×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Pacjent po amputacji kończyny – postępowanie i powikłania

lek. med. Marek Libura
specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu
ZOZ MSWiA w Krakowie

Powrót do zdrowia po amputacji kończyny

Amputacja kończyny jest zabiegiem wykonywanym w ostateczności, w przypadku wyczerpania wszelkich możliwości jej uratowania. Czas leczenia wynosi od kilku do kilkunastu miesięcy i zależy od rodzaju i rozległości amputacji, a także od ogólnego stanu zdrowia i ewentualnego wystąpienia powikłań.

W celu wykonania zabiegu niezbędne jest uzyskanie świadomej zgody pacjenta. W przypadku chorych nieprzytomnych, znajdujących się w stanie nagłego zagrożenia życia, decyzję podejmują lekarze.

Przygotowanie do wyjścia ze szpitala

Podczas rehabilitacji pooperacyjnej, poza wzmacnianiem określonych grup mięśni oraz pracą nad przywróceniem organizmowi odpowiedniego poziomu wydolności, ważne jest zapoznanie pacjenta z powstałymi po zabiegu ograniczeniami oraz z metodami ich niwelowania za pomocą sprzętu ortopedycznego. Ważną rolę odgrywa również rodzina pacjenta, która powinna zostać poinstruowana o sposobie opieki i o konieczności dostosowania miejsca przebywania pacjenta do jego potrzeb.

Odzież uciskowa

U pacjenta po zabiegu operacyjnym występuje obrzęk kikuta, co stanowi normalne następstwo przebytej operacji. Zastosowanie odzieży uciskowej pomoże zmniejszyć obrzęki oraz ból fantomowy. Zaleca się stosowanie odzieży uciskowej przez cały dzień.

Wyjście ze szpitala (od kilku dni do kilku tygodni po operacji)

Po zakończeniu leczenia w szpitalu pacjent powinien zostać skierowany na leczenie rehabilitacyjne. Do czasu zagojenia się rany pacjent powinien zgłaszać się na kolejne wizyty lekarskie w celu kontroli gojenia rany. W razie wystąpienia niepokojących objawów pacjent niezwłocznie musi zgłosić się do lekarza.

Dopasowanie protezy (od kilku do kilkunastu miesięcy po operacji)

W przypadku większości amputacji możliwe jest dobranie odpowiedniej protezy zastępującej częściowo funkcję kończyny. Rodzaj protezy można dopasować do potrzeb i aktywności pacjenta. Pacjent młody, aktywny fizycznie będzie oczekiwał, by proteza w znacznym stopniu umożliwiała zastąpienie funkcji amputowanej kończyny. Przed dopasowaniem protezy skóra i kikut muszą zostać odpowiednio przygotowane (uformowany). Pozwoli to na wykorzystanie pełni możliwości, jakie daje używanie protezy.

Rehabilitacja (bezpośrednio po operacji przez kilka lub kilkanaście miesięcy)

Rehabilitacja jest to proces indywidualny, który ma za zadanie umożliwić w jak największym stopniu powrót do normalnej aktywności po amputacji. Koniecznie jest ustalenie przez fizjoterapeutę wraz z pacjentem odpowiedniego programu rehabilitacji oraz jej celu.

Rehabilitacja zwykle zaczyna się już kilkanaście godzin po zabiegu operacyjnym od kilku prostych ćwiczeń, możliwych do wykonania w pozycji siedzącej lub na leżąco. Po amputacji kończyny dolnej pacjent zwykle jest zachęcany do korzystania z wózka inwalidzkiego w początkowej fazie rehabilitacji. Ważną rolę odgrywa również nauka techniki przesiadania się z wózka na fotel lub łóżko i odwrotnie. W miarę postępu gojenia rany oraz regeneracji organizmu po zabiegu operacyjnym, wachlarz ćwiczeń ulega poszerzeniu.

Po całkowitym zagojeniu rany możliwe jest rozpoczęcie dopasowywania protezy. Po zakończeniu tego procesu fizjoterapeuta powinien przeszkolić pacjenta w zakresie jej użytkowania.

Rehabilitacja może być długim i monotonnym procesem, jednak przy odpowiedniej wytrwałości i zaangażowaniu ze strony pacjenta i rehabilitanta daje bardzo dobre efekty, umożliwiając powrót do aktywności fizycznej czy pracy zawodowej. 

Pielęgnacja

Ważne jest utrzymywanie skóry na kikucie w czystości w celu redukcji ryzyka jej zranienia czy infekcji. Pacjent powinien przemywać skórę przynajmniej raz dziennie mydłem i ciepłą wodą, a następnie delikatnie osuszać. Nie powinno się moczyć kikuta w wodzie zbyt długo, gdyż dochodzi do zmiękczenia skóry, która później jest bardziej narażona na otarcia i uszkodzenia. Gdyby skóra zbytnio wysychała, należy zastosować krem nawilżający. Niektórzy pacjenci stosują specjalne skarpety nakładane na kikut w celu zmniejszenia ryzyka podrażnienia skóry.

Pacjent powinien codziennie obserwować swoją kończynę, a w razie pojawienia się objawów infekcji, takich jak zaczerwienienie, wzmożone ocieplenie i napięcie skóry, wydzielanie treści ropnej z rany, narastający obrzęk powinien zgłosić się do lekarza.

Opieka nad zdrową kończyną

Po amputacji ważne jest też zabezpieczenie zdrowej kończyny. W przypadku, gdy przyczyną amputacji była np. cukrzyca, pacjent musi wiedzieć, że druga kończyna także jest narażona na powikłania mogące doprowadzić do konieczności amputacji. Dlatego niezbędne jest przestrzeganie zaleceń lekarza dotyczących profilaktyki powikłań i metod redukcji ryzyka.

Powikłania amputacji

 

Tak jak każdy zabieg, amputacja niesie ze sobą ryzyko powikłań. Dodatkowe ryzyko związane jest także z późniejszym procesem leczenia.

Czynniki warunkujące ryzyko powikłań to m.in. wiek chorego, choroby współistniejące czy rodzaj amputacji. Ryzyko się zwiększa w przypadku tzw. amputacji ratunkowych, natomiast jest mniejsze w przypadku zabiegów planowych, wykonywanych po odpowiednim przygotowaniu chorego.

Powikłania związane z amputacją obejmują m.in.: powikłania ze strony układu krążenia – np. niewydolność krążenia, zawał serca, zakrzepica żył, opóźnione gojenie rany pooperacyjnej, infekcja rany pooperacyjnej, zapalenie płuc, bóle fantomowe, problemy psychiczne.

W niektórych przypadkach może wystąpić konieczność reperacji kikuta. Amputacja postrzegana jest jako zabieg ostateczny, gdy inne metody leczenia zawiodły. Jednak dla wielu pacjentów usunięcie kończyny, która jest źródłem cierpienia i wielu ograniczeń, prowadzi do podniesienia jakości życia oraz powrotu do normalnego funkcjonowania.

Ból

Wielu pacjentów po amputacji doświadcza bólu kikuta lub bólu fantomowego. Ból fantomowy odczuwany jest jako ból amputowanej części kończyny. Może on osiągać różny stopień natężenia. Niektórzy pacjenci opisują go, jako krótkotrwały epizod bólowy, u innych objawia się jako silne i trwałe dolegliwości bólowe.

Bóle kikuta mogą mieć również wiele innych przyczyn, takich jak otarcia od protezy czy też uszkodzenia nerwów powstałych podczas zabiegu amputacji itp.

Leczenie bólu fantomowego

Ból zwykle zmniejsza się wraz z upływem czasu od amputacji. Istnieje jednak wiele metod leczenia, które pomagają w jego zwalczaniu. Należy dostosować je indywidualnie do potrzeb pacjenta.

Leki stosowane w celu zmniejszenia dolegliwości bólowych: NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne) – np. ibuprofen, leki przeciwdrgawkowe – np. karbamazepina czy gabapentyna, leki przeciwdepresyjne – np. amitryptylina czy nortryptylina, opioidy – np. kodeina czy morfina, iniekcje steroidowe.

Istnieje także kilkanaście nieinwazyjnych technik pozwalających zmniejszyć dolegliwości bólowe. Zalicza się do nich: zimne lub ciepłe okłady, masaż, elektrostymulacja i inne.

 W niektórych przypadkach może wystąpić konieczność przeprowadzenia dodatkowego zabiegu operacyjnego (np. usunięcia nerwiaka) w celu zmniejszenia dolegliwości bólowych.

30.05.2017
Zobacz także
  • Powikłania rany pooperacyjnej
  • Ortopedyczny zabieg chirurgiczny
  • Terapia lustrzana
Wybrane treści dla Ciebie
  • Rehabilitacja głosu
  • Rehabilitacja słuchu
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta