Zatrucie alkoholem metylowym (metanolem) jest stanem ciężkim, który nierzadko kończy się zgonem mimo podjęcia leczenia. Objawy zatrucia metanolem początkowo przypominają upojenie alkoholowe, z czasem stan poszkodowanego pogarsza się, może dojść do śpiączki, zaburzeń oddychania i czynności serca. Wpływ metanolu na organizm człowieka jest wynikiem szkodliwego działaniu jego metabolitów, czyli substancji, do których zostaje on przetworzony w wątrobie – formaldehydu i kwasu mrówkowego. Charakterystycznym objawem po spożyciu są zaburzenia widzenia nierzadko prowadzące do nieodwracalnej ślepoty.
Co to jest metanol (alkohol metylowy)?
Alkohol metylowy (metanol, CAS 67-56-1) jest stosowany w przemyśle, w płynach do czyszczenia szyb lub jako paliwo. Na podstawie smaku i zapachu nie da się go odróżnić od alkoholu etylowego, co jest przyczyną zatruć podczas spożywaniu alkoholu nieznanego pochodzenia (zawierającego metanol zamiast etanolu).
Zatrucie alkoholem metylowym (metanolem)
Metanol wchłania się z przewodu pokarmowego szybko po spożyciu. Stężenie szczytowe we krwi osiąga po 30–60 min od wypicia. W organizmie człowieka jest metabolizowany w wątrobie, wolniej niż etanol, przez enzym – dehydrogenazę alkoholową do formaldehydu i kwasu mrówkowego. To właśnie te metabolity – formaldehyd i kwas mrówkowy są śmiertelnie trujące. Powodują ciężkie zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej, tzw. kwasicę nieoddechową i uszkodzenia narządów wewnętrznych.
Wypicie 10 ml czystego metanolu może spowodować ślepotę. Dawka śmiertelna metanolu wynosi 0,5–1 ml/kg mc.
Zatrucie metanolem (alkoholem metylowym) – objawy
W początkowej fazie zatrucia niezmetabolizowany metanol (nieprzetworzony jeszcze w organizmie) powoduje objawy przypominające
- upojenie alkoholowe (jak po spożyciu etanolu) z sennością,
- dezorientacją,
- mogą się też pojawiać ból brzucha, zawroty i ból głowy, nudności i wymioty.
Stopniowo dołączają kolejne objawy.
W rozwiniętym zatruciu metanolem występują:
- zaburzenia świadomości aż do śpiączki,
- bardzo głębokie oddychanie i zwiększona częstość oddechów (oddech Kussmaula),
- spadek ciśnienia tętniczego,
- przyspieszone bicie serca (tachykardia),
- czasem spowolnienie bicia serca (bradykardia).
W ciężkich zatruciach metanolem występują:
- drgawki,
- ostra niewydolność oddechowa,
- niekiedy ostre zapalenie trzustki.
Zatrucie metanolem – badania
Przy podejrzeniu spożycia metanolu należy jak najszybciej zgłosić się po pomoc, ponieważ im więcej czasu upłynie od spożycia, tym więcej alkoholu metylowego zostanie zmetabolizowane w wątrobie do toksycznych metabolitów. Jeśli nie ma pewności, jaki alkohol spożywano, najlepiej zabrać ze sobą próbkę, ponieważ objawy zatrucia różnymi substancjami mogą być podobne.
W przypadku podejrzeniu zatrucia metanolem w pierwszej kolejności lekarz zleci badania toksykologiczne: stężenie metanolu w osoczu lub surowicy i w moczu. Stężenie metanolu we krwi >20 mg/dl uznaje się za toksyczne, przy stężeniu około 100 mg/dl dochodzi zwykle do uszkodzenia nerwów wzrokowych, a stężenie >150 mg/dl jest śmiertelne.
Ponadto lekarz może zlecić inne badania krwi, m.in. gazometrię krwi tętniczej, badanie stężenia kwasu mlekowego, stężenia elektrolitów (sodu, potasu) i aktywności aminotransferaz (AlAT, AspAT), amylazy oraz kinazy kreatynowej we krwi. Może także skierować pacjenta do okulisty na badanie dna oka.
Zatrucie metanolem (alkoholem metylowym)
W leczeniu zatrucia alkoholem metylowym podaje się pacjentowi odtrutki. Im wcześniej leczenie zostanie wdrożone, tym większa szansa na wyleczenie i uniknięcie powikłań. Ich zadanie polega nad hamowaniu metabolizmu metanolu. Do odtrutek należy: etanol, fomepizol, kwas folinowy lub foliowy. W niektórych przypadkach stosuje się też hemodializę.
Ponadto lekarz wdraża leczenie objawowe, czyli podtrzymywanie podstawowych czynności organizmu i korygowanie występujące zaburzenia.
Należy pamiętać, że upośledzenie wzroku lub ślepota są na ogół nieodwracalne.
Nie stosuje się zazwyczaj płukania żołądka ani węgla aktywowanego.
Jak zapobiegać zatruciu metanolem?
Nie należy spożywać alkoholu z nieznanego źródła, o niepewnym składzie ani innych substancji alkoholowych niespożywczych (np. gospodarczych środków chemicznych, płynów do spryskiwania szyb samochodowych). Należy pamiętać, że zatrucie metanolem nierzadko kończy się zgonem.
