W 2022 r. przeszczepiono w Polsce 1402 narządy od zmarłych dawców. W minionym roku nastąpił znaczny wzrost liczby tych zabiegów – przeszczepiono 1805 narządów wewnętrznych – poinformowało Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Transplantacji „Poltransplant”.
Fot. Adobe Stock / gpointstudio
- W 2023 r., podobnie jak w latach poprzednich, najczęściej przeszczepiane były nerki (977), wątroby (523), serca (178) oraz płuca (98)
- W minionym roku przeszczepiono cztery trzustki oraz 24 nerki wraz z trzustką
- Piętą achillesową polskiej transplantologii są przeszczepienia od żywych dawców. Od wielu lat przypada na nie nieco ponad 5 proc. wszystkich wykonywanych przeszczepień
- W 2023 r. wykonano 78 przeszczepień nerki oraz 27 fragmentów wątroby pozyskiwanych od żywych dawców
W Polsce tak dużej liczby przeszczepień jak w 2023 r. nie udało się wykonać nawet w najlepszych pod tym względem latach. W 2012 r. przeszczepiono 1546 narządów – o 133 więcej niż w 2011 r. Jeszcze w kolejnych dwóch latach liczba przeszczepień narządów wewnętrznych przekraczała nieco 1500. W 2013 r. przeprowadzono 1536 przeszczepień, a w 2014 r. – 1531.
Potem nastąpiła stagnacja, jeśli chodzi o liczbę tych operacji. W 2015 r. odbyły się 1432 przeszczepienia, w 2016 r. – 1469, a w 2017 r. ich liczba jedynie chwilowo wzrosła do 1531. W 2018 r. nastąpił kolejny spadek – przeszczepiono zaledwie 1390 narządów wewnętrznych. Sytuacja poprawiła się w 2019 r., kiedy wykonano 1475 takich zabiegów. Jednak pandemia COVID-19 przyniosła kolejne załamanie: w 2020 r. wykonano zaledwie 1180 przeszczepień, a w 2021 r. – 1274.
Skokowy wzrost liczby przeszczepień w 2023 r. wskazuje, że polska transplantologia zaczyna się odbudowywać i rozwijać, jeśli chodzi o przeszczepienia od zmarłych dawców. W minionym roku pozyskano 573 tzw. zmarłych dawców rzeczywistych, czyli tych, od których pobrane narządy nadawały się do przeszczepienia. Liczba dawców ogółem wyniosła 764. W 2022 r. było 445 dawców rzeczywistych oraz 640 dawców ogółem.
Pozyskiwanie zmarłych dawców ma kluczowe znaczenie dla rozwoju przeszczepień, z czym polska transplantologia boryka się od dziesięcioleci. W 2023 r., podobnie jak w latach poprzednich, najczęściej przeszczepiane były nerki (977), wątroby (523), serca (178) oraz płuca (98). W minionym roku przeszczepiono także cztery trzustki (bardzo rzadkie i trudne operacje) oraz 24 nerki wraz z trzustką.
Od wielu lat w naszym kraju rozwijane są przeszczepienia wątroby. W 2007 r. wykonano 178 przeszczepień wątroby, a w 2015 r. już 314; ich liczba stale rośnie. Od kilku lat rozwijane są też przeszczepienia płuca. W 2007 r. przeprowadzono zaledwie 7 takich operacji. W 2020 r., mimo pandemii, przeprowadzono 51 przeszczepień płuca, w 2021 r. – 68, a w 2022 r. – 93.
Wprowadzane są też nowatorskie metody transplantacji. W 2023 r. specjaliści Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego (WUM) po raz pierwszy w Polsce przeszczepili dwóm dorosłym pacjentom wątrobę pobraną od jednego dawcy. Podzielono ją na dwie części. Zabieg wykonano w Katedrze i Klinice Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wątroby WUM, którą kieruje prof. Michał Grąt.
WUM przoduje w przeszczepieniach w naszym kraju. Odbywa się tu prawie połowa wszystkich przeszczepień trzustki w Polsce, ponad połowa przeszczepień wątroby i prawie połowa przeszczepień nerki od dawcy żywego.
Piętą achillesową polskiej transplantologii są jednak przeszczepienia od żywych dawców, wykonywane w znikomych ilościach w porównaniu do przeszczepień narządów pozyskiwanych od zmarłych dawców. Od wielu lat przypada na nie nieco ponad 5 proc. wszystkich wykonywanych przeszczepień.
W 2023 r. wykonano 78 przeszczepień nerki oraz 27 fragmentów wątroby pozyskiwanych od żywych dawców. W 2022 r. odbyło się odpowiednio 73 i 28 takich zabiegów. To niewiele więcej niż w 2012 r., kiedy przeszczepiono 51 nerek i 14 fragmentów wątroby od żywych dawców.
Przeszczepienia od żywych dawców to najczęściej transplantacje rodzinne. Narządy do takich operacji pozyskiwane są zwykle od osób z najbliższej rodziny, choć dopuszcza się dawców niespokrewnionych, np. małżonków. Sporadycznie wykonywane są tzw. przeszczepienia krzyżowe lub łańcuchowe.
W lutym 2015 r. odbyło się pierwsze w Polsce przeszczepienie krzyżowe nerek od żywych dawców. Przeprowadzone zostało w Klinice Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej Szpitala Klinicznego Dzieciątka Jezus w Warszawie. Zabieg wykonano u dwóch par, w których mężczyźni chcieli oddać nerkę swym partnerkom, lecz nie mogli tego zrobić z powodu niezgodnej grupy krwi lub niezgodności immunologicznej. Było to jednak możliwie po dokonaniu wymiany nerek między tymi dwoma parami.
W tym samym roku, w czerwcu 2015 r., w tej samej klinice odbył się pierwsze w naszym kraju przeszczepienie łańcuchowe, obejmujące większą grupę dawców. Tym razem nerkami wymieniły się aż trzy pary.
Narządy przeszczepione od żywego dawcy zwykle dłużej działają w organizmie biorcy, aniżeli te pobrane od zmarłych. Nerki są sprawne średnio przez 15 lat, czyli o 5 lat dłużej w porównaniu z przeszczepami od dawcy zmarłego. Wynika to z tego, że na ogół można je wykorzystać w lepszym stanie, choćby dlatego, że w krótszym okresie są niedokrwione – zaledwie jedną godzinę, a nie około 30 godzin, jak w przypadku narządu pozyskanego od osoby zmarłej.
