W czwartek w Sejmie odbędzie się pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy przewidującej stopniowe zwiększanie publicznych nakładów na ochronę zdrowia do 6 proc. PKB w 2025 roku. Jak szacuje resort zdrowia, dotacja z budżetu państwa do NFZ może wynieść w 2018 roku 3,8 mld zł. Natomiast w kolejnym roku – już ponad 13 mld zł.
Minister zdrowia Konstanty Radziwiłł. Fot. Sławomir Kamiński / Agencja Gazeta
Przyjęty pod koniec października projekt ustawy nie zadowala środowisk medycznych, które kontynuują zbiórkę pod obywatelskim projektem ustawy, przewidującym zwiększenie nakładów publicznych do 6,8 proc. PKB i to w ciągu trzech lat (do 2021 roku). Lekarze – zarówno rezydenci, jak i specjaliści – przygotowują się do protestu w formie wypowiadania klauzul opt-out i ograniczania czasu pracy w systemie publicznym do maksymalnie 48 godzin tygodniowo. W najbliższych dniach w kilku regionach odbędą się pierwsze spotkania organizacyjne w tej sprawie.
Rządowy projekt ustawy o 6 proc. PKB trafił do Sejmu przed weekendem – wcześniej nie można się było z nim zapoznać, gdyż rząd pominął etap konsultacji publicznych, procedując projekt w odrębnym trybie, ze względu – jak napisano w uzasadnieniu – na „wagę i pilność sprawy”. Warto dodać, że Ministerstwo Zdrowia nad projektem pracowało od ubiegłego roku, zaś „przyspieszenie” w pracach na etapie rządowym nastąpiło w październiku, gdy trwał protest głodowy rezydentów.
Projekt ustawy zawiera harmonogram dochodzenia – w przeciągu ośmiu lat – do poziomu 6 proc. PKB wydatków publicznych na zdrowie. Przewiduje, że budżet państwa będzie, w drodze dotacji, uzupełniał różnicę między przychodami NFZ ze składek zdrowotnych a przewidywanym wskaźnikiem PKB na dany rok.
I tu pojawia się pierwsza wątpliwość: nie wiadomo kiedy ani w jaki sposób ustalana będzie wysokość dotacji. Projekt ustawy nie wspomina o tym ani słowem, natomiast czytając uzasadnienie ustawy, a przede wszystkim dołączoną Ocenę Skutków Regulacji, można domniemywać, że decyzja w sprawie dotacji będzie podejmowana w III lub IV kwartale roku, gdy już będzie znany (w przybliżeniu) faktyczny spływ składek na ubezpieczenie zdrowotne. Przedstawiając prognozę skutków finansowych dla budżetu państwa resort zdrowia zaznacza, że podane w niej kwoty są zawyżone. „Rzeczywisty wpływ na budżet państwa będzie prawdopodobnie mniejszy ze względu na fakt, iż głównym źródłem finansowania świadczeń gwarantowanych jest składka na ubezpieczenie zdrowotne, której pobór zależy przede wszystkim od zatrudnienia oraz poziomu wynagrodzeń – poprawa w tym zakresie będzie przekładała się na zwiększenie wpływów ze składki zdrowotnej” – czytamy w dokumencie.
W 2018 roku taka konstrukcja nie budzi większych obaw – według wyliczeń Ministerstwa Zdrowia budżet będzie musiał dołożyć do NFZ niecałe 3,8 mld zł (a jeśli się okaże, że spływ składki zdrowotnej jest jeszcze większy, nawet mniej). Takie pieniądze NFZ jest w stanie przekazać świadczeniodawcom dość szybko, by np. wykupić dodatkowe deficytowe świadczenia.
Ale prognozy na kolejne lata mówią o kwotach znacząco wyższych: w 2019 roku ma to być nieco ponad 13 mld zł, a w roku 2020 – 23 mld zł. Ministerstwo podaje prognozę aż do roku 2027 (taki jest wymóg OSR, ale eksperci zwracają uwagę, że do sum, które tam padają, trzeba podchodzić z ogromnym dystansem). Na 2027 rok przewidywany koszt ustawy dla budżetu państwa wynosi... ponad 105 mld zł.
- Jest bardzo duże ryzyko, że zapisy ustawy szybko staną się martwe – ocenia Tadeusz Jędrzejczyk, były prezes NFZ. Zwraca uwagę, że gdy w grę wchodzą kwoty powyżej 10 miliardów złotych, trudno zakładać ich wyłożenie z nadwyżki budżetowej. Czyli – dotacja z budżetu powinna być zaplanowana już na etapie konstruowania ustawy budżetowej na kolejny rok. W grę wchodzą oszczędności w innych dziedzinach (jakich?), wyższe wydatki (ale rząd jest ograniczony maksymalną wysokością deficytu), lub finansowanie z dodatkowych wpływów do budżetu. Ponieważ jawne podwyższanie obciążeń podatkowych nie jest dobrze widziane, być może rząd planuje sięgnąć po podatek inflacyjny? Dzięki niewielkiej, kontrolowanej inflacji możliwe jest pozyskanie dodatkowych wpływów do budżetu państwa. Jednak wtedy duża część większych nakładów jest pożerana przez wyższe, w związku z inflacją, koszty.
Choć minister Konstanty Radziwiłł podkreśla, że zaakceptowanie przez rząd projektu ustawy jest historycznym momentem, wielu ekspertów zwraca uwagę, że gwarancje wyższego finansowania ochrony zdrowia bez restrukturyzacji mechanizmu składki zdrowotnej (podwyższenie składki, dodatkowa składka zdrowotna płacona przez pracodawców, wyższa składka odprowadzana przez rolników, oskładkowanie umów o dzieło, wejście do systemu publicznego ubezpieczeń dodatkowych etc.) są iluzoryczne. – Ministerstwo Finansów w każdej chwili, jeśli zagrożona będzie wysokość deficytu budżetowego, może przeforsować zmiany w ustawie o świadczeniach zdrowotnych – podkreśla Tadeusz Jędrzejczyk.
Jest to tym bardziej prawdopodobne, że w tej chwili, jak podkreślają ekonomiści, polski wzrost gospodarczy opiera się głównie na poprawiającej się koniunkturze w strefie euro, bardziej nawet niż na wewnętrznej konsumpcji. Odłogiem leżą natomiast inwestycje. Specjaliści od gospodarki obawiają się, że każde większe zawirowanie w strefie euro (na którą Polska nie ma żadnego wpływu) natychmiast schłodzi naszą gospodarkę i odbije się na kondycji budżetu.
