Pytanie nadesłane do redakcji
Mam pytanie odnośnie do wykonywania badań w czasie ciąży. Jaki dokument prawny reguluje ich wykonywanie?
Obowiązujące Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2004 r. w sprawie zakresu świadczeń opieki zdrowotnej, w tym badań przesiewowych, oraz okresów, w których te badania są przeprowadzane, zostało uznane za uchylone, w związku z tym czy przestało ono obowiązywać na rzecz tzw. Standardu Opieki Okołoporodowej? Ze standardu wynika, że badania te są jedynie zalecane, więc moje pytanie brzmi: czy każda kobieta w ciąży ma prawo w ramach NFZ do wykonania tychże badań, czy lekarz może odmówić wydania skierowania? Interesuje mnie także historia przeprowadzania badań profilaktycznych w czasie ciąży w Polsce: kiedy i jakie wprowadzono, czy są dostępne dane na ten temat? Jeszcze jedna niejasna dla mnie kwestia: w artykule z 2010 r. opublikowanym w Postępach Neonatologii: "Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie szczepienia dzieci przedwcześnie urodzonych oraz z małą urodzeniową masą ciała" czytamy, że: "W Polsce nie prowadzi się obowiązkowych badań przesiewowych u kobiet ciężarnych na obecność antygenu HBs, a obecnie obowiązujący schemat profilaktyki przewiduje dla wcześniaków urodzonych przez matki HBs Ag-dodatnie tylko uodpornienie czynne, czyli szczepienie." Podobna informacja widnieje w komentarzu prof. dr. hab. med. Jacka Wysockiego do artykułu "Ocena skuteczności uodporniania przeciwko WZW typu B noworodków matek HBs-dodatnich – metaanaliza. (2006)": "Biorąc pod uwagę systematycznie poprawiającą się sytuację epidemiologiczną w zakresie WZW typu B w Polsce, wydaje się, że aktualnie brakuje przesłanek do wprowadzenia powszechnych badań przesiewowych ciężarnych na obecność antygenu HBs." Czy w związku z tym, że artykuły opublikowano w 2006 r. i 2010 r. informację na ten temat można traktować jako nieaktualną i że przed 2010 r. nie wykonywano u ciężarnych badań w kierunku HBs? Jest to dla mnie niezrozumiałe. Jak w kontekście powyższych rozumieć Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2004 r., które gwarantowało takie badanie? Z góry dziękuję za odpowiedź.
Aleksandra, studentka położnictwa PUM
Odpowiedziała
prof. dr n. med. Violetta Skrzypulec-Plinta
ginekolog położnik, endokrynolog, seksuolog
Kierownik Katedry Zdrowia Kobiety Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
Obowiązującymi dokumentami dotyczącymi wykonywania badań w czasie ciąży są Rekomendacje Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego (PTG) w zakresie opieki przedporodowej w ciąży o prawidłowym przebiegu oraz Dz.U.12.1100 z dnia 4 października 2012 r. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 września 2012 r. w sprawie standardów postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem. Na podstawie art. 22 ust. 5 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654, z późn. zm.).
Zgodnie z Rekomendacjami PTG u kobiety ciężarnej obowiązkowo wykonywany jest test na antygen-HBs. Noworodkom, których matki przebyły w czasie ciąży wirusowe zapalenie wątroby typu B albo są nosicielkami antygenu HBs podaje się 200 j.m. nie później niż do 12 godzin po urodzeniu. Gamma anty-HBs jest roztworem do wstrzykiwań domięśniowych zawierającym 200 j.m. przeciwciał anty-HBs w roztworze wodnym. Lek stosowany profilaktycznie chroni organizm przed zakażeniami wirusem zapalenia wątroby typu B. Immunoglobuliny anty-HBs podane domięśniowo w przypadku infekcji wiążą antygen HBs i zapobiegają wystąpieniu wirusowego zapalenią wątroby typu B. Odporność bierna utrzymuje się przez około 3–4 tygodnie.
Noworodkom, które nie zostały zaszczepione szczepionką przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B; po upływie 1 miesiąca od pierwszej dawki 200 j.m. podaje się drugą dawkę 200 j.m. W przypadku długotrwałego pobytu dziecka w szpitalu powtarza się co 3–4 tygodnie. W tych sytuacjach wysoce zalecane jest szczepienie przeciwko typu WZW typu B. Pierwszą dawkę szczepionki można wstrzyknąć w tym samym dniu co ludzką immunoglobulinę przeciwko wirusowi zapalenia typu B, jednak w innych miejscach.
W publikacji „Raport: Zdrowie kobiet w wieku prokreacyjnym 15–49 lat. Polska 2006” można uzyskać szczegółowe dane dotyczące przeprowadzania badań przesiewowych w Polsce, pomocne również mogą być materiały na stronie Ministerstwa Zdrowia.
Ciekawą publikacją jest również Historia Położnictwa i Ginekologii w Polsce Edmunda Waszyńskiego, w której uzyska Pani odpowiedzi na nurtujące pytania dotyczące historii medycyny na terenach polskich.
