Plomba, czyli wypełnienie, jest to trwałe wypełnienie, które uzupełnia ubytek w zębie powstały na skutek próchnicy lub ukruszenia, złamania korony zęba. Podczas leczenia stomatologicznego próchnicy lekarz oczyszcza wiertłem strukturę zęba i sprawia, że po oczyszczeniu miejsca zaatakowanego przez bakterie w zębie pojawia się ubytek. Miejsce takie należy odpowiednio zabezpieczyć, tak żeby w odsłonięte głębsze warstwy zęba nie dostawały się resztki jedzenia oraz aby ząb wyglądał estetycznie. Plomba zakładana przez lekarza stomatologa ma na celu zabezpieczenie odsłoniętych tkanek zęba. Miejsca takie są bardzo wrażliwe na zmianę temperatury, na zmianę pH (kwaśne, słodkie) i gdy dostaną się resztki jedzenia. Stosuje się różne rodzaje plomb, różnią się składem, wytrzymałością, kolorem, ceną. Według Ministerstwa Zdrowia próchnicę ma 99,9 proc. obywateli w wieku 35–44 lat. Z tego względu większość pacjentów ma założone plomby i problem uszkodzonych plomb może dotyczyć większości pacjentów.
Jakie rodzaje materiałów stosuje się do wypełnienia zęba?
Materiały do wypełnienia zębów dzieli się ze względu na to, czy są to wypełnienia czasowe czy stałe.
Materiałów do wypełnień czasowych używa się, gdy leczenie zęba nie jest zakończone.
Fleczer – stomatolog decyduje o jego założeniu, gdy w jamie ustnej nie ma wystarczających warunków, by założyć wypełnienie stałe. Do takich sytuacji należy zaliczyć przedłużone krwawienie, brak możliwości odizolowania leczonego zęba od śliny, czy też brak wystarczającego czasu, by założyć wypełnienie stałe (pacjent zgłasza się w trybie awaryjnym do gabinetu stomatologicznego). Zakładany jest też pomiędzy wizytami podczas leczenia kanałowego. Fleczer nie powinien znajdować się w jamie ustnej dłużej niż kilka tygodni, jest to wypełnienie tymczasowe, nie ma więc trwałego charakteru jak plomba stała. Jest podatny na nieszczelność i wypadnięcie. W takim przypadku należy niezwłocznie udać się do stomatologa w celu ponownego wypełnienia ubytku. Pozwoli to uchronić przed konsekwencjami zdrowotnymi w postaci zapalenia miazgi zęba, nadwrażliwości i silnych dolegliwości bólowych. Po wizycie mniej więcej godzinę od założenia fleczeru należy powstrzymać się od jedzenia i picia. Czas jest niezbędny, by materiał zdołał odpowiednio stwardnieć.
Cement tlenkowo-cynkowo-eugenolowy (opatrunek leczniczy) – ma na celu ochronę miazgi zęba, tak aby zapobiec konieczności leczenia kanałowego. Stosuje się go przy dużych ubytkach próchniczych, ale tylko wówczas, gdy nie doszło do stanu zapalnego – gdy ząb można jeszcze uratować. Opatrunek leczniczy ma również charakter tymczasowy i nie jest alternatywą dla wypełnienia stałego. Zakładany jest na 2–3 miesiące, jest bardziej trwały niż fleczer. Działa przeciwbólowo i antybakteryjnie. Po założeniu wypełnienia należy nie jeść i nie pić przez godzinę.
Materiałów do wypełnień stałych używa się, aby odbudować ząb po leczeniu stomatologicznym.
Amalgamat – wytwarzany jest ze stopu metali oraz rtęci. Jego wadą jest kolor srebrny. Ze względu na kolor zakłada się tylko do zębów bocznych. Jest to rodzaj plomby refundowanej przez NFZ. Przeciwwskazaniem do stosowania tego rodzaju wypełnienia jest alergia na składniki stopu. Zaletą tych plomb jest ich trwałość. Mogą jednak przebarwiać zęby na kolor szary oraz dziąsła – tak zwany tatuaż amalgamatowy. Zgodnie z prawem Rebla zaleca się, by nie przekraczać liczby 7 wypełnień średniej wielkości u jednego pacjenta. Mimo że przeciętna absorpcja rtęci u pacjentów z wypełnieniami amalgamatowymi wynosi 1–2 µg w ciągu 24 godzin – jest to zaledwie 10% normalnego spożycia codziennego rtęci z pożywienia, powietrza i wody. Nie zaleca się zakładania u dzieci i u ciężarnych wypełnień amalgamatowych. Rtęć jest też świetnym przewodnikiem ciepła, dlatego zęby z plombami amalgamatowymi mogą powodować dolegliwości bólowe podczas spożywania bardzo gorących lub bardzo zimnych posiłków. Po założeniu wypełnienia należy wstrzymać się z jedzeniem i piciem przez godzinę.
Wypełnienia kompozytowe (światłoutwardzalne) – jest to wypełnienie estetyczne, można dobrać kolor do odcieni zębów. Można stosować do zębów przednich i tylnych. Wypełnienia kompozytowe występują w różnych kolorach, które zachęcają dzieci do wizyt m.in dostępne są kolory różowe, niebieskie. Plomba kompozytowa jest utwardzana za pomocą lampy polimeryzacyjnej. Oznacza to, że twardnieje od razu na wizycie. Dlatego można pić i jeść od razu po założeniu wypełnienia.
Wypełnienia chemoutwardzalne – są to białe wypełnienia, jednak nie tak estetyczne jak wypełnienia kompozytowe. Miesza się dwa składniki plomby – płyn i proszek, następnie nakłada odpowiednią porcję plomby w miejscu ubytku. Pod wpływem reakcji chemicznych w masie, plomba twardnieje i wypełnia ubytek. Materiały te nie są tak trwałe, jak wypełnienia kompozytowe, stosowane są często u dzieci. Po założeniu nie powinno się jeść ani pić godzinę.
Dlaczego plomby wypadają?
Przyczyną wypadnięcia plomby może być niefortunne ugryzienie czegoś twardego (orzech, pestka) albo żucie ciągnących, kleistych słodyczy. Plomba może ulec uszkodzeniu przy nagryzaniu np. ołówka lub innych przedmiotów, podczas odgryzania twardych przedmiotów. Najczęściej dochodzi wtedy do uszkodzenia również tkanek zęba.
Nieodpowiednia higiena może przyczynić się do uszkodzenia wypełnienia. Gromadząca się na zębach płytka bakteryjna powoduje stopniowe niszczenie miejsca połączenia wypełnienia z zębem, a w konsekwencji powstanie szczelin, które osłabiają wypełnienie.
Bruksizm, czyli zaciskanie i zgrzytanie zębami może być przyczyną ścierania, a w efekcie wypadania wypełnień.
Kolejną przyczyną może być czas, jaki upłynął od założenia wypełnienia. Materiały stosowane w stomatologii ciągle są udoskonalane, przez co stają się coraz bardziej trwałe i estetyczne.
Nieprawidłowy zgryz pacjenta może być przyczyną wypadania wypełnień.
Co zrobić, gdy wypadnie plomba?
W przypadku wypadnięcia plomby, jeśli jest taka możliwość, należy jak najszybciej udać się do lekarza stomatologa na wizytę. Im dłużej pacjent będzie z tym zwlekać, tym większa jest szansa, że dojdzie do infekcji miazgi (tkanki wypełniającej jamę zęba), która bez plomby nie jest niczym chroniona. Ponadto w czasie, gdy ząb nie będzie wypełniony plombą, może powodować dyskomfort, ewentualnie ból. Często zdarza się, że do wypadnięcia plomby dochodzi na urlopie w obcym mieście lub kraju. W takich przypadkach można zastosować tymczasowe wypełnienie dostępne w aptekach. Dzięki temu można ochronić ząb przed bakteriami oraz resztkami jedzenia. Założenie takiego wypełnienia polega na aplikacji gotowego preparatu szpatułką dołączoną do zestawu do zęba i zagryzieniu. Przed założeniem tymczasowego wypełnienia należy pamiętać o umyciu zębów. Jest to rozwiązanie czasowe i jak najszybciej pacjent powinien zgłosić się do gabinetu w celu wyleczenia zęba i założeniu ostatecznego wypełnienia.
Jak zapobiec wypadaniu wypełnień?
Sposobem na zmniejszenie ryzyka wypadnięcia plomby są regularne wizyty w gabinecie stomatologicznym. Stosowanie się do zaleceń po wizycie – takich jak odczekanie z jedzeniem i piciem godziny po założeniu wypełnienia. Unikanie nagryzania twardych przedmiotów.
