Od ogłoszenia stanu epidemii w Polsce minęło już ponad 5 tygodni i choć dla wszystkich jest jasne, że koronawirus jest najbardziej niebezpieczny dla osób starszych i przewlekle chorych, to do dzisiaj opieka długoterminowa pozostaje nadal bez należytego wsparcia. Co bardziej niepokojące, to coraz częstsze próby przerzucenia odpowiedzialności za pogarszającą się sytuację na kierownictwa DPS-ów, ZOL-i i ZPO. To niemoralne – uważa dr Elżbieta Szwałkiewicz, prezes zarządu Koalicji „Na pomoc niesamodzielnym”.
Fot. Jakub Włodek/ Agencja Gazeta
Koalicja już 25 marca w informacji prasowej przestrzegała, że pojawienie się wirusa w placówkach opieki długoterminowej to prosta droga do katastrofy i apelowała o wsparcie zadeklarowane w Tarczy Antykryzysowej.
– Według naszych szacunków, do dnia 5 maja ogniska koronawirusa pojawiły się łącznie w 31 domach pomocy społecznej (DPS), 7 placówkach zapewniających całodobową opiekę oraz 13 zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych (ZOL/ZPO) – wylicza dr Szwałkiewicz.
Testy, testy, testy – czyli jak nie zadziałały procedury
Od początku stanu nadzwyczajnego w Polsce, Koalicja apelowała o wykonywanie testów każdej osobie pojawiającej się w placówce opieki długoterminowej z zewnątrz.
– Rzeczą oczywistą dla nas było zawieszenie wizyt osób bliskich w DPS-ach, ZOL-ach i ZPO. Dzisiaj wiemy, że nie każda placówka wdrożyła taka procedurę. Powód był prosty. Nikt takiej procedury odpowiednio wcześnie nie ogłosił – twierdzi prezes zarządu Koalicji i dodaje: – Przez kilka pierwszych tygodni poruszaliśmy się intuicyjnie. Rząd o opiece długoterminowej zapomniał.
Zarząd Koalicji widząc, jak szybko wirus opanowuje kolejne placówki, postanowił przetłumaczyć na język polski WYTYCZNE W ZAKRESIE PROWADZENIA KONTROLI DLA PLACÓWEK OPIEKI DŁUGOTERMINOWEJ W KONTEKŚCIE COVID-19, opublikowane 21 marca przez Światową Organizację Zdrowia (WHO).
– Nie mogliśmy biernie czekać na rozwój zdarzeń podobny do tych we Włoszech czy Hiszpanii – mówi dr Szwałkiewicz. – Widząc bierność Ministra Zdrowia oraz kompletną nieudolność wielu wojewodów w zarządzaniu kryzysem, postanowiliśmy wesprzeć opiekę długoterminową zaleceniami, które pozwalają osiągnąć trzy kluczowe cele w walce z wirusem:
• zapobiec przedostaniu się wirusa na teren placówki
• zapobiec rozprzestrzenianiu się wirusa w obrębie placówki oraz
• zapobiec rozprzestrzenianiu się wirusa poza obrębem placówki.
– Jednak żeby osiągnąć cele, potrzeba do tego wsparcia sprzętowego, kadrowego i finansowego. Trudno walczyć z epidemią, gdy brakuje podstawowego sprzętu ochrony w postaci masek, kombinezonów czy nawet rękawiczek. Trudno zapobiec przedostaniu się wirusa na teren placówki gdy notorycznie odmawia się zrobienia testów ich personelowi czy podopiecznym. Trudno wreszcie utrzymać personel opiekuńczy w zakładach opieki długoterminowej, gdy pracownicy widzą, że zostali zdani jedynie na siebie – podkreśla Koalicja.
– Od samego początku zakłady opiekuńczo-lecznicze oraz pielęgnacyjno-opiekuńcze pozostawione zostały bez wsparcia – uważa Grażyna Śmiarowska z Zakładu Pielęgnacyjno-Opiekuńczego w Toruniu, członek zarządu Koalicji i dodaje: – Świadomość konsekwencji zakażenia koronowirusem wśród naszych pacjentów wymagała podjęcia natychmiastowego działania. Wobec panującego chaosu informacyjnego sami tworzyliśmy procedury i z własnych funduszy zabezpieczaliśmy się w środki ochrony osobistej, co czynimy nadal.
W takiej sytuacji nie powinny dziwić apele do władz państwowych i samorządowych o wsparcie.
– Niektóre samorządy starały się pomóc placówkom, jednak były też takie, które całą odpowiedzialność przerzucały na kierowników. Struktury mamy niejednorodne: część ZOL/ZPO ma charakter niepubliczny, większość jest w strukturach szpitali, są też prywatni świadczeniodawcy nie korzystający z państwowych funduszy, ale przecież wszystkie te placówki udzielają świadczeń obywatelom Polski – podkreśla Grażyna Śmiarowska i dodaje: – Zwracałam się z apelem do różnych władz nie tylko o zabezpieczenie pacjentów, ale także pracowników. Jak do tej pory wszystko kończy się na obietnicach, a żyjemy w pandemii już 1,5 miesiąca! Pracownicy szpitali objęci zostali badaniami diagnostycznymi pod kątem COVID-19, natomiast personel opieki długoterminowej już nie.
Ostatni komunikat Ministra Zdrowia z dnia 28.04.2020 r. przypomina, że „każda osoba z personelu medycznego szpitala… ma pełne prawo być skierowana na testy PCR".
Opieka długoterminowa kluczowym elementem systemu opieki zdrowia
– Obecna sytuacja jasno pokazuje słabość naszego systemu ochrony zdrowia. Zamiast profilaktycznie zabezpieczyć osoby o najwyższym poziomie ryzyka w miejscach gdzie obecnie przebywają, nasze państwo skupia wszystkie siły i środki na zorganizowaniu im miejsc w szpitalach – podkreśla Koalicja.
– Powtarzamy te same błędy od lat. Skupiamy się na medycynie interwencyjnej zamiast szukać rozwiązań ograniczających konieczność hospitalizacji – twierdzi Prezes Koalicji. – Nie mogę milczeć, gdy coraz częściej słyszę oskarżenia wobec kadry zarządzającej zakładami opieki długoterminowej o brak zapewnienia odpowiednich procedur i personelu w walce z koronawirusem. To niemoralna i głęboko niesprawiedliwa ocena.
Dramatycznym przykładem takiego postępowania jest zdarzenie w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym w Warszawie przy ul. Bobrowieckiej, gdzie wojewoda mazowiecki złożył w prokuratorze zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa, chociaż wcześniej nie zareagował, podobnie jak Sanepid, na prośby o pomoc, jakie kierowała do nich szefowa Fundacji Nowe Horyzonty – właściciela zakładu.
Jednostki kliniczne z pensjami personelu podstawowego?
Od wielu lat w środowisku opieki długoterminowej trwa dyskusja o niedoszacowaniu kontraktów z NFZ przy jednoczesnych wygórowanych wymaganiach. Konfrontacja z epidemią obnaża teraz prowadzoną tak od wielu lat politykę.
– NFZ oczekuje od nas kadry jak w jednostkach klinicznych, wyceniając jednocześnie naszą pracę na poziomie personelu podstawowego – twierdzi Grażyna Śmiarowska. – Liczba lekarzy specjalistów czy fizjoterapeutów jest kompletnie nieadekwatna do rzeczywistych potrzeb ZOL-u czy ZPO.
Niestety zarówno urzędnicy jak i politycy z rządu i opozycji nie potrafią tego przyjąć do wiadomości. W Polsce nadal króluje „szpitalocentryzm”. – Pamiętam, jak Komisja Europejska zarzucała szpitalocentryzm ówczesnemu ministrowi zdrowia Bartoszowi Arłukowiczowi. Było to w roku 2014 – przypomina Prezes Koalicji. – Niestety, jak widać na przykładzie obecnego kryzysu, nic w tej kwestii się nie zmieniło.
Postulaty Koalicji bez reakcji ze strony rządu
Do dzisiaj rząd nie odniósł się do apelu Koalicji o wdrożenie trzech filarów wsparcia dla opieki długoterminowej, zarówno tej stacjonarnej, jak i domowej. Ponieważ nadal są one aktualne, Koalicja raz jeszcze apeluje do rządu o:
• pilne zlikwidowanie niedoszacowania stawki za osobodzień do kosztów rzeczywistych i uwzględnieniu w nich podniesionych cen środków ochrony przed zakażeniem
• zawieszenie na czas zagrożenia wirusem wygórowanych wymogów NFZ (w stosunku do płaconej stawki za osobodzień) w zakresie poziomu zatrudnienia lekarzy, pielęgniarek i fizjoterapeutów na rzecz wzmocnienia obsady opiekuńczej
• umożliwienie okresowego zatrudniania w ZOL-ach oraz ZPO niewykwalifikowanych opiekunów, którzy po przeszkoleniu przez pielęgniarkę zakładu i pod jej nadzorem merytorycznym mogliby wykonywać proste czynności pielęgnacyjne i opiekuńcze.
