×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Badania serca: badanie elektrofizjologiczne (EPS) - wskazania, przygotowanie, przebieg

lek. Kamila Ludwikowska
Aktualizacja: lek. Magdalena Wiercińska

Badanie elektrofizjologiczne (EPS) jest badaniem serca, które umożliwia ocenę zaburzeń rytmu lub przewodzenia w sercu. Zwykle wykonuje się je w sposób inwazyjny – poprzez elektrody wprowadzone do wnętrza serca. Najczęściej EPS wykonuje się jako część procedury inwazyjnej mającej na celu usunięcie podłoża zaburzeń rytmu metodą ablacji, czyli zniszczenia fragmentu serca, który odpowiada za powstanie zaburzeń rytmu. Bardzo rzadko wykonuje się EPS jako procedurę samodzielną.

Co to jest badanie elektrofizjologiczne serca i na czym ono polega?

Badania elektrofizjologiczne serca (electrophysiology studies – EPS) to wysoce specjalistyczne badanie kardiologiczne, które pozwala dokładnie ocenić rodzaj zaburzeń rytmu serca oraz ich źródło w mięśniu sercowym. Inwazyjne badanie elektrofizjologiczne serca najczęściej wchodzi w zakres procedury inwazyjnej mającej na celu usunięcie podłoża zaburzeń rytmu metodą ablacji. Bardzo rzadko wykonuje się EPS jako procedurę samodzielną.

U zdrowej osoby bez zaburzeń rytmu serca w prawym przedsionku serca znajduje się obszar, który jest naturalnym rozrusznikiem. Nazywa się on węzłem zatokowym. Obszar ten generuje regularne wyładowania elektryczne, które powodują skurcz mięśnia sercowego w ściśle określonej sekwencji. Impuls elektryczny jest najpierw przewodzony przez przedsionki serca, powodując ich skurcz, a co za tym idzie, napełnienie komór serca krwią. Następnie impuls przechodzi przez węzeł przedsionkowo-komorowy, by dalej biec odnogami pęczków Hissa już w obrębie mięśnia komór serca. Wyładowanie elektryczne biegnące przez komory serca powoduje ich skurcz i wypompowanie krwi z serca do dużych naczyń krwionośnych (do aorty i pnia płucnego).

W wyniku różnych procesów, takich jak starzenie, zawał serca, czy nadciśnienie tętnicze, może dojść do formowania w obrębie mięśnia sercowego obszarów zwłóknienia, czyli blizn w mięśniu sercowym. Taki obszar może stanowić blokadę utrudniającą prawidłowe przewodzenie impulsów elektrycznych. W miejscach zmienionych chorobowo może też dochodzić do powstania nowego ogniska bodźcotwórczego, i generowania nowych impulsów elektrycznych w złym miejscu, poza prawidłowym fizjologicznym rozrusznikiem serca, czyli poza węzłem zatokowym. Każda z takich sytuacji stanowi podłoże rozwoju zaburzeń rytmu serca. Niektóre zaburzenia rytmu serca mają źródło we wrodzonych anomaliach, polegających na powstawaniu dodatkowych, nadmiarowych dróg przewodzenia impulsów elektrycznych. Badania elektrofizjologiczne służą wykryciu takich zmienionych chorobowo miejsc lub dodatkowych dróg przewodzenia w obrębie mięśnia sercowego. Ponadto, dzięki badaniu elektrofizjologicznemu, lekarz może wybrać optymalną metodę leczenia.

Jak przebiega badanie elektrofizjologiczne serca?

Badanie elektrofizjologiczne zwykle wykonuje się inwazyjnie – poprzez elektrody wprowadzone do wnętrza serca. To oznacza, że aby przeprowadzić badanie, lekarz musi wprowadzić specjalny cewnik do naczyń krwionośnych i dalej do serca. Przez cewnik wprowadza się elektrody (z reguły 3–5), które wysyłają impulsy elektryczne do serca. Za pomocą specjalnej aparatury odczytuje się odpowiedź elektryczną poszczególnych części serca.

Badanie przeprowadza się w sedacji („płytkie” znieczulenie) w specjalnej sali diagnostyczno-zabiegowej. Przed badaniem konieczne jest założenie dostępu żylnego niezbędnego do podania odpowiednich leków uspokajających, nawodnienia dożylnego i podania innych leków, jeśli okażą się potrzebne. Podczas zabiegu pacjent leży na plecach. Na ramię zakłada się specjalny mankiet pozwalający na monitorowanie ciśnienia tętniczego, a na palec pulsoksymetr, służący do monitorowania wysycenia (saturacji) krwi tętniczej tlenem. Lekarz wybiera miejsce dostępu naczyniowego, najczęściej pachwinę. Miejsce to należy najpierw ogolić i, jeśli to konieczne, zdezynfekować. Następnie lekarz specjalną igłą (metoda Seldingera) nakłuwa naczynie, wprowadza kolejno prowadnik, a potem po nim cewnik do serca. Cewnikowanie serca przeprowadza się pod kontrolą obrazu rentgenowskiego, który lekarz obserwuje na monitorze. Kiedy cewnik jest we właściwym miejscu, wprowadza się przez niego elektrody, które wysyłają impulsy elektryczne. Stymulują one serce, aby wywołać zaburzenia rytmu w kontrolowanych warunkach. Dzięki temu, lekarz może ocenić bardzo precyzyjnie aktywność elektryczną mięśnia sercowego. Badanie elektrofizjologiczne można porównać do bardzo rozbudowanego badania EKG, ale przeprowadzanego „od środka” serca. Po wykonaniu „mapy elektrycznej” serca, lekarz usuwa elektrody i cewnik, a na miejsce wkłucia zakłada opatrunek. Całe badanie trwa z reguły od 1 do 4 godzin.

Kiedy mija działanie leków uspokajających, lekarz omawia z pacjentem wyniki badania. Po zabiegu przynajmniej przez 24 godziny nie można prowadzić pojazdów.

Jakie są wskazania do badania elektrofizjologicznego serca?

Badanie elektrofizjologiczne serca wykonuje się między innymi u pacjentów::

  • z zaburzeniami rytmu serca, aby znaleźć źródła zaburzeń rytmu serca – badanie umożliwia dokładną lokalizację miejsca odpowiedzialnego za powstawanie arytmii i wykonanie podczas badania ablacji, czyli zniszczenia tego miejsca w sercu; po ablacji wykonuje się drugi raz badanie elektrofizjologiczne, żeby ocenić skuteczność ablacji
  • z zespołem WPW (Wolffa, Parkinsona i White’a)
  • u których występują omdlenia o nieznanej przyczynie
  • u osób z rozpoznaną chorobą serca, u których wybór sposobu leczenia zależy od wywołania arytmii.

Kardiolog ocenia wskazania do wykonania badania elektrofizjologicznego u pacjenta z zaburzeniami rytmu serca w zależności od jego choroby, dolegliwości, stosowanego leczenia farmakologicznego i jego ewentualnych działań niepożądanych.

Jak się przygotować do badania elektrofizjologicznego serca?

  • Przed zabiegiem (z reguły 6–8 godzin) należy pozostawać na czczo.
  • Czasem niezbędne jest ogolenie skóry w miejscu planowego wprowadzenia cewnika naczyniowego.
  • Powiedz lekarzowi o wszystkich stosowanych lekach, także tych dostępnych bez recepty. Jeśli lekarz nie zaleci zaprzestania przyjmowania jakichś leków, przyjmij je jak zwykle. Zapytaj lekarza, czy powinieneś/powinnaś zaprzestać stosowania jakichś leków przed zabiegiem. Dotyczy to zwłaszcza leków przeciwartymicznych, których konieczne może być odstawienie na kilka dni przez badaniem, a czasem nawet kilka tygodni (w przypadku amiodaronu).
  • Przez 24 godziny po zabiegu nie wolno prowadzić pojazdów, więc w razie wypisania ze szpitala, zapewnij sobie bezpieczny powrót do domu.

Jakie powikłania mogą wystąpić podczas badania elektrofizjologicznego serca lub po jego wykonaniu?

Badanie jest bezpieczne i zdecydowana większość pacjentów nie doznaje żadnych komplikacji. Jak każda procedura medyczna, badanie elektrofizjologiczne serca, może się wiązać z pewnym ryzykiem. W doświadczonych ośrodkach ryzyko wystąpienia wszystkich powikłań EPS wynosi mniej niż 1%. Do najczęstszych powikłań należy powstanie krwiaka w miejscu wkłucia. Ponadto, choć zdecydowanie rzadziej, może dojść do powstania nowych zaburzeń rytmu serca, zakrzepicy i/lub zatorowości, a co za tym idzie – ostrego niedokrwienia narządów, w tym udaru, krwawienia w okolicy serca, uszkodzenia serca czy zakażenia.

W niektórych przypadkach konieczne może się okazać powtórzenie badania.

Jak postępować po badaniu elektrofizjologicznym serca?

Lekarz poinformuje o zaleceniach dotyczących dalszego leczenia i postępowania. Będzie to zależało od wyniku badania elektrofizjologicznego oraz od tego, czy jednoczasowo podjęto leczenie za pomocą ablacji.

W miejscu nakłucia można odczuwać ból przy dotknięciu przez kilka dni po zabiegu. Pozostaje też niewielki siniak.

Wezwij pogotowie ratunkowe, jeśli po zabiegu:

  • nagle dojdzie do silnego obrzęku w miejscu wkłucia
  • dojdzie do krwawienia w miejscu wkłucia, którego nie udaje się zatrzymać pomimo uciśnięcia
  • odczujesz nagły ból i drętwienie oraz uczucie zimna w obrębie ręki lub nogi.
  • zaczniesz gorączkować
  • pojawią się zaburzenia równowagi, porażenia mięśni lub jakiekolwiek objawy neurologiczne.

Stymulacja przezprzełykowa przedsionka

Stymulacja przezprzełykowa przedsionka (transesophageal atrial pacing – TAP) to badanie nieinwazyjne, którego celem jest ocena nadkomorowych zaburzeń rytmu serca, czyli takich, które wynikają z nieprawidłowego działania węzła zatokowego lub z wadliwego przewodzenia impulsów elektrycznych z przedsionków do komór.

Anatomicznie przedsionki serca znajdują się za przełykiem. Dzięki temu, wprowadzając elektrodę do przełyku, można wykonać zapis elektrokardiograficzny (EKG) w bezpośredniej bliskości serca. Co więcej, elektroda wprowadzona do przełyku może stymulować serce analogicznie do elektrod umieszczanych wewnątrz serca w trakcie badania EPS. Wywoływane są w ten sposób i oceniane zaburzenia rytmu, które mogłyby pozostawać utajone i stanowić nagłe niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia pacjenta. W trakcie takiej kontrolowanej arytmii dokonywany jest zapis pracy elektrycznej serca.

Stymulacja przezprzełykowa to procedura, która wymaga współpracy pacjenta, gdyż musi on połknąć elektrodę, aby znalazła się w przełyku, w bliskim sąsiedztwie przedsionków serca. Ponieważ jest to dość nieprzyjemne doznanie, na początku znieczula się gardło aerozolem z środkiem znieczulającym. W trakcie stymulacji elektrycznej, pacjent może odczuwać szybkie bicie serca, a także uczucie pieczenia w przełyku. Badanie trwa z reguły zaledwie kilkanaście minut.

TAP to badanie mniej obciążające niż EPS, wiążące się także z mniejszym ryzykiem. Nie daje jednak tak dokładnego wyniku jak EPS i jest zarezerwowane dla pacjentów z określonymi zaburzeniami rytmu serca. Dodatkową przewagą EPS jest możliwość wykonania zabiegu leczniczego, czyli ablacji, jeśli lekarz uzna to za wskazane u danego pacjenta.

11.07.2022
Zobacz także
  • Elektrokardiografia (EKG)
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta