Pytanie nadesłane do redakcji:
Przeczytałem, że w wyniku zapalenia oskrzela są pogrubione i przerośnięte mięśniami, czy ten stan jest odwracalny i oskrzela kiedykolwiek wrócą do stanu poprzedniego, czy są zniszczone bezpowrotnie?
Odpowiedziała:
lek. med. Iwona Witkiewicz
specjalista chorób płuc
Ordynator Oddziału Chorób Płuc i Gruźlicy Specjalistycznego Szpitala im. Prof. A. Sokołowskiego w Szczecinie
Konsultant wojewódzki w dziedzinie chorób płuc i gruźlicy województwa zachodniopomorskiego
Przewlekłe zapalenie oskrzeli jest spowodowane stałym działaniem czynników drażniących na błonę śluzową oskrzela. Do czynników tych zalicza się przede wszystkim dym papierosowy, ale może to być również przewlekłe zapalenie bakteryjne, pyły lub gazy przemysłowe czy zanieczyszczenia środowiska.
Stałe długotrwałe oddziaływanie na błonę śluzową powoduje jej całkowitą przebudowę. Jednym z elementów takiej przebudowy jest rozrost i zwiększenie liczby tzw. komórek kubkowych i gruczołów śluzowych, co powoduje zwiększoną produkcję i stałe odkrztuszanie wydzieliny, zwłaszcza w godzinach rannych po nocnym odpoczynku, bardzo charakterystyczne dla palaczy tytoniu.
Kolejną zmianą jest zamiana nabłonka jednowarstwowego urzęsionego typowego dla dróg oddechowych w nabłonek wielowarstwowy płaski. Zmiana ta powoduje, że wdychane podczas normalnej aktywności drobiny kurzu, pyłki i inne zanieczyszczenia nie są przesuwane falistym ruchem rzęsek w kierunku jamy ustnej, a zalegają w oskrzelach i zmuszają chorego do kaszlu w celu oczyszczenia dróg oddechowych.
Kolejną niekorzystną zmianą jest przerost mięśni gładkich oskrzeli, co powoduje zmniejszenie średnicy światła oskrzela. Na zmiany te nakłada się dodatkowo włóknienie, czyli bliznowacenie błony śluzowej jako efekt procesów naprawczych. W konsekwencji tych zmian w przewlekłym zapaleniu oskrzeli stale zalega wydzielina i pojawia się wilgotny, produktywny kaszel.
Niestety, zmiany te są praktycznie nieodwracalne. Czas, w jakim powstaną, i stopień ich zaawansowania zależy od ekspozycji na czynniki drażniące, czyli w stosunku do palaczy tytoniu – od lat palenia i liczby wypalanych papierosów. Mniejsze znaczenia ma rodzaj palonych papierosów, czy też ich tzw. wersja light, ograniczająca wprawdzie ilość inhalowanej nikotyny, ale nieograniczająca ilości pochłanianego dymu tytoniowego, który zawiera około 4 tys. drażniących substancji chemicznych, w tym około 60, dla których udowodniono działanie rakotwórcze. Wielkość zmian zależy również od czynników genetycznych i zanieczyszczenia powietrza w miejscu zamieszkania i miejscu pracy. Zmiany w oskrzelach nie do końca korelują też z nasileniem objawów klinicznych.
Ustanie działania czynnika drażniącego, czyli w przypadku palaczy rzucenie palenia, nie spowoduje wprawdzie cofnięcia się zmian w oskrzelach, ale przerwie ich postęp, zmiany te bowiem raz rozpoczęte przy stałym działaniu czynnika stymulującego powodują „efekt kuli śnieżnej”, czyli z każdym rokiem postępują szybciej. Wyeliminowanie przyczyny, czy to rzucenie palenia, czy w przypadku narażenia zawodowego zmiana pracy, zatrzyma stały postęp zmian w oskrzelach i jeżeli decyzja podjęta jest w porę, mimo zmian w oskrzelach, można uniknąć pełnoobjawowej choroby z kaszlem, odkrztuszaniem i w końcu z dusznością.
W przypadku ostrego zapalenia oskrzeli zmiany w oskrzelach polegają na znacznym obrzęku, przekrwieniu, naciekach zapalnych z granulocytów obojętnochłonnych i wzmożonej produkcji śluzu. Te zmiany w zdecydowanej większości przypadków cofają się do stanu wyjściowego samoistnie lub pod wpływem leczenia.
Piśmiennictwo:
1. Antczak A. (red): Pulmonologia. Medical Tribune POLSKA.2. Halpin D., Rudolf M.: POChP. Medycyna po Dyplomie Zeszyt Edukacyjny1/2008.
3. Kuna P., Pierzchała W., Jankowski M. (red.): Astma i POChP w pytaniach i odpowiedziach. Medycyna Praktyczna, Kraków 2008.
4. Zollinger H.U.: Anatomia patologiczna. PZWL, Warszawa 1977.
