Czym jest ganglion i jakie są jego przyczyny?
Ganglion, inaczej torbiel galaretowata, to guzek otoczony torebką wypełniony gęstym płynem. Powstaje jako uwypuklenie torebki stawowej lub pochewki ścięgna – jest to przestrzeń bezpośrednio połączona ze stawem lub okolicą ścięgna, która nadmiernie wypełnia się płynem.
Gangliony pojawiają się najczęściej w okolicy stawów rąk, nadgarstka, rzadziej stopy i stawu skokowego.
Wydaje się, że ich główną przyczyną jest przeciążenie danej okolicy. Gangliony częściej zdarzają się u osób wykonujących pracę polegającą na powtarzalnych ruchach rąk i nadgarstków, np. u kasjerów czy informatyków.
Najczęściej ganglion jest pojedynczy i niezwiązany z innymi chorobami, jednak zdarzają się przypadki, w których jest objawem innego uszkodzenia np. więzadła w danej okolicy.
Jak często zdarzają się gangliony?
To bardzo częsta przypadłość dotykająca przede wszystkim osoby młode, pracujące. Szacuje się, że w grupie miedzy 20. a 50. rokiem życia nawet u 70% osób występują gangliony. Trzy razy częściej te zmiany pojawiają się u kobiet.
Jakie są objawy ganglionu?
Gangliony są widoczne i wyczuwalne jak podskórne guzki o różnej spoistości, raczej miękkie, przesuwalne względem podłoża. W zależności od tego, jak bardzo są wypełnione, na przestrzeni dni, tygodni mogą mieć zauważalnie różną wielkość.
Większość tych zmian jest niebolesna. Tylko niektórzy pacjenci odczuwają dolegliwości bólowe ganglionu, najczęściej po przeciążeniu pracą, po całym dniu.
Co zrobić w przypadku podejrzenia ganglionu?
Ganglion jest zmianą łagodną, niegroźną, jednak każde jej podejrzenie należy skonsultować w poradni ortopedycznej celem postawienia pełnej diagnozy i wykluczenia zmiany nowotworowej.
Jak lekarz ustala rozpoznanie ganglionu?
Ortopeda rozpoznaje ganglion na podstawie wywiadu i badania klinicznego, jednak wymaga to bezwzględnie potwierdzenia w badaniach obrazowych. Najpopularniejszym i bardzo skutecznym badaniem jest USG. W niektórych przypadkach, szczególnie jeśli podejrzewa się inne towarzyszące uszkodzenia, pomocne bywa badanie RTG i/lub MRI danej okolicy.
W przypadku wątpliwości diagnostycznych, gdy na podstawie badań obrazowych nie udaje się ustalić pewnego rozpoznania co do charakteru zmiany, konieczne może być jej chirurgiczne wycięcie i przekazanie do badania histopatologicznego.
Jakie są metody leczenia ganglionu?
Ganglion jest zmianą łagodną, w związku z tym, gdy lekarz ma stuprocentową pewność co do charakteru zmiany, a pacjent nie odczuwa żadnych lub odczuwa minimalne dolegliwości, nie wymaga żadnej interwencji. Bardzo często gangliony w ciągu kilku miesięcy lub lat samoistnie się wchłaniają.
Wskazaniem do leczenia są zmiany wywołujące dolegliwości bólowe oraz względy estetyczne.
Początkowo lekarz może zalecić metody zachowawcze – odciążanie okolicy ganglionu, unieruchomienie w ortezie, masaż czy inne sposoby leczenia przeciwzapalnego. Niestety te metody rzadko przynoszą trwały efekt.
Lekarz może też rozważyć nakłucie ganglionu pod kontrolą badania USG celem opróżnienia go i miejscowego podania leku przeciwzapalnego (kortykosteroidu). Krótkotrwale jest to bardzo skuteczna metoda, jednak nie daje gwarancji zapobiegnięcia nawrotowi ganglionu.
Najskuteczniejsze i dające najtrwalsze efekty w usuwaniu ganglionów pozostaje leczenie operacyjne. Leczenie operacyjne jest szczególnie wskazane w przypadku zmian bolesnych, uciskających sąsiednie struktury. W zależności od umiejscowienia ganglionu jego usunięcie wykonuje się metodą otwartą z nacięcia nad zmianą lub artroskopowo z kilku małych nacięć. Rekonwalescencja po usunięciu zmiany jest krótka.
W przypadkach, gdy ganglion towarzyszy uszkodzeniu innej struktury, np. więzadła, w czasie zabiegu, oprócz usunięcia guzka, wykonuje się naprawę tej struktury. Wówczas okres powrotu do sprawności może być dłuższy.
Chirurgiczne usunięcie zmiany jest konieczne, jeśli istnieją wątpliwości co tego, czy jest to ganglion. Niektóre zmiany nowotworowe przybierają podobną postać.
Jakie jest rokowanie w przypadku wystąpienia ganglionu?
Rokowanie jest bardzo dobre. Duża część zmian jest niebolesna i z czasem znika samoistnie. W przypadku konieczności zastosowania leczenia (nakłucie, usunięcie operacyjne) rezultaty w większości przypadków są świetne.
Co zrobić, żeby uniknąć wystąpienia ganglionu?
Należy unikać przeciążeń okolicy rąk, nadgarstków pracą, szczególnie powtarzalnymi ruchami. Należy robić regularne przerwy, odpoczywać. Źle dobrana aktywność fizyczna także może sprzyjać pojawianiu się ganglionów – należy dbać o prawidłową technikę wykonywania ćwiczeń i odpoczynek między treningami.
