosowanie kwasu tolfenamowego wiąże się z częstym występowaniem łagodnych działań niepożądanych dotyczących przewodu pokarmowego (nudności, biegunka, wymioty, ból brzucha). Mogą także wystąpić działania niepożądane charakterystyczne dla NLPZ, w tym związane z hamowaniem fizjologicznej aktywności COX-1 w tkankach. I tak hamowanie syntezy prostaglandyn o działaniu ochronnym na błonę śluzową przewodu pokarmowego może przyczyniać się do podrażnień, owrzodzeń i krwawień z żołądka i dwunastnicy. Podobnie, hamowanie syntezy prostaglandyn w nerkach może powodować zmiany przepływu krwi przez nerki i prowadzić do zaburzeń czynności nerek, zaburzeń elektrolitowych oraz do wystąpienia nadciśnienia tętniczego. Zahamowanie aktywności COX-1 w oskrzelach może prowadzić do wzmożonej aktywności szlaku metabolicznego prowadzącego do syntezy leukotrienów. Jest to bowiem alternatywna do syntezy prostaglandyn droga metabolizmu lipidów. Nadmierna produkcja leukotrienów, substancji silnie kurczących oskrzela, może doprowadzić do wystąpienia napadu tzw. astmy aspirynowej. Chorzy na astmę i alergicy powinni zachować szczególną ostrożność z powodu zwiększonego ryzyka wystąpienia napadu astmy lub skurczu oskrzeli powodującego trudności w oddychaniu po zastosowaniu NLPZ. Ponadto kwas tolfenamowy, podobnie jak wiele innych NLPZ, może zwiększać ryzyko wystąpienia incydentów zakrzepowych, zawału serca lub udaru mózgu, które mogą prowadzić do zgonu. Ryzyko to zwiększa się podczas długotrwałego stosowania dużych dawek oraz u osób z chorobami serca.
Kwas tolfenamowy stosowany jest w ostrych napadach migreny. Po podaniu doustnym dobrze i prawie całkowicie wchłania się z przewodu pokarmowego. Maksymalne stężenie we krwi uzyskiwane jest zwykle w ciągu 60–90 minut po podaniu. Dawkowanie zależy od wskazania i stanu pacjenta. Zwykle stosuje się 200 mg po wystąpieniu pierwszych objawów napadu migreny, a w razie potrzeby dawkę można powtórzyć po 1–2 godzinach. Maksymalna dawka dobowa wynosi 400 mg.

Przeczytaj też artykuły

• Ból głowy

Preparaty na rynku polskim zawierające kwas tolfenamowy