×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Objawy retinopatii cukrzycowej

Pytanie nadesłane do redakcji

Witam, chciałabym się dowiedzieć, jakie są najczęstsze objawy retinopatii cukrzycowej. Bardzo proszę o wyczerpującą odpowiedź, z góry dziękuję.

Odpowiedział

dr med. Arkadiusz Pogrzebielski
Klinika Okulistyki i Onkologii Okulistycznej
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Cukrzyca stanowi jeden z największych problemów medycznych współczesnego świata. Jednym z organów, w którym pojawiają się powikłania tej choroby jest narząd wzroku. Powikłania te obejmują m.in. uszkodzenie siatkówki, nazywane retinopatią cukrzycową, wraz z jej centralną częścią nazywaną plamką (makulopatia cukrzycowa, cukrzycowy obrzęk plamki).


Fot. Retinopatia cukrzycowa

Retinopatia oraz obrzęk plamki stanowią u chorujących na cukrzycę jedną z najczęstszych przyczyn utraty wzroku. Retinopatia cukrzycowa w początkowym okresie rozwoju pozostaje zupełnie bezobjawowa. Nie powoduje ona ani pogorszenia widzenia, ani tym bardziej dolegliwości bólowych. Jej rozpoznanie możliwe jest wyłącznie w trakcie specjalistycznego badania okulistycznego.

W przypadku bardziej zaawansowanych stadiów retinopatii zwykle następuje stopniowe pogorszenie ostrości wzroku, dodatkowo chory może zauważyć „męty” w polu widzenia czy zaburzenia widzenia polegające na wykrzywianiu się linii prostych. U niektórych pacjentów może jednak dojść do nagłej, bezbolesnej utraty widzenia.

Rozpoznanie retinopatii cukrzycowej nie jest możliwe bez wziernikowania dna oka, najlepiej po poszerzeniu źrenic. Dodatkowe badania specjalistyczne obejmują dożylne podanie środka kontrastowego i wykonanie serii zdjęć dna oka (angiografię fluoresceinową), badanie warstw siatkówki z użyciem optycznej koherentnej tomografii (OCT) oraz badanie ultrasonograficzne (USG).

Retinopatia cukrzycowa ma charakter postępujący i w zależności od obrazu dna oka dzieli się ją na poszczególne stadia:

  1. Retinopatię cukrzycową prostą (retinopatia nieproliferacyjna).
    Charakterystyczną jej cechą jest obecność w dnie oka mikrotętniaków (mikroaneuryzmatów), punktowatych lub płomykowatych wybroczyn śródsiatkówkowych oraz wysięków twardych.
    Mikrotętniaki to uwypuklenia ścian naczyń włosowatych (włośniczek) siatkówki widoczne w postaci czerwonych „kropek” w dnie oka. Są one najwcześniejszym objawem retinopatii cukrzycowej.
    Pęknięcia mikrotętniaków powodują pojawienie się w siatkówce wybroczyn, które w zależności od warstwy siatkówki, w której powstały mogą przypominać kształtem „punkciki” lub „płomyki”.
    Zwiększona przepuszczalność naczyń krwionośnych powoduje przeciekanie surowicy krwi i rozpuszczonych w niej substancji lipidowych i protein do siatkówki. Prowadzi to do jej obrzęku i pojawienia się białożółtych wysięków o wyraźnych granicach (wysięki twarde).
  2. Retinopatię cukrzycową przedproliferacyjną.
    W tym stadium choroby do opisanych wcześniej objawów dołączają się wysięki miękkie, śródsiatkówkowe nieprawidłowości naczyniowe (intraretinal microvascular abnormalities – IRMA), uwidaczniają się także zmiany kształtu naczyń żylnych oraz zwężenie naczyń tętniczych.
    Wysięki miękkie przypominają „kłębki waty” w dnie oka. Są one skutkiem zahamowania transportu tzw. aksoplazmy w obrębie włókien nerwowych siatkówki. Wysięki miękkie pojawiają się w miejscach zawału siatkówki spowodowanego zamknięciem tętniczek i niedokrwieniem.
    Śródsiatkówkowe nieprawidłowości naczyniowe – to inaczej przemodelowane naczynia włosowate. Zwykle występują one na granicy między obszarami prawidłowej i niedokrwionej siatkówki.
    W przebiegu choroby następuje także zmiana kształtu naczyń żylnych siatkówki. Ulegają one odcinkowemu poszerzeniu i przybierają „paciorkowaty” wygląd.
  3. Retinopatię cukrzycową proliferacyjną.
    Najważniejszym zjawiskiem spowodowanym przez niedokrwienie siatkówki jest tworzenie się (proliferacja) w oku nowych, nieprawidłowych naczyń krwionośnych nazywane neowaskularyzacją. Naczynia te mogą pojawić się na tarczy nerwu wzrokowego lub w innych obszarach siatkówki i oka. Ściany nowo powstałych naczyń są kruche, mają zwiększoną przepuszczalność dla surowicy krwi i rozpuszczonych w niej substancji i łatwo ulegają pęknięciu, co prowadzi do powstania przedsiatkówkowych wylewów krwi i krwotoków do ciała szklistego.
    Ponadto rozwojowi nieprawidłowych naczyń towarzyszy powstawanie kurczliwych włókien i błon na siatkówce oraz na granicy siatkówki i ciała szklistego. Obkurczając się, pociągają one z czasem siatkówkę (nazywa się to trakcjami), powodują jej obrzęk i wreszcie doprowadzają do trakcyjnego odwarstwienia siatkówki i utraty wzroku.
    Nieprawidłowe naczynia mogą rozwinąć się także w tęczówce i kącie rogówkowo-tęczówkowym (kącie przesączania), które jest miejscem odpływu cieczy wodnistej z oka. Zaburzenie równowagi między produkcją cieczy wodnistej w oku i jej odpływem prowadzi do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego oraz rozwoju tzw. jaskry neowaskularnej.

Cukrzycowy obrzęk plamki – makulopatia cukrzycowa.
Najważniejszą przyczyną pogorszenia ostrości wzroku u chorujących na cukrzycę jest obrzęk plamki. Może wystąpić zarówno u chorych z nieproliferacyjnym stadium retinopatii cukrzycowej, jak w przypadku retinopatii proliferacyjnej.
W centralnym obszarze siatkówki odpowiedzialnym za ostre, barwne, kontrastowe widzenie pojawia się płyn śródsiatkówkowy i/lub wysięki, co prowadzi do pogrubienia siatkówki w plamce.

Jak widać pogorszenie widzenia w oku z powikłaniami cukrzycowymi może mieć wiele różnych przyczyn. Mogą je spowodować obrzęk siatkówki, wysięki w plamce lub jej niedokrwienie (makulopatia cukrzycową), krwawienia śródsiatkówkowe, przedsiatkówkowe lub do ciała szklistego, trakcyjne odwarstwienie siatkówki, czy jaskra neowaskularna. Dodatkowo cukrzyca prowadzi do powstawania zmętnień w soczewce i rozwoju zaćmy.

Czynnikami ryzyka rozwoju retinopatii cukrzycowej są: czas trwania cukrzycy, niewystarczająca kontrola stężenia cukru we krwi (glikemii); współistnienie niekontrolowanego nadciśnienia tętniczego, nadmiernego stężenia lipidów we krwi (hiperlipidemii), otyłości, palenie tytoniu oraz ciąża.

Postępowanie
Należy pamiętać, że w zapobieganiu rozwojowi powikłań cukrzycy w narządzie wzroku najważniejszą rolę ma do odegrania sam pacjent, a zapobieganie rozwojowi powikłań jest znacznie ważniejsze niż ich leczenie.
Prawidłowa kontrola stężenia cukru (glikemii) przynosi korzystne efekty w każdym stadium retinopatii cukrzycowej, opóźniając pojawianie się zmian w siatkówce i spowalniając prędkość ich postępowania. Konieczne jest zatem przestrzeganie zaleceń dotyczących diety i aktywności ruchowej i wytrwałe dążenie do redukcji masy ciała w przypadku otyłości.
Należy leczyć choroby współistniejące z cukrzycą, jak nadciśnienie tętnicze, hiperlipidemia czy choroby nerek.
Konieczne jest zaprzestanie palenia tytoniu.
Nie wolno lekceważyć pojawienia się objawów ze strony oczu i zgłaszać je prowadzącemu okuliście. Z uwagi na postępujący charakter choroby konieczne jest przestrzeganie regularnych wizyt kontrolnych i badania dna oka.

W przypadku wykrycia cukrzycowych zmian w dnie oka wykonuje się zabiegi laserowe (jest to tzw. laserokoagulacja siatkówki), polegające na ogniskowym zniszczeniu za pomocą lasera konkretnych zmian w dnie oka. W przypadku retinopatii proliferacyjnej celowo niszczy się obwodowe, niedokrwione obszary siatkówki. Zabieg ten nazywany jest panfotokoagulacją siatkówki.

W przypadku obrzęku plamki lub pojawienia się neowaskularyzacji do wnętrza gałki ocznej podaje się w postaci zastrzyków leki, które hamują rozwój nieprawidłowych naczyń i zmniejszają nieprawidłową przepuszczalność naczyń. Należą do nich tzw. przeciwciała przeciw śródbłonkowemu czynnikowi wzrostu (anty-VEGF, np. ranibizumab [Lucentis] lub bewacyzumab [Avastin]) lub kortykosteroidy (np. triamcynolon).

W zaawansowanych stadiach choroby przeprowadza się zabiegi chirurgiczne nazywane witrektomią, polegające na wycięciu za pomocą mikronarzędzi ciała szklistego, zwłaszcza gdy obecna jest w nim niewchłaniająca się krew, uwolnieniu trakcji siatkówkowych i przyłożeniu odwarstwionej siatkówki.

30.11.2012

Czytaj następny:

Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta