Trabektedyna

Trabektedyna – lek przeciwnowotworowy stosowany w chemioterapii nowotworów. Trabektedyna obecnie otrzymywana jest półsyntetycznie, pierwotnie uzyskiwana była ze zwierząt morskich - osłonic (Ecteinascidia turbinata). Główny mechanizm działania trabektedyny polega na oddziaływaniu z kwasem nukleinowym DNA. Trabektedyna, prawdopodobnie z udziałem reaktywnych form tlenu, przyczynia się do powstawania uszkodzeń nici DNA. W konsekwencji następuje zaburzenie ekspresji genów, syntezy DNA i RNA oraz zahamowanie podziałów komórkowych. Zmiany te prowadzą do śmierci komórki. Działanie trabektedyny dotyczy szczególnie komórek szybko dzielących się, jakimi są komórki nowotworowe. Hamując podziały komórkowe trabektedyna ogranicza wzrost i rozwój nowotworu. W 2007 roku w Europie trabektedyna została dopuszczona do stosowania w leczeniu chorych z zaawansowanym mięsakiem tkanek miękkich po niepowodzeniu leczenia antracyklinami i fosfamidem lub w przypadku przeciwwskazań do ich stosowania. Ponadto, obecnie stosowana jest w skojarzeniu z doksorubicyną w leczeniu kobiet ze wznową raka jajnika. Trabektedyna została uznana za tzw. „lek sierocy” stosowany w chorobach rzadkich.
Ze stosowaniem leków hamujących podziały komórkowe, w tym trabektedyny, wiąże się ryzyko wystąpienia działań niepożądanych dotyczących tkanek prawidłowych o częstych podziałach komórkowych (np. szpik kostny, tkanka nabłonkowa). Jednym z najczęściej występujących działań niepożądanych trabektedyny, które ogranicza możliwość zwiększenia dawki, jest hamowanie czynności krwiotwórczej szpiku kostnego. Prowadzi to do wystąpienia neutropenii, niekiedy znacznie nasilonej i innych zaburzeń hematologicznych (małopłytkowość, niedokrwistość) oraz następczego zmniejszenia odporności. W okresie leczenia konieczna jest regularna kontrola hematologiczna, a wyniki badań mogą wymagać zmniejszenia dawkowania. Stosowanie trabektedyny może być związane z wystąpieniem rabdomiolizy (zespół objawów związanych z uszkodzeniem i rozpadem tkanki mięśniowej). Jeżeli wystąpią objawy toksycznego wpływu leczenia na mięśnie (np. osłabienie mięśni, bóle mięśni, obrzęki, zwiększenie aktywności kinazy kreatynowej we krwi) konieczne jest przerwanie stosowania trabektedyny i odpowiednie postępowanie wspomagające. Trabektedyna bardzo często powoduje nudności, wymioty, jadłowstręt, zaparcia i biegunki. Działanie trabektedyny na nabłonek przewodu pokarmowego często powoduje stany zapalne błon śluzowych i bóle brzucha. Bardzo często możliwe zaburzenia czynności wątroby; w okresie leczenia konieczne są regularne badania parametrów określających czynność wątroby (stężenie bilirubiny, aktywność enzymów wątrobowych). W przypadku wystąpienia zaburzeń czynności wątroby toksyczne działanie preparatu może ulec nasileniu. Częstym działaniem niepożądanym trabektedyny jest jej działanie neurotoksyczne (tj. uszkadzające układ nerwowy), zwykle w postaci neuropatii obwodowej oraz bólów i zawrotów głowy, także bezsenności. Trabektedyna, podobnie jak inne leki cytotoksyczne, jest przeciwwskazana w okresie ciąży, ponieważ może powodować uszkodzenie płodu. Zaburza płodność, może uszkadzać komórki rozrodcze, może powodować nieodwracalną bezpłodność. Ponadto, trabektedyna może powodować wystąpienie ciężkich reakcji nadwrażliwości, w tym stanowiących bezpośrednie zagrożenie życia (np. niedociśnienie tętnicze, obrzęk naczynioruchowy, skurcz oskrzeli, reakcje anafilaktyczne). Należy pamiętać, że wyżej wymienione działania niepożądane nie przedstawiają wszystkich znanych działań niepożądanych trabektedyny. Przedstawiono działania niepożądane występujące najczęściej i/lub o dużym znaczeniu klinicznym.
Trabektedynę podaje się dożylnie w postaci wlewu. Lek wiąże się w 94–98% z białkami osocza. Trabektedyna metabolizowana jest w wątrobie z udziałem enzymów cytochromu P-450, nie hamuje ani nie zwiększa ich aktywności. Wydalana głównie z kałem, w mniejszym stopniu z moczem. Zaburzenia czynności wątroby zwiększają ekspozycję na lek i ryzyko działań toksycznych. Zaburzenia czynności wątroby mogą stanowić przeciwwskazanie do leczenia lub wymagają zmniejszenia dawkowania.

Preparaty na rynku polskim zawierające trabektedyna