Dobutamina (opis profesjonalny)

Działanie - Dobutamina

Mechanizm działania
Syntetyczna amina katecholowa, pochodna dopaminy. W leczeniu stosuje się mieszaninę racemiczną. Dodatnie działanie inotropowe jest spowodowane głównie pobudzeniem receptorów adrenergicznych β₁ i α₁ w mięśniu sercowym. Poprawia kurczliwość mięśnia sercowego, zwiększa objętość wyrzutową lewej komory serca oraz pojemność minutową. Dobutamina działa również agonistycznie na obwodowe receptory β₂ i w mniejszym stopniu α₂. Zarówno dodatnie działanie inotropowe jak i działanie na naczynia obwodowe jest słabsze niż w przypadku innych katecholamin. Efekt hemodynamiczny dobutaminy zależy od dawki. Pojemność minutowa serca zwiększa się głównie poprzez zwiększenie pojemności wyrzutowej, a przyspieszoną czynność serca obserwuje się szczególnie podczas stosowania dużych dawek. Ciśnienie napełniania lewej komory serca i opór obwodowy zmniejszają się, a po zastosowaniu dużych dawek zmniejsza się również opór płucny. Rzadko może wystąpić niewielkie zwiększenie oporu naczyń obwodowych oraz zwiększenie ciśnienia tętniczego krwi, wywołane poprawą
wydolności serca. Dobutamina działa bezpośrednio na receptor, niezależnie od stężeń katecholamin synaptycznych. Nie działa na receptor dopaminowy i nie ma wpływu na uwalnianie endogennej noradrenaliny. Dobutamina może zwiększać skłonność do zaburzeń rytmu serca. Po długotrwałym, nieprzerwanym
stosowaniu przez >72 h obserwowano zjawisko tolerancji. Dobutamina wywiera wpływ na czynność płytek krwi, zwiększa zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen. Dobutamina nie ma bezpośredniego dopaminergicznego wpływu na perfuzję nerkową. U dzieci odpowiedź hemodynamiczna jest nieco inna niż u dorosłych. Wprawdzie u dzieci zwiększa się pojemność minutowa serca, ale w porównaniu z dorosłymi istnieje u nich tendencja do mniejszej redukcji układowego oporu naczyniowego i ciśnienia napełniania komór serca oraz większego przyspieszenia tętna i zwiększenia ciśnienia tętniczego. Ciśnienie zaklinowania tętnicy płucnej może zwiększyć się podczas wlewu u dzieci w wieku ≤12 mies. Wydaje się, że pojemność minutowa serca zaczyna zwiększać się przy szybkości wlewu i.v. 1,0 µg/kg mc./min, skurczowe ciśnienie tętnicze przy szybkości 2,5 µg/kg mc./min, a zmiany tętna przy szybkości 5,5 µg/kg mc./min. Zmiana szybkości wlewu dobutaminy z 10 do 20 µg/kg mc./min powoduje zazwyczaj dalsze zwiększenie pojemności minutowej serca.

Farmakokinetyka
Początek działania dobutaminy występuje po 1–2 min od rozpoczęcia wlewu i.v.; stałe stężenia w osoczu uzyskiwane są po 10–12 min. Zależnie od dawki stężenie w osoczu w stanie stacjonarnym zwiększa się liniowo wraz z szybkością wlewu. t_1/2 wynosi 2–3 min. Dobutamina jest metabolizowana głównie w tkankach i wątrobie z wytworzeniem glukuronidów i nieaktywnej farmakologicznie 3-O-metylodobutaminy; związki te są wydalane z moczem (2/3 dawki) i żółcią. U dzieci stężenie dobutaminy w osoczu przy tej samej szybkości wlewu może różnić się nawet 2-krotnie; istnieje również duża zmienność w odniesieniu zarówno do stężenia dobutaminy w osoczu wywołującego reakcję hemodynamiczną, jak i do szybkości odpowiedzi hemodynamicznej na zwiększenie stężenia w osoczu. Dlatego szybkość wlewu dobutaminy należy dostosować indywidualnie.

Wskazania do stosowania - Dobutamina

Zwiększenie siły skurczu mięśnia sercowego
Wywołanie efektu inotropowododatniego u pacjentów z ostrą niewydolnością serca spowodowaną zaburzeniami kurczliwości mięśnia sercowego, z towarzyszącym zmniejszeniem rzutu sercowego i zwiększeniem ciśnienia płucnego, np. w przebiegu zawału serca, w kardiomiopatii, po zabiegach kardiochirurgicznych, we wstrząsie kardiogennym lub septycznym.
Wywołanie efektu inotropowododatniego u dzieci i młodzieży (od urodzenia do 18. rż.) ze zmniejszeniem rzutu sercowego w stanach hiperfuzji na skutek niewyrównanej niewydolności serca po zabiegach kardiochirurgicznych, w przebiegu kardiomiopatii, we wstrząsie kardiogennym lub septycznym.

Przeciwwskazania stosowania - Dobutamina

Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, guz chromochłonny nadnerczy, równoległe stosowanie inhibitorów MAO.

W razie nadmiernego przyspieszenia czynności serca, zwiększenia ciśnienia tętniczego skurczowego lub wystąpienia zaburzeń rytmu serca, należy zmniejszyć dawkę dobutaminy lub czasowo przerwać jej podawanie.

Kardiomiopatia stresowa (zespół takotsubo)
Kardiomiopatia stresowa jest możliwym ciężkim powikłaniem stosowania dobutaminy podczas echokardiografii obciążeniowej; w przypadku jej wystąpienia należy natychmiast przerwać podawanie dobutaminy.

Komorowe zaburzenia rytmu serca
Dobutamina może wywołać lub nasilić dodatkowe skurcze komorowe, rzadko powodując częstoskurcz komorowy lub migotanie komór. Ponieważ dopamina ułatwiaja przewodzenie przedsionkowo-komorowe, u pacjentów z trzepotaniem lub migotaniem przedsionków może rozwinąć się szybka odpowiedź komorowa.

Ostry zawał serca
Podczas stosowania dobutaminy u chorych z ostrym zawałem serca należy zachować szczególną ostrożność, gdyż każde znaczące przyspieszenie rytmu serca lub nadmierne zwiększenie ciśnienia tętniczego może nasilić niedokrwienie mięśnia sercowego i wywołać ból dławicowy oraz uniesienie odcinka ST.

Zaburzenia dotyczące komór serca
Dobutamina nie poprawia parametrów hemodynamicznych u większości pacjentów z mechaniczną niedrożnością zaburzającą napełnianie komór i/lub odpływ z komór. W przypadku tamponady serca, zwężenia zastawki aorty i idiopatycznego przerostowego podzastawkowego zwężenia aorty odpowiedź inotropowa może być nieadekwatna.

Ciężkie niedociśnienie tętnicze
Stosować ostrożnie u pacjentów z ciężkim niedociśnieniem tętniczym w przebiegu wstrząsu kardiogennego (średnie ciśnienie tętnicze <70 mm Hg).

Hipowolemia
Przed podaniem dobutaminy należy w razie konieczności wyrównać hipowolemię, podając pełną krew lub osocze.

Ciśnienie tętnicze
Jeśli podczas stosowania dobutaminy utrzymuje się niedociśnienie tętnicze lub ciśnienie tętnicze zmniejsza się pomimo prawidłowego ciśnienia napełniania komór i pojemności minutowej serca, można rozważyć jednoczesne stosowanie leków zwężających naczynia obwodowe, takich jak dopamina lub norepinefryna.

Choroba wieńcowa
W przypadku niedokrwienia mięśnia sercowego należy starannie rozważyć wskazania do zastosowania dobutaminy. W trakcie leczenia dobutaminą może wystąpić miejscowe zwiększenie lub zmniejszenie przepływu wieńcowego, które zmienia zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen. U pacjentów z chorobą wieńcową o ciężkim nasileniu jej obraz kliniczny może ulec zaostrzeniu, szczególnie jeśli występuje przyspieszenie czynności serca i/lub zwiększenie ciśnienia tętniczego.

Niewydolność serca z ostrym lub przewlekłym niedokrwieniem mięśnia sercowego
Podczas podawania dobutaminy pacjentom z niewydolnością serca z towarzyszącym ostrym lub przewlekłym niedokrwieniem mięśnia sercowego, należy unikać znacznego przyspieszenia czynności serca i/lub zwiększenia ciśnienia tętniczego. Nie można wykluczyć prowokowania niedokrwienia mięśnia sercowego, szczególnie w przypadkach względnie sprawnej czynności komory.

Wstrząs kardiogenny
Lekiem z wyboru w leczeniu wstrząsu kardiogennego jest dopamina; u pacjentów z zaburzeniem czynności lewej komory, zwiększonym ciśnieniem napełniania lewej komory i zwiększonym oporem obwodowym, do leczenia dopaminą zaleca się dołączenie dobutaminy.

Dzieci i młodzież
U dzieci występuje częściej i jest bardziej nasilone przyspieszenie tętna i zwiększenie ciśnienia tętniczego. Ciśnienie zaklinowania tętnicy płucnej może nie zmniejszyć się, jak to ma miejsce u dorosłych, ale może się zwiększyć, szczególnie u dzieci w 1. rż. Istnieją doniesienia o mniejszej wrażliwości na dobutaminą układu sercowo-naczyniowego noworodków i prawdopodobnie działanie hipotensyjne występuje częściej u dorosłych niż u małych dzieci. Z tego względu podczas stosowania dobutaminy u dzieci należy zachować szczególną ostrożność.

Interakcje - Dobutamina

β-adrenolityki
Sporadycznie obserwowano nieznaczny skurcz naczyń obwodowych, głównie u pacjentów, którzy przed otrzymaniem dobutaminy przyjmowali β-adrenolityki. β-adrenolityki znoszą działanie inotropowe dobutaminy, natomiast dobutamina przeciwdziała kardiodepresyjnemu działaniu leków β-adrenolitycznych, ale blokada receptorów β-1 i β-2 może prowadzić do tachykardii i rozszerzenia naczyń.

Leki rozszerzające naczynia
Korzystne jest podawanie dobutaminy z lekami rozszerzającymi naczynia, zwłaszcza w układzie żylnym (np. nitroprusydek sodu, nitrogliceryna), gdyż wpływa to na zwiększenie pojemności minutowej serca i obniżenie ciśnienia zaklinowania w tętnicy płucnej.

Inne aminy katecholowe
Dobutamina może być stosowana równocześnie z innymi aminami katecholowymi (często łącznie z dopaminą).

Anestetyki wziewne
Wziewne anestetyki mogą zwiększać częstość komorowych zaburzeń rytmu serca.

Inhibitory MAO
Jednoczesne stosowanie dobutaminy i inhibitorów MAO jest przeciwwskazane ze względu na ryzyko wystąpienia działań niepożądanych mogących zagrażać życiu (przełom nadciśnieniowy, nasilenie niewydolności krążenia, zaburzenia rytmu serca, krwotok wewnątrzczaszkowy).

Niezgodności farmaceutyczne
Ze względu na niezgodności fizyczne, dobutaminy nie wolno mieszać z: roztworami zasadowymi (np. wodorowęglan sodu), roztworami zawierającymi wodorosiarczyn sodu i etanol, acyklowirem, aminofiliną, bretylium, chlorkiem lub glukonianem wapnia, mrówczanem cefamandolu, solą sodową cefalotyny lub cefazoliny, diazepamem, digoksyną, etakrynianem sodu, furosemidem, solą sodową heparyny, solą sodową bursztynianu hydrokortyzonu, insuliną, chlorkiem potasu, siarczanem magnezu, penicyliną, fenytoiną, streptokinazą, werapamilem.

Działania niepożądane - Dobutamina

Bardzo często: przyspieszenie czynności serca o ≥30 uderzeń/min.

Często: eozynofilia, zahamowanie agregacji płytek krwi (tylko w przypadku ciągłej, wielodniowej infuzji), ból głowy, zwiększenie ciśnienia tętniczego o ≥50 mm Hg (działanie może być silniejsze u chorych z nadciśnieniem tętniczym), zmniejszenie ciśnienia tętniczego, komorowe zaburzenia rytmu serca, zależne od dawki dodatkowe skurcze komór, przyspieszenie częstości pobudzeń komór u pacjentów z migotaniem przedsionków (chorym przed rozpoczęciem leczenia należy podać glikozydy naparstnicy), zwężenie naczyń krwionośnych (szczególnie u osób leczonych wcześniej β-adrenolitykami), ból dławicowy, kołatanie serca.
Objawy pobudzenia układu współczulnego (zwykle słabiej wyrażone niż w przypadku stosowania innych leków sympatykomimetycznych); obniżenie ciśnienia tętniczego, tachykardia oraz zaburzenia rytmu.

Bardzo rzadko: hipokaliemia, bradykardia, niedokrwienie mięśnia sercowego, zawał serca, zatrzymanie krążenia.

Z nieznaną częstością: zmniejszenie ciśnienia w kapilarach płucnych, kardiomiopatia stresowa (zespół takotsubo).

Działania niepożądane u dzieci i młodzieży
Zwiększenie ciśnienia tętniczego skurczowego, układowe nadciśnienie lub niedociśnienie, tachykardia, ból głowy, zwiększenie ciśnienia zaklinowania tętnicy płucnej prowadzące do przekrwienia płuc i obrzęku, a także związanych z tym objawów. Ponadto często: skurcz oskrzeli, duszność, nudności, wysypka, ból w klatce piersiowej, zwiększona potrzeba oddawania moczu, gorączka, zapalenie żyły w miejscu podania, miejscowy stan zapalny w wyniku niezamierzonego podania leku poza żyłę; bardzo rzadko: krwawienie punkcikowate, martwica skóry; z nieznaną częstością: niepokój ruchowy, uczucie gorąca, lęk.

Przedawkowanie
Objawy przedawkowania są związane przede wszystkim z nadmiernym pobudzeniem β-receptorów: nudności, wymioty, utrata łaknienia, drżenia, lęk, kołatanie serca, ból głowy, dolegliwości dławicowe, niespecyficzne bóle zamostkowe. Dodatnie działanie inotropowe i chronotropowe może prowadzić do migotania komór i niedokrwienia mięśnia sercowego. Obwodowe rozszerzenie naczyń może powodować nadciśnienie tętnicze. W przypadku przedawkowania należy przede wszystkim przerwać wlew, w razie konieczności podjąć działania podtrzymujące czynności życiowe, kontrolować gazometrię i stężenie elektrolitów we krwi. W razie wystąpienia ciężkich komorowych zaburzeń rytmu serca można podać lidokainę lub leki β-adrenolityczne (np. propranolol). W przypadku dławicy piersiowej należy podać azotan podjęzykowo i/lub możliwie krótko działający β-adrenolityk i.v. (np. esmolol). W razie reakcji związanych z nadciśnieniem tętniczym zwykle wystarczające jest zmniejszenie dawki dobutaminy lub przerwanie wlewu. Po niezamierzonym doustnym przyjęciu wchłanianie dobutaminy można ograniczyć podając węgiel aktywowany. W przypadkach przedawkowania dobutaminy nie wykazano korzyści z zastosowania wymuszonej diurezy, dializy otrzewnowej, hemodializy czy hemoperfuzji przez filtry węglowe.

Ciąża i laktacja - Dobutamina

Brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania dobutaminy w okresie ciąży. Nie wiadomo, czy lek przenika przez łożysko. Dobutamina może być stosowana u kobiet w ciąży tylko w przypadku, gdy możliwe korzyści z leczenia dla matki przeważają nad potencjalnym ryzykiem dla płodu, i gdy niedostępne jest inne, bardziej bezpieczne leczenie.

Nie wiadomo, czy lek wydziela się z pokarmem kobiecym. Zaleca się przerwanie karmienia piersią podczas stosowania dobutaminy.

Dawkowanie - Dobutamina

I.v., we wlewie ciągłym; szybkość infuzji zależy od reakcji pacjenta i występowania działań niepożądanych. Podczas podawania leku należy kontrolować częstość i rytm pracy serca, ciśnienie tętnicze, przepływ moczu i szybkość infuzji. W miarę możliwości w trakcie leczenia należy kontrolować rzut sercowy, ośrodkowe ciśnienie żylne i ciśnienie w kapilarach płucnych. Szczegółowe informacje dotyczące podawania – patrz: zarejestrowane materiały producenta.

Dorośli
U większości pacjentów pożądaną odpowiedź uzyskuje się po zastosowaniu dawki w zakresie 2,5–10 µg/kg mc./min, w sporadycznych przypadkach do 40 µg/kg mc./min.

Młodzież i dzieci
Dzieci i młodzież. Początkowo 5 µg/kg mc./min, następnie dawkę dostosować w zależności od odpowiedzi klinicznej w zakresie 2–20 µg/kg mc./min, choć niekiedy uzyskiwano odpowiedź stosując dawkę 0,5–1 µg/kg mc./min. Podczas stosowania większych dawek należy zachować szczególną ostrożność, gdyż maks. dawki tolerowane w leczeniu dzieci są mniejsze od dawek stosowanych u osób dorosłych. Większość działań niepożądanych (zwłaszcza tachykardię) obserwowano po podaniu dawek ≥7,5 µg/kg mc./min; szybkie ustąpienie działań niepożądanych można uzyskać przez zmniejszenie szybkości infuzji lub jej przerwanie.

Czas trwania leczenia
Czas trwania leczenia zależy od stanu klinicznego pacjenta.

Przerwanie leczenia
Dobutaminę należy odstawiać zmniejszając stopniowo dawkę.

Uwagi dla Dobutamina

Sposób przygotowania i podawania roztworu
Suchą substancję w fiolce należy rozpuścić w 10 ml wody do wstrzykiwań; jeśli substancja nie rozpuściła się całkowicie, należy dodać następne 10 ml wody do wstrzykiwań. Do wstępnego rozpuszczenia suchej substancji nie należy stosować roztworów soli ze względu na możliwość interferencji z jonami zawartymi w rozpuszczalniku i ograniczoną rozpuszczalność dobutaminy. Do nakłuwania korka przed rozpuszczeniem leku w fiolce należy używać igieł o średnicy ≤0,8 mm; gumowy korek należy nakłuwać pionowo ze względu na możliwość oderwania się jego fragmentów i przedostania do sporządzonego roztworu. Bezpośrednio przed wykonaniem wlewu roztwór należy rozcieńczyć w 5% roztw. glukozy, 0,9% roztw. NaCl lub roztw. Ringera z mleczanem; przygotowany roztwór musi zostać zużyty w ciągu 24 h. Po rozpuszczeniu w 10 ml wody do wstrzykiwań i rozcieńczeniu w jednym ww. roztworów preparat zachowuje trwałość do 24 h w temp. 15–25°C; z mikrobiologicznego punktu widzenia przygotowany roztwór należy zużyć natychmiast, chyba że był przygotowywany metodą wykluczającą możliwość zanieczyszczenia drobnoustrojami.

Preparaty na rynku polskim zawierające dobutamina