Kiedy przysługuje status uchodźcy i jakie uprawnienia mają te osoby w zakresie świadczeń opieki zdrowotnej?

Cudzoziemcowi nadaje się w Polsce status uchodźcy¹, jeżeli na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem w kraju pochodzenia z powodu rasy, religii, narodowości, przekonań politycznych lub przynależności do określonej grupy społecznej nie może lub nie chce korzystać z ochrony tego kraju. Cudzoziemcowi, który nie spełnia warunków do nadania statusu uchodźcy, udziela się ochrony uzupełniającej², w przypadku gdy powrót do kraju pochodzenia może narazić go na rzeczywiste ryzyko doznania poważnej krzywdy przez:

orzeczenie kary śmierci lub wykonanie egzekucji
tortury, nieludzkie lub poniżające traktowanie albo karanie
poważne i zindywidualizowane zagrożenie dla życia lub zdrowia wynikające z powszechnego stosowania przemocy wobec ludności cywilnej w sytuacji międzynarodowego lub wewnętrznego konfliktu zbrojnego

– i ze względu na to ryzyko nie może lub nie chce korzystać z ochrony kraju pochodzenia.

Status uchodźcy i udzielenie ochrony uzupełniającej wymaga podania miejsca zamieszkania i adresu do korespondencji na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wydania decyzji Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców³. Osoby uciekające z Ukrainy, które nie mają miejsca zamieszkania w Polsce (np. będące w podróży do innego kraju), nie uzyskają w Polsce takie go statusu. O nadaniu statusu uchodźcy nie przesądza więc sam fakt opuszczenia kraju pochodzenia. Dla uciekinierów wojennych z Ukrainy mają być przygotowane szczególne przepisy⁴.

Uchodźcy oraz osoby które uzyskały ochronę uzupełniającą a także osoby które zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w celu połączenia się z członkiem rodziny w związku z nadaniem mu takiego statusu, posiadający miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej⁵ mają uprawnienia do świadczeń opieki zdrowotnej Polsce takie same, jak inni świadczeniobiorcy⁶.

Co można zrobić w sytuacji, gdy nie można sprawdzić statusu ubezpieczenia osoby uciekającej z Ukrainy? Pacjenci Ci twierdzą, że polskie Ministerstwo Zdrowia zagwarantowało im komunikatem opublikowanym w Internecie dostęp do bezpłatnej opieki zdrowotnej. Jak wypisać receptę dla cudzoziemca z/bez statusu uchodźcy?

W przypadku, gdy obecnie nie można sprawdzić statusu ubezpieczenia pacjenta np. za pomocą systemu e-WUŚ, a pacjent twierdzi, że ma prawo do świadczeń opieki zdrowotnej w Polsce (np. jest członkiem rodziny innej osoby pracującej w Polsce), najbezpieczniej jest odebrać od pacjenta oświadczenie o posiadaniu uprawnień refundacyjnych w dniu udzielenia mu świadczenia, zgodne z ustalonym wzorem⁷. Wzory oświadczenia zawierają załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 10 marca 2015 r. w sprawie wzorów oświadczeń o przysługującym świadczeniobiorcy prawie do świadczeń opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2015 r., poz. 438).

NFZ sfinansuje świadczenia zdrowotne udzielone przez lekarza pacjentom do tego nieuprawnionym tylko w przypadku, gdy świadczeniodawca uzyska na temat pacjenta jakikolwiek dokument potwierdzający jego uprawnienia refundacyjne. Fundusz nie może wówczas odmówić świadczeniodawcy sfinansowania świadczenia opieki zdrowotnej z powodu braku prawa do świadczeń opieki zdrowotnej osoby, która uzyskała to świadczenie, albo żądać od niebędącej świadczeniodawcą osoby uprawnionej (np. lekarza wystawiającego receptę) zwrotu kosztów świadczenia opieki zdrowotnej poniesionych przez Fundusz pomimo braku prawa do świadczeń opieki zdrowotnej osoby, która uzyskała to świadczenie na podstawie recepty wystawionej przez osobę uprawnioną, jeżeli świadczenie to zostało zrealizowane zgodnie z warunkami umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej zawartej ze świadczeniodawcą albo zgodnie z zasadami wystawiania recept refundowanych, w przypadku gdy świadczenie zostało zrealizowane na podstawie takiej recepty⁸.

W przypadku, gdy świadczenie opieki zdrowotnej zostało udzielone pomimo braku prawa do świadczeń opieki zdrowotnej w wyniku złożenia fałszywego oświadczenia osoba, której udzielono świadczenia opieki zdrowotnej, jest obowiązana do uiszczenia kosztów tego świadczenia, za wyjątkiem sytuacji gdy:

w chwili złożenia oświadczenia działała w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że posiada prawo do świadczeń opieki zdrowotnej⁹
dotyczy to świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej¹⁰
gdy wysokość kosztów świadczeń opieki zdrowotnej udzielonych, które Fundusz poniósł w okresie 12 następujących po sobie miesięcy, na rzecz tej samej osoby nie przekracza kwoty 500 zł¹¹.

Jeśli pacjent nie ma nadanego numeru PESEL, na recepcie podajemy serię i numer paszportu albo innego dokumentu stwierdzającego tożsamość¹². W przypadku wystawiania recepty dla pacjenta o statusie prawnym uchodźcy przysługuje mu recepta refundowana¹³. W takim przypadku na recepcie umieszczany jest odpowiedni identyfikator literowy (BW, DN, CN, IN)¹⁴.

Pacjent, który złoży określone prawem oświadczenie o przysługującym świadczeniobiorcy prawie do świadczeń opieki zdrowotnej, jest traktowany jak ubezpieczony, a więc wszystkie odpłatności i symbole na recepcie wpisujemy tak samo, jak dla innych świadczeniobiorców.

Przypisy:

Art. 13 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r., poz. 1108 z późn. zm.).
Art. 15 ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP.
Art. 23 ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP.
Założenia do specustawy opublikowano pod adresem: https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-pomocy-obywatelom-ukrainy-w-zwiazku-z-konfliktem-zbrojnym-na-terytorium-tego-panstwa
W przypadku osób które nie ukończyły 18. roku życia oraz w okresie ciąży, porodu lub połogu nie jest dodatkowo wymagane spełnianie kryterium dochodowego uprawniającego do pomocy społecznej.
Zgodnie z zakresem definicji świadczeniobiorcy zawartej w art. 2 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r., poz. 1285 z późn. zm.).
Na podstawie art. 50 ust. 6 i 9 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Art. 50 ust. 15 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Zwolnienie na podstawie art. 50 ust. 17 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
O których mowa w art. 15 ust. 2 pkt 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Zwolnienie na podstawie art. 50 ust. 16 i ust. 23 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Na podstawie art. 96a ust. 1 pkt 1) lit. c) ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r., poz. 2211) w związku z art. 17c ust. 2 ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r., poz.1845).
Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
O którym mowa w art. 96a ust. 8 pkt 4 ustawy – Prawo farmaceutyczne.