×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Ćwiczenia czynne w odciążeniu

Ćwiczenia czynne w odciążeniu (ćwiczenia czynno-bierne, ćwiczenia czynne wspomagane [prowadzone], ćwiczenia samowspomagane) i w odciążeniu z oporem
dr Andrzej Markowski, Magdalena Markowska

Ćwiczenia czynne w odciążeniu polegają na samodzielnym wykonywaniu ćwiczeń przez pacjenta w warunkach zmniejszenia lub nawet zniesienia działania siły ciążenia na daną część ciała, w możliwie największym, bezbolesnym zakresie ruchu.

W celu uzyskania odciążenia najczęściej stosuje się w terapii systemy podwieszania bloczkowego (system materiałowych i skórzanych podwieszek, bloczki kierunkowe do linek, linki oraz uchwyty do linek). W Polsce najbardziej powszechnie stosowane są uchwyty do linek w postaci metalowych konstrukcji w kształcie krat, które wraz z podwieszkami tworzą UGUL (Uniwersalny Gabinet Usprawniania Leczniczego). Unowocześnione formy podwieszania, takie jak: Therapy Master polegają na redukcji metalowej konstrukcji do uchwytów z tworzywa sztucznego montowanych do sufitu, przez które jest poprowadzony system linek i podwieszek.

Inne sposoby odciążenia to:

  • odciążenie manualne poprzez ręce terapeuty, który kontroluje i ułatwia wykonywanie ruchu przez ćwiczącego,
  • wykorzystanie środowiska wodnego (specjalnie przygotowane baseny do terapii),
  • zmniejszanie tarcia o podłoże (zastosowanie śliskich materiałów, podstaw na rolkach umieszczanych pod ćwiczoną kończyną).

Niezależnie od wybranego sposobu odciążenia ćwiczonych części ciała należy uwzględniać przeciwwskazania dotyczące ćwiczeń czynnych wymienionych we wstępie.

Stosowanie ćwiczeń czynnych w odciążeniu:

  • sprzyja szybszemu powrotowi funkcjonalnemu mięśni (nieznacznie zwiększa się siła i wytrzymałość mięśni),
  • likwiduje nieutrwalone ograniczenia ruchomości (przykurcze),
  • powoduje trakcję (oddalenie się od siebie powierzchni stawowych), co w przypadku stanów zwyrodnieniowych w stawach działa przeciwbólowo,
  • sprzyja normalizacji napięcia mięśniowego (najczęściej działając rozluźniająco na mięśnie).

Pacjenci, którzy w normalnych warunkach (bez odciążenia) nie są w stanie wykonać żadnego ruchu, w trakcie ćwiczeń czynnych w odciążeniu nabierają pewności i mobilizują się do dalszej pracy, widząc efekty w postaci ruchu wykonywanego w pełnym możliwym i najczęściej bezbolesnym zakresie ruchu.

Należy zadbać o komfort oraz bezpieczeństwo w wykonywaniu zleconego ruchu poprzez prawidłowe dopasowanie rozmiarów podwieszek względem ćwiczonych części ciała oraz stabilne umocowanie uchwytów do linek i bloczków. W trakcie wykonywania ćwiczeń czynnych w odciążeniu należy przestrzegać podstawowych faz ruchu: zacząć od ustalonej pozycji wyjściowej, przeprowadzić ruch w pełnym możliwym zakresie ruchu, osiągając pozycję końcową dla stawu, powrócić do pozycji wyjściowej, a na końcu zastosować krótki odpoczynek.

W trakcie prowadzenia ćwiczeń, których głównym celem jest zmniejszenie dolegliwości bólowych pacjenta jest stosowanie ćwiczeń czynno-biernych. W trakcie wykonywania tych ćwiczeń niezwykle istotna jest współpraca pomiędzy terapeutą a pacjentem. Polega ona na tym, że pacjent intensywnie skupia się na czynnym rozluźnieniu mięśni w okolicy występowania bólu, a ruch (zazwyczaj w niepełnym zakresie) wykonywany jest biernie przez terapeutę, który w miarę możliwości wykonuje go w bezbolesnym sektorze ruchu. Takie postępowanie przyczynia się do zminimalizowania odruchowego napięcia mięśni spowodowanego urazem, czy zmianami chorobowymi, które indukują ból. Napięte mięśnie wywierają silny, mechaniczny ucisk na receptory bólowe, powodując zwiększenie impulsacji bólowej. Intensywniejszy ból wpływa na zwiększenie odruchowego, ochronnego napięcia mięśni. Taką sytuację określa się mianem „odruchowego koła bólu”. Stosowanie ćwiczeń czynno-biernych powoduje przełamanie „koła bólu” przez bierną zmianę długości mięśni, które są jednocześnie świadomie rozluźniane przez pacjenta.

Należy jeszcze wyróżnić dwie grupy ćwiczeń: wspomagane (prowadzone) oraz samowspomagane. Ćwiczenia wspomagane (prowadzone) polegają na tym, że terapeuta prowadzi ruch, który nie jest możliwy do samodzielnego wykonania przez pacjenta w pełnym zakresie ruchu. Nadmienić należy, że ćwiczenia wspomagane (prowadzone) opierają się na dużym zaangażowaniu pacjenta oraz jego aktywnej współpracy z terapeutą. Zazwyczaj najwięcej pomocy przy ćwiczeniach wspomaganych (prowadzonych) pacjenci potrzebują w początkowej fazie ruchu – rozpoczęcie ruchu (kiedy włókna mięśniowe znajdują się w maksymalnym rozciągnięciu, co uniemożliwia generowanie dużej siły) oraz przy końcowym zakresie ruchu (wówczas włókna mięśniowe są mocno skrócone, co negatywnie wpływa na możliwość generowania odpowiedniej siły mięśniowej). Pomoc ze strony terapeuty nie może zastępować całkowicie ruchu pacjenta, ma natomiast być dla niego bodźcem do samodzielnej pracy i umożliwiać wykonanie ruchu.

Ćwiczenia samowspomagane są możliwe do wykonania przez samego pacjenta, po odpowiednim poinstruowaniu przez fizjoterapeutę. W tego typu ćwiczeniach pacjent wykorzystuje siłę kończyny/kończyn zdrowych w celu wspomagania pracy mięśni osłabionych lub niedowładnych. Istnieją dwie możliwości wykonania ćwiczeń samowspomaganych w sposób bezpośredni (pacjent chwyta lub podtrzymuje kończynę osłabioną przez zdrową kończynę) oraz pośredni (wykorzystanie przyborów, jak: skakanek, laski gimnastycznej, systemu bloczkowego, które umożliwiają wykonanie osłabionego ruchu). Ważne jest, aby pacjent, wykonując ćwiczenia samowspomagane, starał się przeprowadzić ruch w odpowiedniej płaszczyźnie oraz w jak największym, możliwym zakresie.

Ćwiczenia czynne w odciążeniu z oporem, to grupa ćwiczeń, która spełnia podstawowe założenia ćwiczeń czynnych w odciążeniu, natomiast różnicę stanowi zastosowanie dodatkowego oporu zewnętrznego. W celu oporowania ruchu pacjenta stosuje się najczęściej systemy bloczkowo-ciężarkowe lub taśmy gumowe, które są łatwe w montażu i wygodne w dostosowywaniu wielkości oporu. Dzięki takim ćwiczeniom osiąga się lepsze efekty postaci zwiększenia siły i wytrzymałości mięśniowej.

20.10.2015
Wybrane treści dla Ciebie
  • Rehabilitacja głosu
  • Rehabilitacja słuchu
  • Pacjent po amputacji kończyny – postępowanie i powikłania
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta