Okserutyna

Rutyna (inna spotykana nazwa to rutozyd, dawniej stosowano też nazwę witamina P) – jest naturalnie występującym roślinnym związkiem flawonowym o działaniu antyoksydacyjnym oraz ochronnym na naczynia krwionośne. Pod względem budowy chemicznej zaliczana jest do glikozydów flawonowych. Jej cząsteczka ma budowę charakterystyczną dla glikozydów, tzn. składa się z części cukrowej i niecukrowej. Część cukrową stanowi dwucukier rutynoza, a część niecukrową (nazywaną aglikonem) stanowi kwercetyna, związek oparty na strukturze flawonu. Kwercetyna jest substancją naturalnie występującą w wielu roślinach (np. w cebuli, zwłaszcza czerwonej, jabłkach, owocach cytrusowych). Podobnie glikozyd kwercetyny, czyli rutyna, powszechnie występuje w roślinach, w tym w zielu ruty zwyczajnej, gryki, dziurawca, mięty, podbiału i wielu innych.
Zarówno wolna kwercetyna jak i rutyna wykazują aktywność biologiczną. Rutyna wykazuje działanie ochronne na naczynia krwionośne. Zmniejsza przepuszczalność ścian naczyń włosowatych i ich kruchość (hamuje aktywność hialuronidazy), działa przeciwwysiękowo i przeciwobrzękowo. Rutyna jest antyoksydantem, tzn. wykazuje działanie przeciwutleniające. Ogranicza szkodliwe działanie wolnych rodników, przedłuża działanie witaminy C zapobiegając jej utlenianiu. Wykazuje także działanie przeciwzapalne (trwają dyskusje na temat skuteczności jej działania przeciwzapalnego). Hamuje agregację płytek krwi i wykazuje działanie przeciwzakrzepowe.
Po doustnym podaniu rutyny około 10% dawki ulega wchłonięciu w przewodzie pokarmowym. Badania wskazują, że rutyna wchłaniana jest przez nabłonek jelitowy głównie w postaci niezmetabolizowanej, tzn. w postaci glikozydu. Maksymalne stężenie rutyny we krwi obserwuje się po 8 godzinach od podania doustnego. Po osiągnięciu wartości maksymalnej stężenie stopniowo spada z biologicznym okresem półtrwania około 11 godzin. Lek jest zwykle dobrze tolerowany i rzadko powoduje wystąpienie działań niepożądanych.
W preparatach dostępnych na rynku rutyna powszechnie występuje w skojarzeniu z witaminą C (popularny Rutinoscorbin), jest także składnikiem wielu suplementów diety. Często stosuje się w lecznictwie półsyntetyczne, hydroksyetylowe pochodne rutyny (hydroksyetylorutozydy) tzw. okserutyny. Pochodne te są lepiej rozpuszczalne i łatwiej przyswajalne niż rutyna. Maksymalne stężenie okserutyn we krwi uzyskiwane jest zwykle w czasie 1–9 godzin po podaniu doustnym a ich okres półtrwania wynosi przeciętnie 10–25 godzin.
Okserutyny wykazują działania podobne do rutyny. Stosowane są w leczeniu przewlekłej niewydolności żylnej, objawowym leczeniu żylaków odbytu i zaburzeniach mikrokrążenia. Zwiększają stan napięcia ścian naczyń żylnych (słabiej niż diosmina) co poprawia powrót krwi z układu żylnego kończyn dolnych. Poprawiają przepływ krwi i limfy, zmniejszają przepuszczalność ścian naczyń włosowatych, działają przeciwobrzękowo. Są antyoksydantami. Pierwsze preparaty zawierające okserutyny zostały wprowadzone na rynek w latach 60-tych XX wieku (np. Venoruton). Okserutyny różnią się między sobą ilością hydroksyetylowych podstawników. W preparatach występuje zwykle mieszanina okserutyn (mono, di, tri i tetra hydroksyetylorutozydów). Natomiast zawarta w wielu preparatach dostępnych na rynku polskim trokserutyna ma 3 podstawniki hydroksyetylowe. Trokserutyna może być otrzymywana półsyntetycznie na drodze modyfikacji naturalnych roślinnych związków flawonowych lub izolowana z drzewa japońskiego. Trokserutyna dość dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego (po podaniu doustnym wchłania się w 15-20%) jest dobrze tolerowana. Stosowana jest także zewnętrznie w postaci maści i żeli oraz w postaci kropli do oczu (pomocniczo w osłabieniu naczyń w przebiegu retinopatii cukrzycowej i innych krwawieniach podspojówkowych).

Przeczytaj też artykuły

• Przewlekła niewydolność nerek

Preparaty na rynku polskim zawierające okserutyna