Zatrucie glikolem etylenowym (najczęściej zatrucie płynem chłodniczym) zazwyczaj występuje po przypadkowym spożyciu lub u osób uzależnionych od alkoholu, które wypijają go jako substytut etanolu. Skutki zatrucia glikolem etylenowym mogą być tragiczne, ponieważ metabolity glikolu (czyli produkty jego przemian w organizmie) są śmiertelnie trujące.
Co to jest glikol etylenowy?
Glikol etylenowy (CAS 107-21-1) jest słodkim przezroczystym płynem o zapachu etanolu, stosowanym głównie jako płyn do chłodnic silników samochodowych, składnik niektórych płynów hamulcowych i jako rozpuszczalnik w syntezie tworzyw sztucznych, zwykle dostępny w roztworach 50–95%. Bywa wypijany jako substytut etanolu, zwykle przez alkoholików.
Glikol etylenowy – zatrucie
Po spożyciu glikol etylenowy szybko się wchłania, jest metabolizowany w wątrobie przez dehydrogenazę alkoholową do aldehydów i kwasów: glikolowego, glioksalowego i szczawiowego. Metabolity (produkty przemiany) są śmiertelnie trujące: doprowadzają do rozwoju ciężkiej kwasicy nieoddechowej i powikłań narządowych.
Dawka toksyczna wynosi >5 ml, średnia dawka śmiertelna – 70–100 ml (1,0–1,4 ml/kg masy ciała).
Zatrucie glikolem etylenowym – objawy
Wczesne objawy są takie same jak w przypadku upojenia alkoholowego, dlatego nie budzą niepokoju ze strony otoczenia osoby zatrutej, zwłaszcza jeśli jest ona alkoholikiem.
Po kilku godzinach pojawiają się objawy zatrucia metabolitami glikolu etylenowego:
- nudności,
- wymioty,
- pobudzenie,
- bardzo głębokie oddychanie i zwiększona częstość oddechów (oddech Kussmaula),
- zaburzenia świadomości aż do głębokiej śpiączki,
- drgawki,
- spadek ciśnienia tętniczego (hipotensja),
- szybkie bicie serca (tachykardia),
- czasem zwolniony rytm serca (bradykardia),
- zaburzenia rytmu serca.
Charakterystyczne cechy to zmniejszone wydzielanie moczu przechodzący w zupełny brak wydzielania moczu na skutek uszkodzenia nerek oraz skurcze mięśniowe, aż do tężyczki wynikającej z narastającej hipokalcemii (zwiększonego stężenia wapnia we krwi).
Zatrucie glikolem etylenowym – badania
W przypadku zatrucia glikolem etylenowym najważniejsze są badania toksykologiczne, czyli oznaczenie stężenia glikolu etylenowego we krwi (>50 mg/dl uważa się za groźne) i w moczu. Ze względu na to, że toksyczne działanie mają metabolity, czyli produkty przemian glikolu etylenowego w wątrobie, jeśli od spożycia upłynął jakiś czas, samo stężenie glikolu we krwi może nie być duże, mimo objawów zatrucia.
Ponadto lekarz wykona inne badania laboratoryjne, żeby ocenić stan organizmu i ewentualne uszkodzenia organów, takie jak gazometrię krwi tętniczej, stężenie kwasu mlekowego, stężenie elektrolitów (potasu, sodu i wapnia), glukozy, mocznika, kreatyniny, aktywność aminotransferaz (tzw. prób wątrobowych) w osoczu, badanie ogólne osadu moczu.
Zatrucie glikolem etylenowym – leczenie
W leczeniu podaje się odtrutki: etanol i fomepizol. Blokują one przemiany glikolu do toksycznych metabolitów i mogą wystarczyć w początkowym okresie zatrucia, kiedy stężenie glikolu we krwi jest duże, ale nie wystąpiły jeszcze ciężkie objawy zatrucia.
Aby przyspieszyć eliminację substancji toksycznych w organizmu, stosuje się hemodializę.
Ponadto stosuje się leczenie objawowe, czyli w zależności od ciężkości zatrucia i nasilenia objawów podtrzymuje się podstawowe czynności organizmu i koryguje występujące zaburzenia. Dodatkowo podaje się witaminy domięśniowo B1 i B6, szczególnie osobom uzależnionym od alkoholu.
Nie wykonuje się płukania żołądka ani nie stosuje węgla aktywowanego.
Zatrucie glikolem etylenowym – powikłania
Ostra niewydolność nerek wymagająca czasowego leczenia nerkozastępczego (hemodializy) po kilku tygodniach zwykle ustępuje bez trwałych następstw.