Testosteron

Testosteron to naturalny hormon androgenny wytwarzany przez komórki miąższowe jąder (komórki Leydiga) u mężczyzn.

Odgrywa zasadniczą rolę w pobudzaniu i utrzymaniu funkcji seksualnych mężczyzny. Pod jego wpływem następuje rozwój jąder, pęcherzyków nasiennych, moszny, gruczołu krokowego, prącia, ma wpływ na spermatogenezę oraz powstawanie drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych, męski typ owłosienia, odpowiednie ustawienie strun głosowych, rozkład tkanki tłuszczowej, utrzymanie popędu płciowego, męskie cechy psychiczne. Testosteron wykazuje działanie anaboliczne: zatrzymywanie w organizmie sodu, potasu, fosforu, zwiększanie tworzenia białek i zmniejszanie ich katabolizmu, wywołuje dodatni bilans azotowy, ma wpływ na rozrost mięśni szkieletowych, zwiększenie gęstości mineralnej kości, jędrności skóry, pobudza do wzrostu w okresie dojrzewania, powoduje zarastanie chrząstek nasadowych kości, stymuluje produkcję erytropoetyny w nerkach, zwiększa liczbę erytrocytów i stężenie hemoglobiny. U zdrowych mężczyzn testosteron podawany z zewnątrz powoduje zahamowanie wydzielania hormonu luteinizującego (LH), co wtórnie prowadzi do hamowania wydzielania endogennego testosteronu. W dużych dawkach hamuje także wydzielanie hormonu folikulotropowego (FSH), powodując zahamowanie spermatogenezy. W niedoczynności przysadki mózgowej likwiduje objawy hipogonadyzmu. U kobiet działa antagonistycznie w stosunku do estrogenów, zmniejsza nadmierne krwawienie, bolesne obrzęki piersi przed menstruacją, hamuje wydzielanie gonadotropin z przysadki, laktację, a także powstawanie przerzutów w raku piersi. Może być przyczyną wirylizacji (występowanie u kobiety cech fizycznych męskich: zmiana sylwetki ciała, obniżenie skali głosu, nieprawidłowe owłosienie, zmiany w obrębie zewnętrznych narządów płciowych.) u kobiet.

Testosteron jest wskazany do stosowania u mężczyzn w następujących sytuacjach: pierwotny i wtórny hipogonadyzm męski, opóźnione dojrzewanie u chłopców, eunuchoidyzm, zespoły pokastracyjne, impotencja z niedoboru testosteronu, zaburzenia okresu przekwitania u mężczyzn, zaburzenia spermatogenezy. U kobiet zastosowanie jest ograniczone. Wyjątkowo może być stosowany w zaburzeniach związanych z hiperestrogenizmem.

Testosteron podany doustnie ulega całkowitemu zmetabolizowaniu w wątrobie w czasie „pierwszego przejścia”, dlatego w leczeniu konieczne jest jego pozajelitowe stosowanie. Domięśniowo stosuje się estry testosteronu: heptanian, propionian, cypionian. Testosteron można podawać przezskórnie w postaci żelu, przez skórę się wchłania 9–14% podanej dawki, stężenie osoczowe wzrasta powoli, osiągając równowagę przed 2. dobą. Dobowe zmiany stężenia testosteronu mają wtedy podobną amplitudę, jak rytmu okołodobowego endogennego testosteronu.zaprzestaniu stosowania przezskórnego stężenie osoczowe zaczyna zmniejszać się po upływie 24 godzinach, a wraca do normy po 72–96 godzinach. Undekanian można podawać doustnie, ponieważ część leku wchłania się z układu pokarmowego do chłonki z pominięciem wątroby, a reszta jest metabolizowana w wątrobie. Zawiesiny olejowe estrów testosteronu wchłaniają się powoli z mięśni. We krwi testosteron w ok. 98% ulega związaniu ze specyficzną frakcją globulin wiążących hormony płciowe Głównymi czynnymi metabolitami testosteronu są estradiol i dihydrotestosteron. Skoniugowane metabolity testosteronu w ok. 90% wydalane są z moczem. 6% podanej dawki wydalane jest z kałem w postaci nieskoniugowanej. Biologiczny okres półtrwania wynosi 10–100 min.

Testosteron jest dostępny w postaci preparatów do stosowania doustnego (kapsułki), roztworu do wstrzykiwań domięśniowych i żelu do stosowania na skórę.

Preparatów testosteronu nie stosuje się u chłopców do 15. roku życia.

Dawki testosteronu są dobierane indywidualnie, w zależności od wskazań i reakcji pacjenta.

Stosowanie testosteronu jako środka dopingującego może być przyczyną groźnych działań niepożądanych.

Przeczytaj też artykuły

• Niedoczynność przysadki

Preparaty na rynku polskim zawierające testosteron