×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Pomiary szczytowego przepływu wydechowego (PEF)

Szczytowy przepływ wydechowy, określany najczęściej skrótem PEF (peak expiratory flow), to maksymalna prędkość przepływu powietrza, jaką można uzyskać podczas wydechu. Parametr ten jest też niekiedy określany jako PEFR (peak expiratory flow rate).

PEF zależy od wielkości płuc, siły mięśni wydechowych i średnicy oskrzeli. W przypadku konkretnej osoby wielkość płuc prawie się nie zmienia (powoli maleje w tempie kilkunastu–kilkudziesięciu mililitrów rocznie), dlatego w codziennych pomiarach na wielkość PEF wpływa średnica oskrzeli.

Skurcz oskrzeli i zmniejszenie ich średnicy to podstawowe przyczyny objawów astmy. Nie zawsze jednak pacjent jest w stanie sam ocenić nasilenie objawów, a niewielki skurcz oskrzeli niekoniecznie musi powodować efekt odczuwalny w spoczynku. Pomiar PEF pozwala na codzienne obiektywne monitorowanie czynności płuc. Pomiar PEF jest wskazany tylko u niektórych chorych, przede wszystkim tych z astmą ciężką/trudną do leczenia. Wynik pomiaru PEF jest mniej dokładny niż wynik badania spirometrycznego i nie może go zastąpić. Nie używa się również jednorazowego pomiaru PEF do wiarygodnej oceny czynności płuc. Do rozpoznawania astmy i oceny maksymalnej czynności płuc u danego chorego służy spirometria, natomiast ze względu na prostotę pomiar PEF służy do codziennego monitorowania czynności płuc. Jedynym zastosowaniem PEF w rozpoznawaniu astmy jest diagnostyka astmy zawodowej, polegająca na częstym monitorowaniu PEF w domu i w pracy, co pozwala na wychwycenie jego zmniejszenia pod wpływem czynników występujących w miejscu pracy i jego poprawy w czasie wolnym.

Do pomiaru PEF służy pikflometr (ang. peak flow meter). Na rynku dostępnych jest wiele modeli różniących się wyglądem, ale zasada ich działania jest taka sama. Pikflometr składa się z rurki o różnym kształcie oraz skali, po której przesuwa się wskaźnik. Siła powietrza wdmuchiwanego przez ustnik urządzenia przesuwa wskazówkę wzdłuż skali – tym dalej, im silniej pacjent dmuchnie. Dostępne są również pikflometry elektroniczne, w których nie ma skali, a wynik odczytuje się na ekranie. Urządzenia te mają również pamięć pozwalającą na zapisanie wyników pomiarów. Do zapisywania wyników najlepszy jest jednak zwykły zeszyt albo specjalna karta, na której zaznacza się wyniki kolejnych pomiarów, tworząc wykres, który ułatwia ich późniejszą interpretację.

Jak używać pikflometru?

  • Pomiarów dokonuje się w pozycji stojącej.
  • Wskaźnik należy przesunąć na pozycję „zero”.
  • Trzymając urządzenie w ręce, należy zrobić jak najgłębszy wdech.
  • Włożyć ustnik do ust, obejmując go szczelnie wargami; należy unikać blokowania ustnika językiem.
  • Dmuchnąć w urządzenie z całej siły, jak najszybciej.
  • Odczytać i zapisać wynik.
  • Powtórzyć pomiar 3 razy, w zeszycie lub na karcie odnotować najwyższy uzyskany wynik.

Instrukcja

Na początek warto trochę poeksperymentować z techniką wydechu, ćwicząc tak, by uzyskać jak najlepsze wyniki, a potem dążyć do takiego opanowania techniki, aby kolejne pomiary były możliwie zbliżone.

Stosując piflometr do codziennego monitorowania astmy, najczęściej wykonuje się pomiary 2 razy dziennie – rano i wieczorem. Pomiar poranny można wykonać przed przyjęciem leku rozkurczającego oskrzela (o ile taki stosujemy), a wieczorny około 15 minut po przyjęciu takiego leku.

Jeżeli stosuje się pomiar PEF w diagnostyce astmy zawodowej, odnotowuje się dodatkowo kilka pomiarów miejscu pracy. Liczba wykonywanych pomiarów zależy od tego, czy zmieniają się warunki w miejscu pracy. Jeżeli na przykład w biurze zaczyna pracować klimatyzacja albo pacjent zmienia halę produkcyjną lub stosowany odczynnik chemiczny, należy powtórzyć pomiar. Nie wolno zapominać o wykonywaniu pomiarów w czasie wolnym od pracy, w tym podczas urlopu i w weekendy.

Dobowa zmienność PEF

U każdego człowieka średnica oskrzeli zmienia się wielokrotnie w ciągu doby. PEF odzwierciedla te zmiany. U pacjentów z niedostatecznie kontrolowaną astmą zmiany te są większe, niż u osób zdrowych. Dobowa zmienność PEF jest jednym z parametrów umożliwiających ocenę kontroli astmy. Dobową zmienność PEF oblicza się, odejmując najmniejszy PEF w ciągu doby od największego, a następnie dzieląc otrzymaną wartość przez największy PEF i mnożąc przez 100% – według poniższego wzoru:

dobowa zmienność PEF = PEFmax - PEFmin/PEFmax × 100%

W optymalnych warunkach dobowa zmienność PEF nie powinna być większa niż 20%.

Jak interpretować wyniki pomiaru PEF?

Codzienne monitorowanie PEF może pozwolić na wykrycie pogorszenia kontroli astmy przed pojawieniem się dokuczliwych objawów. Jeśli chory otrzymał pisemny plan postępowania w astmie, najpewniej lekarz zaznaczył w nim, co zrobić, gdy PEF spadnie poniżej określonej wartości. Wartość ta jest indywidualna dla każdego pacjenta – zależy od wyjściowej czynności płuc, zmienności dobowej PEF w ostatnim czasie i intensywności stosowanego leczenia.


Fot. Karta obserwacji wartości PEF

Data aktualizacji: 4.09.2018
22.03.2017
Wybrane treści dla Ciebie
  • PEF - szczytowy przepływ wydechowy
  • Próba wysiłkowa
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta