Ukruszony, złamany, pęknięty ząb – co należy zrobić?
Uszkodzenia zębów dotyczą najczęściej zębów przednich. Stanowią do 5% uszkodzeń urazowych ciała. Szacuje się, że 25% wszystkich dzieci w wieku szkolnym i 33% dorosłych doświadczyło urazu w obrębie uzębienia stałego.
Fot. istockphoto.com
W przypadku wszystkich urazów w obrębie jamy ustnej należy niezwłocznie skonsultować się ze stomatologiem, aby rozpocząć leczenie. Im szybciej zostanie postawiona diagnoza, tym większe szanse na uratowanie zęba. Lekarz stomatolog zbada miejsce, którego dotyczy uraz, oraz wykonana zdjęcie rentgenowskie. W miarę możliwości należy zachować ułamany fragment zęba i zabrać go ze sobą do stomatologa.
Jakie są przyczyny uszkodzenia zęba?
Zęby łamią się i kruszą z wielu powodów. Najczęściej problemy wynikają z nieleczonych ubytków próchniczych i uszkodzeń mechanicznych, na które narażone są zwłaszcza zęby przednie. Najczęstsze przyczyny pęknięcia czy złamania zęba to wypadki komunikacyjne, sporty kontaktowe (boks, MMA, karate) oraz wypadki podczas uprawiania innych sportów (takich jak piłka nożna, koszykówka, golf, tenis).
Jak rozpoznać ukruszony ząb?
Ukruszony ząb dość łatwo można zauważyć. Zwykle wyczuwalny jest luźny, odłamany fragment zęba w jamie ustnej. Jeśli ma duże rozmiary, istnieje niebezpieczeństwo jego połknięcia i zachłyśnięcia. Bardzo często ukruszony ząb kaleczy język lub wewnętrzną część policzka, co mocno utrudnia swobodne jedzenie lub mówienie.
Jakie są przyczyny ukruszenia zęba?
Najczęstszą przyczyną jest uraz mechaniczny, do którego dochodzi np.: w wyniku pobicia, w trakcie uprawiania kontaktowej dyscypliny sportu czy gryzienia bardzo twardych pokarmów. Niekiedy ukruszony ząb może być konsekwencją próby podważenia zębami różnych przedmiotów (np.: kapsla zamkniętej butelki).
Do odłamania fragmentu uzębienia prowadzi także bardzo zaawansowany proces próchniczy, który skutkuje powstaniem dużego ubytku twardych tkanek zęba.
Niekorzystny wpływ na uzębienie może mieć zaciskanie i zgrzytanie zębami, czyli bruksizm.
Nieprawidłowe stężenie witaminy D oraz wapnia zwiększa prawdopodobieństwo ukruszania się zębów. Rolą witaminy D jest regulacja procesu przyswajania wapnia i fosforu, biorącego udział w budowaniu i utrzymaniu zdrowych, mocnych kości i zębów.
Jakie jest leczenie w przypadku niewielkiego ukruszenia zęba?
W przypadku małego ukruszenia zęba, najlepszym sposobem jego uzupełnienia jest światłoutwardzalne wypełnienie kompozytowe (biała plomba). Jest dopasowane kolorem do pozostałych zębów, cechuje się dobrą trwałością.
Jak postępować, gdy duża część zęba uległa uszkodzeniu?
Złamane lub pęknięte zęby należy jak najszybciej wyleczyć, aby uniknąć dalszych uszkodzeń. Może być konieczne leczenie kanałowe lub usunięcie zęba. Pęknięcia nie zawsze są widoczne w badaniu rentgenowskim. Mogą natomiast występować objawy, takie jak ból przy przeżuwaniu pokarmów i nadwrażliwość na zimne, a czasem także gorące pokarmy i płyny, jak również powietrze, która z czasem może się nasilać.
Gdy uszkodzenie obejmuje szkliwo i zębinę, dentysta pokryje ząb specjalnymi preparatami chroniącymi przed infekcją oraz nadwrażliwością, a następnie odbuduje wypełnieniem światłoutwardzalnym (plomba), licówką lub koroną.
Licówki są to „płatki”, nakładane na przednią część zęba, które odbudowują kształt i poprawiają estetykę. Przy dobrej higienie licówki mogą w odpowiednim stanie przetrwać w jamie ustnej pacjenta nawet kilkanaście lat.
Korony są to „czapeczki” nakładane na ząb. Przed założeniem ząb musi zostać oszlifowany, czyli specjalnie przygotowany.
Przy urazach, które obejmują szkliwo, zębinę i miazgę, czyli całą grubość zęba, konieczne jest leczenie kanałowe. Objawy zakażonej miazgi obejmują nadwrażliwość i ból zęba (nocny, pulsujący). W ciężkich przypadkach może wystąpić obrzęk i stan zapalny. Jeśli zainfekowana tkanka miazgi nie zostanie usunięta, może dojść do powikłań, a w konsekwencji zęba nie będzie już się dało uratować.
Ząb po leczeniu kanałowym należy wzmocnić. Często umieszcza się włókno szklane w zębie. Włókno szklane to specjalny materiał, który wzmacnia ząb. Jest to rozwiązanie trwałe i mało inwazyjne. Wprowadzane jest do kanału zębowego, w taki sposób, aby ząb stał się stabilny. Zabieg jest wykonywany bardzo szybko, a jego efekty widoczne są zaledwie po pierwszej i jedynej wizycie.
Przeciwwskazania:
- poważne wady zgryzu
- zgrzytanie zębami (zwłaszcza w nocy)
- nieprawidłowa higiena jamy ustnej
Co zrobić, jeśli ząb złamie się przy dziąśle?
Złamany ząb przy dziąśle to najczęściej efekt ugryzienia twardego pokarmu z nadmierną siłą. Jeśli nie doszło do uszkodzenia korzenia zęba i brak dolegliwości bólowych, leczenie polega na założeniu plomby lub korony protetycznej, jeśli brakuje większej części zęba.
Jakie są objawy pęknięcia korzenia?
Objawem świadczącym o pęknięciu korzenia jest wrażliwość na nagryzanie. Ból pojawia się w chwili zwalniania nacisku oraz przy próbie wciągania powietrza. Niekiedy dyskomfort bólowy może występować też samoistnie, bez specjalnego bodźca. Zwykle pęknięcia korzenia dotyczą zębów po przeprowadzonym leczeniu kanałowym.
Jakie są rodzaje pęknięć korzenia?
Korzeń zęba może ulec złamaniu w trzech płaszczyznach: pionowo, poziomo lub ukośnie.
- Najgorsze rokowanie jest w przypadku złamania pionowego. Ten rodzaj uszkodzenia występuje głównie w zębach leczonych kanałowo. Jedyną metodą leczenia jest usunięcie zęba.
- W przypadku złamania ukośnego często linia złamania biegnie od korzenia po koronę zęba. W tym przypadku również rokowania nie są najczęściej korzystne i niezbędne jest usunięcie zęba.
- W przypadku złamania poziomego ważna jest wysokość linii złamania. Gdy uszkodzenie biegnie w górnej części korzenia, wykonuje się leczenie kanałowe, a następnie wzmacnia ząb koroną ze specjalnego materiału.
- Gdy złamaniu ulega środkowa część korzenia, stosuje się leczenie kanałowe lub usunięcie.
Jak postępować, gdy ząb zostanie wybity?
Jeśli ząb zostanie wybity, trzeba go podnieść za część koronową (biała, zewnętrzna część zęba), starając się nie dotykać korzenia.
Jeśli nie jesteśmy w stanie włożyć zęba na miejsce samodzielnie, należy go umieścić w płynie, takim jak:
- Sól fizjologiczna (godzina na transport)
- Pasteryzowane mleko (6 godzin na transport)
- Roztwór Hanka (24 godziny na transport)
- Ślina (2 godziny na transport)
Jak zachować higienę po replantacji (ponownym umieszczeniu zęba)?
Bardzo ważne jest utrzymanie prawidłowej higieny, nie można dopuścić, aby doszło do stanu zapalnego dziąseł. Na około dwa tygodnie wprowadzić należy płukanki (np. z chlorheksydyną). Kolejne zalecenie dotyczy miękkiej diety, którą trzeba utrzymywać przez około od 7 do 10 dni. W czasie gojenia unikać sportów kontaktowych, aby przypadkiem ponownie nie doszło do urazu.
Jakie jest postępowanie, gdy nie da się replantować zęba (ponownie umieścić)?
Może zdarzyć się tak, że przywrócenie wybitego zęba z powrotem do jamy ustnej będzie niemożliwe. W takiej sytuacji zaleca się wykonanie leczenia implantologicznego. Polega ono na wszczepieniu małego tytanowego elementu w miejsce po utraconym korzeniu. Implant wykonany z biokompatybilnego materiału oznacza, że skutecznie integruje się z kością. Do tytanowej śrubki następnie mocuje się koronę protetyczną, czyli sztuczny ząb.
Kolejną możliwością jest wykonanie mostu. W takiej sytuacji konieczne jest posiadanie zdrowego uzębienia sąsiadującego z luką, które następnie należy oszlifować. Pozwala to na stabilne zamocowanie mostu protetycznego, dzięki czemu estetycznie rekonstruowany jest utracony ząb. Wadą tego rozwiązania jest konieczność oszlifowania zdrowego uzębienia, dlatego w przypadku pojedynczego braku mniej inwazyjnym zabiegiem będzie leczenie implantologiczne.
Jakie są możliwe powikłania po replantacji zęba (po ponownym umieszczeniu zęba)?
Ząb po urazie należy obserwować przez kilkanaście następnych miesięcy. W tym czasie bezwzględnie konieczne są wizyty kontrolne, w trakcie których lekarz oceni stan odbudowy tkanki zęba. Wykona RTG kontrolne w celu wykluczenia powikłań. Sygnałem, że po urazie dzieje się coś niepokojącego, jest ból zęba, który mimo wcześniejszego leczenia nie ustępuje, a nawet się zaostrza.
Trzeba też zwracać uwagę czy ząb nie zmienia barwy z odcieni bieli i żółci na różowy lub siny (prawdopodobna martwica miazgi). Utrata stabilności zęba i wzrost jego ruchomości (chwianie się zęba w dziąśle) to kolejny znak, że trzeba pilnie zgłosić się do stomatologa.
Czy biżuteria wewnątrzustna może powodować urazy zębów?
Jak podają statystyki ponad 70% osób z biżuterią w jamie ustnej zmaga się z uszkodzeniami zębów. Biżuteria na języku, wargach, policzkach powoduje powtarzające się mikrourazy. Ich skutkiem jest starcie i pęknięcie zębów. Biżuteria uszkadza także plomby.
Jak unikać urazów uprawiając sport?
Na rynku dostępne są ochraniacze na twarz. Są to maski wykonane ze specjalnych materiałów. Skutecznie redukują ryzyko wystąpienia urazów zębów. Ochraniacze twarzy polecane są w sportach kontaktowych, motorowych, w dyscyplinach, w których używa się twardych piłek lub kijów.
Dostępne są także ochronne szyny nazębne. Ich stosowanie zalecane jest w każdej dyscyplinie, w której istnieje ryzyko upadku lub uderzenia w okolice głowy. Szyny ochronne są grube, a jednocześnie dość elastyczne, dzięki czemu rozpraszają siły uderzenia, chroniąc nie tylko zęby, lecz także dziąsła, wargi, kości szczęki i żuchwy.
