Badania diagnostyczne w urologii

Kwestionariusze i dzienniczki

W urologii bardzo dużą wagę przywiązuje się do kwestii jakości życia i objawów pacjenta. Do ich oceny przydatne są różne kwestionariusze. Dwa najpopularniejsze to:

• ocena skali objawów IPSS (International prostate symptom score), charakteryzująca nasilenie objawów ze strony dolnych dróg moczowych u mężczyzn z łagodnym rozrostem stercza
• dzienniczek mikcji, polegający na zapisywaniu przez 3 dni danych dotyczących przyjmowanych i wydalanych płynów oraz incydentów nietrzymania moczu.

Badanie fizykalne w urologii

W skład badania wchodzą:

• badanie objawu Goldfama (ból w okolicy lędźwiowej przy wstrząsaniu)
• oglądanie zewnętrznych narządów płciowych (z odprowadzeniem napletka)
• badanie jąder
• badanie palcem przez odbytnic ę, oceniające gruczoł krokowy (prostatę), które powinno być wykonywane u wszystkich mężczyzn po 50. roku życia (zob. Ryc. 1.).

Ryc. 1. Badanie gruczołu krokowego przez odbytnicę (DRE)

Badania obrazowe

• zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej, pozwalające na identyfkację złogów (kamieni)
• ultrasonografia dróg moczowych oraz pomiar objętości zalegającej moczu po mikcji (oddaniu moczu)
  • ultrasonografia to metoda dość dobrze oceniająca patologię w obrębie górnych dróg moczowych – jest głównym badaniem przesiewowym, pozwalającym na identyfkację nieprawidłowości w drogach moczowych
  • pozwala na wstępną diagnostykę kamicy, nieprawidłowych mas w obrębie nerek, pęcherza, ocenę wielkości prostaty oraz ocenę zalegania moczu po mikcji
  • przed badaniem należy unikać spożywania posiłków oraz napojów gazowanych, należy natomiast wypić około 1 l niegazowanej wody.
• urografia, badanie polegające na ocenie wydzielania przez nerki środka kontrastowego
  • umożliwia uwidocznienie całych dróg moczowych
  • przed badaniem podaje się pacjentowi dożylnie środek kontrastowy
  • osoby z  chorobami tarczycy oraz uczuleniami powinny o nich poinformować lekarza zlecającego badanie
  • przed badaniem należy oznaczyć poziom kreatyniny
  • badanie wykonuje się na czczo.

Przeciwwskazaniem do wykonywania urografi oraz zdjęcia przeglądowego jamy brzusznej jest ciąża.

Badania inwazyjne

• USG przezodbytnicze prostaty (TRUS) polegające na wprowadzeniu do odbytu specjalnej sondy
  • podczas badania pacjent leży na boku – głowicę sondy z założoną nań specjalną jednorazową osłoną wprowadza się przez odbyt
  • w trakcie trwającego kilka minut badania oceniana jest wielkość oraz budowa prostaty i, jeśli zachodzi taka potrzeba, pobierane są wycinki z gruczołu krokowego, celem oceny histopatologicznej
  • przygotowanie pacjenta do zabiegu polega
  • na wykonaniu lewatywy w dniu poprzedzającym badanie
  • przed badaniem należy odstawić leki rozrzedzające krew
  • przed badaniem oraz po nim przyjmuje się, jako
  • zapobieganie powikłaniom infekcyjnym, leki odkażające mocz (z grupy chinolonów).

Ryc. 2. USG przezodbytnicze prostaty (TRUS)

• badanie urodynamiczne służące do oceny czynnościowej dolnych dróg moczowych
  • jest ono testem diagnostycznym, który ma ocenić działanie dolnych dróg moczowych (pęcherz moczowy, zwieracz, cewka moczowa)
  • w trakcie badania urodynamicznego do pęcherza wprowadzane są dwa cewniki, jeden z nich służy do napełniania pęcherza wodą destylowaną, a drugi do rejestracji ciśnień panujących w pęcherzu
  • niekiedy dokonuje się zapisu czynności mięśni krocza przy pomocy specjalnych elektrod
  • pomiar przepływu cewkowego – badanie nieinwazyjne, polegające na oddaniu moczu do specjalnego urządzenia
  • stanowi test przesiewowy dla większości chorych z podejrzeniem zaburzeń czynności dolnych dróg moczowych.
• cystoskopia – badanie polegające na wprowadzeniu specjalnego wziernika (cystoskopu) przez cewkę do pęcherza moczowego
  • pozwala na obejrzenie cewki moczowej oraz pęcherza
  • w trakcie cystoskopii można pobrać wycinki ze ścian pęcherza moczowego
  • badanie można wykonać w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym.

Badania laboratoryjne

badanie ogólne moczu
• badanie ogólne moczu lub test paskowy moczu są tanimi, prostymi badaniami, które pozwalają potwierdzić lub wykluczyć infekcje dróg moczowych
• w przypadku infekcji konieczne jest wykonanie posiewu moczu
• posiew moczu pozwala na identyfkację drobnoustrojów wywołujących infekcje dróg moczowych, powinien być wykonany równocześnie z  oznaczeniem lekowrażliwości drobnoustrojów (tzw. antybiogramu)
• przygotowanie do pobrania moczu u mężczyzn polega na dokładnym umyciu antyseptykiem ujścia cewki moczowej po odprowadzeniu napletka, kobieta po rozchyleniu warg sromowych mniejszych powinna umyć przedsionek pochwy w kierunku do krocza
• mocz pobiera się do jałowego pojemnika – pacjent powinien oddać najpierw około 25 ml moczu, którego nie pobiera do pojemnika; do badania pobiera się natomiast 50–100 ml moczu ze środkowego strumienia – w przypadku posiewu moczu, mocz należy pobrać przed podaniem antybiotyku
• do momentu wykonania posiewu mocz należy przechowywać w lodówce.
specyfczny antygen sterczowy (PSA)
• stężenie specyfcznego antygenu sterczowego oznacza się u mężczyzn po 50. rż. lub u mężczyzn z nieprawidłowościami stwierdzanymi w badaniu przez odbytnicę
• PSA jest markerem specyfcznym dla prostaty i może być podwyższony w przypadku nowotworów oraz stanów zapalnych prostaty
• brak jest dolnej granicy normy dla PSA, należy zawsze odnosić poziom PSA do wielkości gruczołu krokowego i wieku pacjenta, a w przypadku podwyższonych wartości i/lub nieprawidłowego badania przez odbytnicę należy rozważyć wykonanie biopsji gruczołu krokowego.

Zobacz: Antygen swoisty gruczołu krokowego

testosteron
• stężenie testosteronu (wolnego i  związanego) oznacza się przy podejrzeniu zespołu niedoboru testosteronu
• stężenie testosteronu powinno być oznaczone w godzinach przedpołudniowych.

Pamiętaj!

Wynik każdego badania musi być przedyskutowany z Twoim lekarzem. Dopiero po takiej rozmowie możliwe jest ustalenie rozpoznania i leczenia.