Prądy interferencyjne

Definicja i zastosowanie

Określenie „prądy interferencyjne” odnosi się do interferencji – wzajemnego nakładania się fal prądów płynących w krzyżujących się ze sobą obwodach elektrycznych. Niekiedy prądy te określane są jako prądy Nemeca. Natomiast ich późniejsze modyfikacje mogą nosić inne nazwy – prądy AMF, IFM, prądy premodulowane.

Fot. pixabay.com

Prądy interferencyjne są stosowane u chorych cierpiących na:

• bóle: krzyża, w chorobie zwyrodnieniowej stawów, stawów skroniowo-żuchwowych
• zaburzenia krążenia obwodowego krwi
• zaniki i osłabienie mięśni z powodu unieruchomienia kończyn, np. w opatrunkach gipsowych
• obrzęki z powodu skręcenia stawu skokowego
• zapalenia okołostawowe stawu barkowego.

Spotyka się także inne zastosowanie prądów interferencyjnych, np.: w nietrzymaniu moczu, migrenie, zaparciach u dzieci i celu przyspieszania gojenia się złamań kości.

Geneza, założenia i cele

W 1950 roku Hans Nemec opatentował w Austrii aparat służący do elektroterapii prądami interferencyjnymi. Podstawowym założeniem tej metody jest wywoływanie i wykorzystywanie efektów fizjologicznych na skutek stymulacji prądem, pozbawionej występujących po zastosowaniu innych prądów skutków ubocznych (podrażnienia i bólu, a niekiedy uszkodzeń skóry).

Istotą działania prądów interferencyjnych (lub prądów AMF), są efekty powstałe w wyniku stymulowania zakończeń nerwowych (i przypuszczalnie innych struktur) przez zmieniającą się z niską częstotliwością falę prądu. Działanie tych prądów nie różni się zasadniczo od innych prądów stosowanych w elektrostymulacji i obejmuje efekty przeciwbólowe, poprawę ukrwienia i odżywienia tkanek (zwiększenie miejscowego przepływu krwi i działanie przeciwobrzękowe) oraz stymulację (wzbudzenie skurczów) mięśni. Zakłada się, że prądy interferencyjne mogą przyspieszać procesy gojenia się i naprawy tkanek.

Opis

W tradycyjnym, tzw. statycznym prądzie interferencyjnym Nemeca, uzyskaniu efektu nakładania się (interferencji) dwóch fal prądów służy zastosowanie krzyżujących się ze sobą dwóch obwodów prądu. Stąd zastosowanie czterech płaskich elektrod i regulacja natężenia prądu w dwóch obwodach. Udoskonalając metodę, wprowadzono tzw. prądy interferencyjne dynamiczne, ze zmieniającym się natężeniem prądu w obu obwodach. Spotyka się także rozwiązania w postaci poruszania przez terapeutę elektrodami jednego z obwodów prądu, a nawet prądy stereointerferencyjne, z trzecim obwodem prądu. We współczesnych urządzeniach dostępne są tzw. prądy premodulowane (AMF), co umożliwia zastosowanie jednego obwodu prądu.

Dwukierunkowy przepływ prądu (prąd dwubiegunowy) i zmienność częstotliwości prądu (na przykład 1–150 Hz, 80–150 Hz, 1–5 Hz), to charakterystyczne parametry prądów interferencyjnych. Dlatego typowe są odczucia wibracji lub falowania prądu. Wielu pacjentów toleruje lepiej prądy interferencyjne niż inne formy elektrostymulacji.

Decydujące znaczenie ma dobór zakresu częstotliwości. Tradycyjnie stosowano szerokie zakresy częstotliwości (np. 1–100 Hz). Jednak poszczególne oddziaływania mogą być przeciwstawne, a także występują tylko przez część zabiegu. Dlatego obecnie zaleca się stosowanie wąskich zakresów częstotliwości, naśladujących zastosowanie innych prądów.

Działanie przeciwbólowe prądów interferencyjnych polega, w dużym uproszczeniu, na wykorzystaniu zjawiska maskowania wrażeń bólowych przez wrażenia czuciowe (tzw. bramki kontrolnej) oraz wydzielania naturalnych substancji przeciwbólowych, tzw. mechanizmów opioidowych.

Stymulacja może wywoływać wystąpienie skurczów pojedynczych lub tężcowych skurczów mięśni, w celu rozluźniania mięśni, zapobiegania spadkowi siły mięśniowej i zaniku mięśnia z powodu jego nieużywania (nieczynności) i po to, aby zwiększać miejscowy przepływ krwi oraz działać przeciwobrzękowo, a także, kiedy nie można wykonywać ćwiczeń fizycznych (na przykład z powodu unieruchomienia nogi w opatrunku gipsowym).

Sposób przeprowadzenia zabiegu jest generalnie typowy, jak w innych rodzajach zabiegów elektroterapeutycznych. Charakterystyczne są natomiast (dla typowych prądów interferencyjnych) cztery płaskie elektrody z dwóch krzyżujących się ze sobą obwodów prądu. Można stosować elektrody z podkładami z gąbki nawilżonej wodą (lub płynem fizjologicznym) przymocowywane paskami, elektrody ciśnieniowe lub elektrody samoprzylepne (wskazane ze względów higienicznych). Małe elektrody punktowe mogą być stosowane podczas stymulacji prądami premodulowanymi. Ważne jest właściwe przymocowanie elektrod wraz z podkładami na całej ich powierzchni i dobre namoczenie podkładów, co obniża opór dla przepływu prądu i zmniejsza dyskomfort.

Czas zabiegu i liczba oraz częstość zabiegów, a także ich intensywność są różne, w zależności od celu terapii i pożądanego efektu fizjologicznego, a także od nasilenia objawów. Generalnie, w stanach ostrych krótsze czasy zabiegów (5–10 min) mogą być wystarczające lub nie powinny być przekraczane, aby nie doprowadzić do nasilenia objawów. W innych sytuacjach zabiegi powinny trwać do 20–30 minut. Nie ma dowodów, aby stałe zwiększanie czasu zabiegu i dawki powodowało zwiększanie lub utrzymywanie efektów terapeutycznych.

Przeciwwskazania (bezwzględne i względne)

• U pacjentów z rozrusznikiem serca i innymi implantami elektronicznymi
• W okolicach metalowych implantów (zagrożenie przegrzaniem)
• U pacjentów poddawanych terapii przeciwzakrzepowej lub w przeszłości chorych na zakrzepicę (chorobę zakrzepową) żył głębokich albo po przebytym zaorze tętnic nie wolno stosować elektrod ciśnieniowych

• W przypadku uszkodzeń skóry lub zagrożenia takimi uszkodzeniami albo wylewami podskórnymi, a także w przypadku chorób dermatologicznych

• W okolicach:
  • czynnej lub podejrzewanej zmiany nowotworowej
  • klatki piersiowej
  • brzucha i miednicy u kobiet w ciąży
  • oczu
  • przedniej powierzchni szyi i tętnic szyjnych

• W przypadku zagrożenia krwawieniami i wysiękami (np. po uszkodzeniu tkanek miękkich)
• W okolicach jąder kostnienia (okolic wzrostu kości) u dzieci
• U pacjentów o znaczącym zaburzeniu krążenia
• W przypadku chorób przebiegających z gorączką

Środki ostrożności

• Należy unikać stosowania przestrzennego (po obu stronach) klatki piersiowej, zwłaszcza dużych natężeń prądu – uważa się, że może to stanowić ryzyko zaburzenia czynności elektrycznej serca
• Ciśnienie w przypadku stosowania elektrod ciśnieniowych nie może powodować dyskomfortu
• Nie należy umiejscawiać elektrod na skórze w okolicach o zaburzonym (podwyższonym lub obniżonym) progu czucia
• U pacjentów z epilepsją, zaawansowanymi chorobami sercowo-naczyniowymi i arytmią serca – konieczna bezpośrednia konsultacja z lekarzem prowadzącym

Dowody naukowe

Wiele współczesnych założeń dotyczących efektywności poszczególnych zastosowań prądów interferencyjnych pochodzi z wykorzystania wyników badań innych rodzajów prądów (TENS, elektrostymulacja mięśni). Najbardziej przekonujące i poparte wynikami wiarygodnych badań wydaje się zastosowanie prądów interferencyjnych w działaniu przeciwbólowym. Stosowanie prądów interferencyjnych w celu ich bezpośredniego działania przeciwobrzękowego nie jest jednak poparte wynikami badań, a dostępne są doniesienia wskazujące na brak takiego działania.

Przewodnik praktyki NICE (Wielka Brytania, 2009) dotyczący przewlekłych niespecyficznych bólów krzyża zawiera rekomendację, aby „nie oferować terapii prądami interferencyjnymi”. Niemniej, ostatnio opublikowane wysokiej jakości badanie wskazuje na skuteczność tych prądów w leczeniu bólu barku u osób z porażeniem połowiczym po udarze mózgu. Uważa się, że skala i zakres ich stosowania nie są proporcjonalne do liczby dostępnych wyników badań i poziomu dowodów naukowych ich skuteczności, ale opierają się głównie na opiniach ekspertów.

Rozpowszechnienie

Prądy interferencyjne stosuje się zarówno w Europie, jak i w innych częściach świata. Badania ankietowe z lat 90. wskazują, że prądy interferencyjne należały wtedy do pięciu najpopularniejszych metod fizykoterapii w Wielkiej Brytanii, Kanadzie, USA i Australii.