Rehabilitacja chorych po usunięciu krtani (laryngektomii) obejmuje: wytworzenie głosu i mowy zastępczej oraz rehabilitację społeczną, rozpatrywaną na płaszczyźnie rodzinnej, zawodowej i środowiskowej.
Usunięcie krtani sprawia, że droga oddechowa ulega skróceniu. Powietrze przepływa bezpośrednio z tracheostomy do tchawicy i płuc. Nie jest ono oczyszczone, ogrzewane ani nawilżane w jamie nosowej. Jest kilka razy chłodniejsze, suche i zanieczyszczone. Dlatego konieczne jest osłanianie tracheostomy specjalnym filtrem lub zwykłą (uszytą z kilku warstw gazy) osłonką. Ważne jest utrzymanie odpowiedniej wilgotności powietrza (ok. 60%), przede wszystkim w pomieszczeniach mieszkalnych. Istnieje też pewne niebezpieczeństwo przy spożywaniu gorących napojów i posiłków. Nie ma już możliwości dmuchania oraz wciągania powietrza równocześnie z piciem i jedzeniem, co może spowodować oparzenie jamy ustnej lub przełyku. Pacjent musi więc zawsze sprawdzić temperaturę potraw.
Najbardziej przykrą konsekwencją operacji usunięcia krtani jest niemożność porozumiewania się dźwięcznym głosem. W wymiarze psychologicznym chory jest zawieszony między zagrożeniem życia a wyleczeniem i często zadaje sobie wiele pytań o charakterze egzystencjalnym. Przede wszystkim nurtuje go pytanie, jak będzie się komunikować w życiu prywatnym, zawodowym, towarzyskim i w szerszym uczestnictwie społecznym. Celem rehabilitacji psychologicznej jest zmiana sytuacji niepomyślnej w pomyślną.
Bardzo ważne jest opanowanie świadomego, kontrolowanego oddychania przeponowego koniecznego do uczenia się mowy przełykowej.
Większość osób z czasem uczy się tzw. mowy zastępczej, lecz w pierwszym okresie pooperacyjnym trudności w komunikowaniu się są często przyczyną zniecierpliwienia i zniechęcenia. Sposobem na pokonanie tych przygnębiających uczuć jest skoncentrowanie się na nauce mowy zastępczej. Ćwiczenia wprowadzające do nauki głosu i mowy zastępczej korzystnie jest zacząć jeszcze przed operacją. Właściwą rehabilitację rozpoczyna się po wygojeniu rany, najlepiej jeszcze podczas pobytu w szpitalu. Pierwsze ćwiczenia powinny być prowadzone przez logopedę, by nie powstały i nie utrwaliły się nieprawidłowe nawyki utrudniające opanowanie mowy zastępczej.
Najlepszym sposobem komunikowania się po operacji usunięcia krtani jest wyuczona mowa przełykowa. Najistotniejsze w procesie rehabilitacji głosu jest uzyskanie dźwięcznego odbicia z przełyku. Odbijanie powietrza cofającego się z żołądka lub przełyku fizjologicznie występuje u większości ludzi najczęściej po jedzeniu. Głośne odbicie uważa się powszechnie za odgłos nieestetyczny, jednakże w rehabilitacji jest on niezbędny do formowania głosu i mowy przełykowej. Jakość mowy przełykowej oraz szybkość jej opanowania zależy nie tylko od wytrwałości i systematyczności ćwiczącego.
Wyniki dotyczące rehabilitacji mowy zastępczej uzyskiwane u chorych po usunięciu krtani bez/i z wszczepioną protezą głosową typu Provox wskazują na lepszą jakość głosu zastępczego oraz lepsze możliwości komunikowania u pacjentów z wszczepioną protezą głosową. Najlepszym sposobem komunikowania się po operacji usunięcia krtani jest wyuczona mowa zastępcza z wykorzystaniem wszczepionej śródoperacyjnie protezy głosowej. Chorzy, którzy nie opanują mowy przełykowej, mówią pseudoszeptem i mają duże trudności z komunikowaniem się z otoczeniem.
Dodatkowe informacje można uzyskać korzystając z poniższych adresów:
Bydgoskie Stowarzyszenie Laryngektomowanych
- http://www.laryngektomowani.strefa.pl/
- https://www.facebook.com/BydgoskieStowarzyszenieLaryngektomowanych?ref=stream
- http://www.bydgoszcz.pl/informator/wyszukiwarka_organizacji_pozarzadowych/ochrona-i-promocja-zdrowia/Bydgoskie_Stowarzyszenie_Laryngektomowanych.aspx
- www.radiopik.pl/28,159,bydgoskie-stowarzyszenie-laryngektomowanych
- http://www.prawapacjenta.eu/?pId=718&placeId=696
