IG – indeks glikemiczny
Zbliżający się wielkimi krokami okres świąt Bożego Narodzenia stanowi wyzwanie dla osób chorych na cukrzycę. Czas spędzony na wspólnym, rodzinnym ucztowaniu nie sprzyja samokontroli glikemii. Istnieje jednak kilka wskazówek, które mogą pomóc przeżyć zbliżający się czas spokojnie i pozwolą celebrować bożonarodzeniowe spotkania. Nie można wziąć urlopu od cukrzycy, ale można spróbować przygotować się tak, by ewentualne trudności w samokontroli glikemii nie przysłoniły czerpania radości z tego wyjątkowego czasu. Jakie porady warto przekazać pacjentom?
1. Wyjdź na spacer
Wysiłek fizyczny stanowi podstawę „Piramidy zdrowego żywienia i aktywności fizycznej”. W perspektywie zwiększonej podaży energii w okresie świątecznym warto zadbać o regularny wysiłek fizyczny o umiarkowanej intensywności. Istotnym jest, by wybrać trening tlenowy (wspomagający redukcję stężenia glukozy we krwi), najlepiej w formie zbliżonej do codziennie podejmowanej aktywności, tak aby uniknąć kontuzji czy przeciążenia stawów. Przy okazji rodzinnych spotkań warto zachęcić bliskich do aktywności i wybrać się na wspólny spacer. Należy pamiętać, że do każdego wysiłku fizycznego należy się właściwie przygotować, odpowiednio zmniejszając dawkę insuliny i/lub planując odpowiedni posiłek, zależnie od stężenia oraz trendu glikemii.
2. Podłącz monitoring glikemii
Łatwiej podejmować decyzję mając wgląd w dynamikę zmian glikemii. Pojedynczy pomiar przy pomocy glukometru nie przekazuje informacji na temat trendów oraz tempa zmian glikemii. Dynamiczny, ciągły podgląd dotyczący aktualnych wartości glikemii pozwoli podejmować trafniejsze decyzje terapeutyczne dotyczące czasu oraz wielkości posiłku, a także dawki insuliny. Nie należy się także zniechęcać tym, że wykres glikemii w czasie świąt może nie być prawidłowy. Niemniej, szczególnie w tak wymagającym dla samokontroli czasie, warto aktualne stężenie glukozy we krwi analizować w czasie rzeczywistym i mieć wgląd w pełen obraz sytuacji, nawet gdy nie jest idealna.
3. Przeanalizuj swoje doświadczenia
Dla wielu osób z cukrzycą to nie będą pierwsze święta Bożego Narodzenia. Każdy poprzedni rok był źródłem doświadczeń, dlatego wiadomo już, które potrawy mogą sprawić szczególny kłopot z utrzymaniem stabilnego stężenia glukozy we krwi. Mając tego świadomość, można wcześniej przygotować się i wyliczyć kaloryczność poszczególnych posiłków. Produkty o wysokim indeksie glikemicznym (IG) powinny być szczególnie starannie wyliczone, a insulina podana odpowiednio wcześnie by zapobiec hiperglikemii poposiłkowej.
4. Zredukuj porcje cukru
W sytuacji, gdy mamy możliwość samodzielnie przygotować świąteczne potrawy, warto pamiętać o zmniejszeniu ilości cukru w przepisie lub użyciu jego zamienników. Istnieje wiele przepisów na potrawy tradycyjne, które zakładają ograniczenie IG oraz kaloryczności. Warto rozważyć takie rozwiązanie na świątecznym stole.
5. Jedz mniejsze porcje
Świąteczny stół obfituje w wiele potraw. Warto jednak unikać przejadania się i próbując każdej z nich zachować umiar w przyjmowanych porcjach. Ułatwi to przeliczanie dawek insuliny, a w konsekwencji może zmniejszyć ryzyko nieprawidłowej glikemii poposiłkowej związanej z niewłaściwie dobraną dawką.
6. Podawaj insulinę przed posiłkiem
To kluczowa zasada intensywnej insulinoterapii nie tylko od święta. Niemniej, szczególnie w perspektywie zwiększonej liczby i częstotliwości posiłków, musimy brać pod uwagę, jak istotnym jest pozwolenie insulinie na rozpoczęcie działania, zanim zasiądziemy do świątecznego stołu. Szczególnie w przypadku potraw o wysokim IG, których w bożonarodzeniowym menu nie brakuje. Gdy nie wiadomo, jak duży będzie posiłek, w razie decyzji o zwiększeniu porcji można dodać brakującą dawkę insuliny w trakcie posiłku.
7. Nie kumuluj dawek insuliny
Bardzo ważne jest, aby nie podawać insuliny „na zapas” z przekonaniem, że zje się więcej, niż wynosi obliczona porcja świątecznej kolacji. Należy trzymać się ściśle wyliczonych dawek i/lub sugestii kalkulatora bolusa. Przed kolejnymi porcjami zawsze można dodać bolus na zaplanowaną „dokładkę”, lecz nigdy nie zakładać, że będzie się mieć apetyt na więcej przy planowaniu podstawowego bolusa przed posiłkiem. Pozwoli to uniknąć hipoglikemii wynikającej z przeszacowania posiłku i nie spożycia tak dużej liczby węglowodanów, jak w założeniu.
8. Tymczasowa dawka podstawowa
Używając pompy insulinowej można także skorzystać z opcji „tymczasowej dawki podstawowej” i na czas świątecznej uczty zwiększyć przepływ podstawowy, co może wspomóc utrzymanie stabilnej glikemii w czasie długotrwałego ucztowania. Należy jednak pamiętać o tej opcji – uwzględniać ją podczas planowania bolusów oraz wyłączyć przed planowanym wysiłkiem fizycznym (np. spacerem po świątecznym obiedzie).
9. Przygotuj właściwe zapasy
Nierzadko wyjeżdżamy na święta do rodzinnych domów. Podczas pakowania powinno się przede wszystkim pamiętać o zapasie insuliny oraz, w razie korzystania z pompy insulinowej, odpowiedniej (większej!) liczbie zestawów infuzyjnych oraz zbiorników insulinowych. Powinno się także spakować sensory do ciągłego monitorowania glikemii. W każdym z wymienionych przypadków należy uwzględnić możliwość awarii sprzętu (zagięcie wkłucia, niewłaściwe działanie sensora, stłuczenie fiolki z insuliną, awaria pompy). Pacjenci korzystający z pompy insulinowej powinni wziąć również zapas insuliny krótko- i długodziałającej (z odpowiednimi penami!), tak aby zapewnić ciągłość podaży insuliny w razie ewentualnej usterki sprzętu.
