Osoby z niepełnosprawnością mogą korzystać z szeregu przywilejów, uprawnień, ulg i zasiłków. Poniżej przedstawiamy przewodnik, w którym wyjaśniamy, jaka pomoc i na jakiej podstawie im przysługuje.
Warsztaty Terapii Zajęciowej
Osoby z niepełnosprawnością mogą być uczestnikami warsztatu terapii zajęciowej. Uczestnictwo w WTZ jest jedną z podstawowych form rehabilitacji zawodowej i społecznej osób z niepełnosprawnością.
Przepisy ustawy o rehabilitacji (...) definiują warsztat jako „wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo placówkę stwarzającą osobom niepełnosprawnym niezdolnym do podjęcia pracy możliwość rehabilitacji społecznej i zawodowej w zakresie pozyskania lub przywracania umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnienia”.
Głównym celem WTZ, poza rehabilitacją społeczną, jest aktywizacja zawodowa w zakresie pozyskania lub przywracania umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnienia przez osoby z niepełnosprawnością.
Realizacja powyższych celów zmierza do usamodzielnienia uczestników, poprzez wyposażenie ich w umiejętności wykonywania czynności życia codziennego oraz zaradności osobistej, a także rozwijania psychofizycznych sprawności oraz podstawowych i specjalistycznych umiejętności zawodowych, umożliwiających uczestnictwo w szkoleniu zawodowym albo podjęcie pracy.
Wspieranie zatrudnienia
Ponadto należy zauważyć, że jednym z priorytetów polityki społecznej państwa jest wspieranie zatrudnienia osób z niepełnosprawnością przede wszystkim tych, które mają największe trudności w wejściu i samodzielnym utrzymaniu się na rynku pracy.
Mechanizmy i instrumenty rynku pracy, wspomagające zatrudnienie osób z niepełnosprawnością, zawarte są zarówno w przepisach ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2018 r. poz 1265, z późn. zm.), jak i ustawy o rehabilitacji (...).
Ustawa o rehabilitacji (...) zawiera szereg regulacji mających na celu skuteczną i trwałą aktywizację zawodową osób z niepełnosprawnością.
Instrumenty aktywizacji zawodowej osób z niepełnosprawnością dzielą się na adresowane bezpośrednio do tych osób jak i te kierowane do pracodawców/przedsiębiorców zatrudniających bądź zainteresowanych ich zatrudnieniem.
Do instrumentów wspierających pracodawców zatrudniających osoby z niepełnosprawnością zaliczyć można:
- miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika z niepełnosprawnością – pracodawcy przysługuje ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika z niepełnosprawnością zaliczonego do znacznego, umiarkowanego lub lekkiego stopnia niepełnosprawności w kwocie odpowiednio: 1800 zł, 1125 zł i 450 zł. Kwoty te zwiększa się o 600 zł w przypadku osób z niepełnosprawnością, w odniesieniu do których orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję oraz niewidomych. Jest to instrument najpopularniejszy wśród pracodawców zatrudniających osoby z niepełnosprawnością, na który przeznaczana jest największa kwota środków PFRON – ok. 3 000 000 tys. zł rocznie;
- zwrot kosztów związanych z przystosowaniem stanowisk pracy i pomieszczeń zakładu pracy do potrzeb pracownika z niepełnosprawnością, a także kosztów adaptacji lub nabycia urządzeń ułatwiających osobie z niepełnosprawnością wykonywanie pracy lub funkcjonowanie w zakładzie pracy oraz zakupu i autoryzacji oprogramowania na użytek pracowników z niepełnosprawnością oraz urządzeń technologii wspomagających lub przystosowanych do potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności;
- zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby z niepełnosprawnością do wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia;
- zwrot kosztów szkolenia pracownika z niepełnosprawnością;
- zwrot miesięcznych kosztów zatrudnienia pracownika pomagającego pracownikowi z niepełnosprawnością w pracy oraz szkolenia tego pracownika;
- zwolnienie z wpłat na PFRON;
- obniżenie wpłat z tytułu zakupu produkcji lub usługi u pracodawcy uprawnionego do udzielania ulg we wpłatach na PFRON.
Istnieją również instrumenty rehabilitacji zawodowej kierowane bezpośrednio do osób z niepełnosprawnością. Wśród nich wyróżnić można instrumenty skierowane do osób z niepełnosprawnością bezrobotnych i poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu takie jak:
- uprawnienie do korzystania przez te osoby z usług i instrumentów rynku pracy przewidzianych w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, w tym m.in. szkoleń, staży, przygotowania zawodowego dorosłych, prac interwencyjnych, studiów podyplomowych czy bonu na zasiedlenie, szkoleniowego lub stażowego; oraz instrumenty wsparcia skierowane do osób z niepełnosprawnością zainteresowanych podjęciem lub prowadzących działalność gospodarczą, jak:
- jednorazowe środki na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej lub wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej;
Osoba z niepełnosprawnością, zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna albo poszukująca pracy niepozostająca w zatrudnieniu, może otrzymać ze środków PFRON jednorazowo środki na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo na podjęcie działalności w formie spółdzielni socjalnej na jednego członka założyciela spółdzielni oraz na jednego członka przystępującego do spółdzielni socjalnej po jej założeniu, jeżeli nie otrzymała bezzwrotnych środków publicznych na ten cel. - dofinansowanie do 50% oprocentowania kredytu bankowego zaciągniętego na kontynuowanie tej działalności;
Osoba z niepełnosprawnością prowadząca działalność gospodarczą albo własne lub dzierżawione gospodarstwo rolne może otrzymać, ze środków PFRON dofinansowanie do wysokości 50% oprocentowania kredytu bankowego zaciągniętego na kontynuowanie tej działalności, jeżeli:
– nie korzystała z pożyczki na podjęcie działalności gospodarczej lub rolniczej albo pożyczka została w całości spłacona lub umorzona;
– nie otrzymała bezzwrotnych środków na podjęcie działalności gospodarczej lub rolniczej albo prowadziła tę działalność co najmniej przez 24 miesiące od dnia otrzymania pomocy na ten cel. - refundacji składek na ubezpieczenia społeczne dla osób z niepełnosprawnością prowadzących działalność gospodarczą lub rolniczą;
Zgodnie z art. 25a ustawy o rehabilitacji (...) możliwa jest refundacja, ze środków PFRON:
– osobie z niepełnosprawnością wykonującej działalność gospodarczą obowiązkowych składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe do wysokości odpowiadającej wysokości składki,– rolnikowi z niepełnosprawnością lub rolnikowi zobowiązanemu do opłacania składek za domownika z niepełnosprawnością, składki na ubezpieczenia społeczne rolników – w tym – wypadkowe, chorobowe, macierzyńskie oraz emerytalno-rentowe.
Refundacja, osobie z niepełnosprawnością prowadzącej działalność gospodarczą, przysługuje w wysokości:
- 100 % kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – w przypadku osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności;
- 60 % kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – w przypadku osób zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności;
- 30 % kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – w przypadku osób zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.
Jednocześnie Biuro informuje, że osobie z niepełnosprawnością przysługują przedstawione poniżej uprawnienia pracownicze:
Czas pracy osoby z niepełnosprawnością – stosownie do przepisu art. 15 ustawy o rehabilitacji (...) – nie może on przekroczyć 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Natomiast czas pracy osoby z niepełnosprawnością zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo (art. 15 ust. 2 ww. ustawy). Wymiar czasu pracy, o którym mowa wyżej, obowiązuje od dnia przedstawienia pracodawcy zaświadczenia o celowości stosowania skróconej normy czasu pracy.Ustawa o rehabilitacji (...) wprowadza zakaz zatrudniania osób z niepełnosprawnością w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Istnieją jednak wyjątki od tej zasady, bowiem zgodnie z przepisem art. 16 ww. ustawy, przepisów jej art. 15 nie stosuje się:
- do osób zatrudnionych przy pilnowaniu oraz
- gdy, na wniosek osoby zatrudnionej, lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę.
Zgodnie z przepisami:
- art. 17 ustawy o rehabilitacji (...) osoba z niepełnosprawnością ma prawo do dodatkowej przerwy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Czas przerwy wynosi 15 minut i jest wliczany do czasu pracy;
- art. 19 ust. 1 ww. ustawy, osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba zaliczona do jednego ze wskazanych stopni niepełnosprawności nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych stopni niepełnosprawności;
- art. 20 ust. 1 ww. ustawy, osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia:
- w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku pod warunkiem, że zostanie skierowana do uczestnictwa w turnusie na wniosek lekarza, pod którego opieką się znajduje. Zgodnie z art. 20 ust. 3 ww. ustawy, łączny wymiar dodatkowego urlopu wypoczynkowego i zwolnienia od pracy w celu uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym, nie może przekroczyć łącznie 21 dni roboczych w roku kalendarzowym;
- w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.